Þjóðólfur - 25.11.1898, Blaðsíða 1

ÞJOÐOLFUR.
Reykjavík, föstudaginn 25. nóvember 1898.
Nr. 55.
50. árg.
I»jóðólfur kemur út tvis-
var í næstu viku, þriðjudag
og föstudag.
Frá Noregi og Danmörku.
Ferðasöguágrip
Eptir
MATTH. J0CHUM3S0N.
II
Björgvin er svo fræg og kunn af sögun-
um, að ekkert vantar nema góða uppdrætti
af henni að fornu og nýju. Síðan á Sverr-
is dögum hefur hún verið verzlunarhöfuð-
siaður Noregs og á mikla sögu. Þar var og
hið þriðja konungssetur landsins, og sátuþar
einkum Sverrir og hans niðjar. Er þarklett-
ur mikill og sér fyrir þúfnarústum á. Það
var forðum Sverrisborg; en nær „Bryggjun-
um“ var konungsgarðurinn, og er nú „Há-
konarhöllin", sem lengi stóð hálfhrunin, end-
urreist, og er hið veglegasta stórsmíði. Þar
hjá er kastali og turn, er kennt er viðkapp-
ann Valkendorf (á 16. öld), en eru leifar
aðal-konungsgarðsins Hákonar gamla. Þykir
íslendingi þar nýstárlegt um að litast og
horfa á mismuninn á þesskonar byggingum
■og nýsmíðinu umhverfis, því kumbl þessi hin
miklu standa rétt yfir skipastéttunum, þar
sem stórskipin leggja að og liggja í röðum.
Þar upp af bryggjunum er nyrðri armur
borgarinnar, allmjór, lystiskógur fyrir ofan,
■en þá tekur við íjallshlíð vaxin iaufviði, 2000
feta há, enda eru fjöll aðgreind og kollótt,
:sjö talsins umhverfis bæinn og örskammt
til hlíðanna. Ligur Björgvin sem kunnugt er,
á Norðhörðalandi mitt á milli Sunnfjarðar
-og Harðangurs; er nú braut lögð úr bænum
upp á Vors (yfir Harðangri) og í ráði er,
a-ð lengja þá braut austur af yfir Löngufjöll
til Upplanda. Er það ein heljar-vegagerð,
■enda þykir Norðmönnum sér fátt ofvaxið. Bær.
inn er byggður kringum tvo voga, gengur
fram aflöng hæð eða hryggur í milli, sem
■enn heitir Norðnes; er syðri vogurinn miklu
breiðari, og það er hann, sem hét Björgynjar-
vogur á söguöldunum; er þar líka skipaferð
nllmikil og höfn góð; gengur áll inn og nær
hringinn í kring um bæinn. Þar hét Vogs-
footn fyrrum, en nú heitir vogurinn að utan
Puddefjörður, og állinn Tungegaárdsvatn,
stærra og minna. Þar inn frá eru lystigarð-
ar, flestar skrautbyggingar, og þar var sýn-
ingarstaðurinn valinn. En að norðan inn
með Norðnesi gengur afarlangt stræti, sem
nú heitir Strandgata, hét þar Hákarlaströnd
forðum, og er allbratt upp á Norðnesið,
„Bryggjurnar" eru þar andspænis á mótr en
höfnin í milli. Innst í þeim vogi liggur hin
nafnkunna „Þýzkabryggja" og í botninum
sjálfum „Fiskitorgið" forna og fræga. Upp
frá torginu er nú miðpartur Björgvinar og
skraut, upp að hlíðunum og að álnum.
Verður þessu því miður ekki lýst til gagns
án uppdrátta. Fjöllin í kring hafa fátt af
fornum nöfnum og sleppi eg þeim hér Að
eins vil eg nefna Flöjfjallid, rúmlega 1000
f. hátr. Þar uppi er fagur stígur, höggvinn í
fjallið, og skemmtistaður uppi á »flöjinni;«
þar gekk eg uppi um fagurt kvöld, Var út-
sýnið hið stórkostlegasta; blasir Björgvin þá
við undir fótum manni ogsýnir allt sitt skapn-
aðarlag, en til sjávar sér langt og vítt útyf-
ir eyjar og sund allt til hafs. Er slík kvöld-
skemmtan á við margar leikhússýningar; og
þó ókeypis — eins og svo margt ágætt í
heiminum. Það eitt þótt mér á vanta, að eg
var einn míns liðs; er eg sjaldan svo eigin-
gjarn, að vilja einn njóta, þá er nýnæmi býðst.
Og það annað vantaði, að eg sæi yfir Nor-
eg, allan — eins og forðum Ólafur lielgi i
draum sínum. Sárnaði mér að sjá ekki
Þrándheim og norðurfylkin; en til þess skorti
mig bæði tíma og fé. Er það hraparlegt,
hve er.n er erfitt og skammt komið með
samgöngur, hvað Noreg og Island snertir. Að
sjá Noreg fyrir íslending þýðir meira en
nokkuð annað ferðalag, svo er landið mikil-
fenglegt og máttugt til að vekja ungar og
lifandi sálir, og er það nú íslendingar, sem
bera Noreg í blóðinu. Þar verður og varla
þverfótað á sumrum, nú orðið, fyrir „túrist-
um“. En fyrir oss — segi eg aptur — fyrir
oss er landið meir en bókanna bók, og fæ
eg engum frá sagt, hve mér finnst mikið til
að mega vaða þar þvert og endilangt innan
um dýrðina. Danmörk þykir mér líka und-
ur fögur og yndisleg, en þar er allt smærra
og samræmið of mikið, tóm fegurð þreytir.
Manni leiðist messuvínið. En í Noregi færðu
í sömu andránni bæði brennivín og „kampa"!
Þegar þú stendur í lundinum ljúfa við vatn
eða fjörð og dreymir um ástir og alsælu,
tekur djöfsi þig og er óðara kominn með
þig upp í Jötunheima. „Þetta er nú fjallið
okkar", sagði Jótinn á Himnabjarginu, (sem
er lágur viði vaxinn háls). „Þetta köllum við
dali", svaraði Norðmaðurinn í bræði sinni.
Henda þeir frændur opt gaman hverir að
öðrum. Þykir sá norski nokkuð örlyndurog
upp með sér, en sá danski hægfara, barns-
legur og þó kýminn og drjúgur. Jótar og
Norðmenn mæltu árlega mót með sér, —
segir sagan — og reyndu afl og íþróttir.
Byrjaði þá optast leikurinn svo, aðjótinnfór
halloka fyrir hvatleik og hörku Norðmanns-
ins. En er áleið daginn, tók Jótinn að teygja
úr vöðvunum og lauk svo, að hver át sitt
og reyndist þó Jótinn öllu þolnari. En allt
þetta eru útúrdúrar.
Þegar eg fór í land, sá eg mann standa
f báti þar nærri, ungan og hvatlegan. Hann
kallaði upp á kaupskipið og spurði, hvort eg
væri á skipinu. Maðurinn var séra Júlíus
Þórðarson, frændi konu minnar. Hann býr
í Kristianíu og beið mín þarna í Björgvin;
Vorum við svo saman nokkra daga og sagði
hann mér vel til, og skemmtum við okkur
saman hina fyrstu daga, sem eg dvaldi þar.
Var eg aptur orðinn ókunnugur f Björgvin.
Var talaíbúannaþá(i872) um 30,000, ennúfull
60 þúsund, og borgin búin að fá stórbæja-
brag og mjög færð út, einkum innhlutinn
suður af bryggjum og torgi. Gekk eg fyrst
til fundar við herra Olsen á Norðnesi, þess
ar í bitt eð fyrra bjargaði „Stamford" ar
grunninum við Hrísey. Hann er bezti dreng-
ur og höfðingi í lund, sem hinir fornu ríkis-
menn Noregs, enda kvaðst hann segja við
hvern íslending, sem kemur til hans
dyra, þótt óríflegur sýnist: „Heimil er
þér veturvist, því að eigi spara ek mat
við menn“. Höfðum við áður mælst tii vin-
áttu, og bjó eg hjá honum þá 12 daga, er
eg dvaldi í Björgvin í bezta yfirlæti. Um
kvöldið heilsaði eg sýningunni. Heitir stað-
urinn nýi-garður og er fagur lundur við ál
þann innst í bænum, er eg áðan nefndi. Er
ítil hæð bæjarmegin við lundinn, og þar var
inngangurinn; og er inn var komið, stóð hár
veitingaskáli til hægri þar á barðinu; var þar
vel umbúið og svalir miklar fyrir framan
skálann; sátu menn þar og ekki síður á lopt-
inu uppi, snæddu, drukku og hjöluðu, eða
horfðu niður yfir hinn raflýsta, Ijómandilund
og sýninguna. Stóð eg forviða lengi, svo
dáðist eg að þeirri dýrð og listasmekk Norð-
manna. Gat og sú sýning vel hugsazt part-
ur af hinni miklu Chicago-sýning. En hér
hljóp mér kapp í kinn og metnaður í skap,
því hér var allt norrænt, þjóðlegt og eins
og væri hálfvegis vort, því frændsemishugur
vor og Norðmanna er mjög máttugur og
terkur, og hvergi kom eg þar í Noregi, að
ekki fynndi eg þá merkilegu og helgu til-
finning hreina og lifandi. Norsk alþýða er
eflaust sú eina þjóð í heimi, sem enga hleypi-
dóma hefur f huga, þegar íslands nafn er
nefnt. Uppi í nefndum veitingaskála sat
margt yngri sveina og hvatlegra „túrista" af
ýmsum þjóðum, enda voru þar ekki aðrir
frammistöðumenn en yngisstúlkur úr ýmsum
fylkjum, sem annað veifið báru sveitabún-
inga sína; voru þær valdar að nettleik og
kurteisi; en þjóðbúningar þeirra all mismun-
andi að sjá, og engan þeirra tók eg fram
yfir húfuna okkar, eða faldinn, Er það
minkunn fyrir oss, hve fáir eiga norskar
myndir, eins af búning.im sem öðru merki-
legu — frá voru fræga og stóra forfeðra-
landi. Eg blygðast mín ekkert við að játa,
að mér vöknaði drjúgum um augun þetta
fyrsta kvöld, er eg horfði á hina miklu prýði,
auð og metorð frænda vorra, og féll mér ó-
sjálfrátt í hug orð Símeons. Hver veit, —
hugsaði eg, — hvað hin kalda, nú lítilsvirta
eyjan vor á eptir? Það bezta, sem forsjón-
in gefur þjóðunum eru þó máske erfiðleik-
arnir, því þeir eru bæði skilyrðin og efnið I
stórvirkin. Hæg lönd og sífrjó verða einatt