Þjóðólfur - 01.09.1899, Blaðsíða 1

Þ JOÐOLFU R.
51. árg.
Reykjavík, föstudaginn 1. september 1899.
Nr. 44.
WT THULE
er útbreiddasta lífsábyrgðarfélag á Norðurlöndum.
Lág iðgjöld, hár bonus, enginn aukakostnaður,
þýðingarmikil hlunnindi fyrir sjúklinga. THULE
er stjórnað undir yfirumsjón sænsku ríkisstjórnar-
innar. Upplýsingar um THULE íást ókeypis
hjá umboðsmönnum félagsins og aðalumboðs-
manninum.
BERNHARÐ LAXDAL,
Patreksfirði.
Afrelt þingsins 1899
eru nú orðin lýðum Ijós af lagafrumvörpum þeim,
er það hefur afgreitt, og getið hefur verið að
nokkru. Eru sum þeirra allstórfelld og baka
landssjóði afarmikinn kostnað, enda er tekjuhall-
inn á fjárlögunum áætlaður nálega 100,000 kr.,
og verður eflaust í reyndinni meiri. Verður
þess skammt að bíða, að viðlagasjóður verði
þurausinn, ef haldið verður áfram í sömu átt
nokkra hríð enn. Það er að sönnu ekki rétt,
að víta þessa fjarmálapólitik þingsins, ef um
einhverjar þýðingarmiklar og bráðnauðsynlegar
endurbætur er að ræða, um eitthvað, sem miðar
landi og lýð til heilla. En það munu verða
ærið skiptar skoðanir um, hvort sum mál, er
þingið nú hefur afgreitt, og mikinn kostnað
hafa í för með sér, séu í raun og veru nauð-
synjamál. Og víst er um það, að sumar fjár-
veitingar þingsins í þetta sínn virðast alls ekki
heppilegar, eða líklegar til mikilla nota t. d.
fjárveiting til gróðrartilraunastöðvar í grenndvið
Reykjavík. Það var með mestu herkjum, að
eigi varð úr þeirri fjárveitingu stofnun tveggja
hálaunaðra, nýrra embætta, því að allt er ónýtt,
ef ekki er byrjað á því að búajtil »fín« embætti
og ríkulega launuð, áður en nokkuð er farið að
sýna eða reyna. Að smiða negluna fyrst er tal-
ið þjóðráð, svo að fyrirtækið geti orðið nógu
mikill »neglingur«, sem erfitt veiti að losa um
síðar, þá er nýju embættin eru stofnuð og nýju
embætttismennirnir búnir að sýna dugnað sinn í
því að hirða launin með allra mestu reglusemi.
Þótt fyrirtækinu sjálfu sé ekki stjórnað með til-
svarandi reglusemi eða hirðusemi gerir minna til,
bara að stimpillinn á því sé fínn.
Læknaskipunarmálið verður sjálfsagt af sum-
um talið hið mesta nauðsynjamál, er þingið hef-
ur nú afgreitt,en »illa þekki eg Finnstein þá«, ef
ekki verður illur kurr yfir eptirlaunahrúgu lækn-
anna t. d. að 20—30 árum liðnum. Vér ætlum
að það sé töluvert mikill misskilningur, að þjóð-
in sé svo ginkeypt fyrir þéssu máli og telji það
svo afarnauðsynlegt, Þessi læknafjölgunaralda
reis svo hátt allt í einu, að það leit út fyrir, að
hún ætlaði að ryðja lærðum lækni inn í hvern
einasta hrepp landsins. Það hafa sumir þá trú,
að þá sé lífi og heilsu manna borgið, ef ekki er
nema stekkjarvegur til læknis. Þá er svo hægt
1 högum að ná í meðul við lítilsháttar kveisu-
sting. En svo eru aðrir, sem hafa þá skoðun,
að því hægra sem sé að ná í lækni, því fleiri
veikist, og því auðveldara sé að deyja. En
hvað sem því líður, þá er hæfilegur læknafjöldi
öldungis nauðsynlegur. Og spurningin verður
þá um, hvort vér höfum ekki tekið ofstórt stökk,
hlaupið nokkuð langt í einu, og bundið oss
þyngri bagga, en vér vorum færir um að bera.
— Stofnun landsspítala í Reykjavík verður að
teljast nauðsynjamál, þótt frumvarpi þingsins í
því máli sé allmjög ábótavant. Er því óvíst, að
það verði nú þegar að lögum.
I peningamálum landsins hefur þetta þing
haft á prjónunum stærra og athugaverðara mál,
en nokkru sinni áður nfl. hlutafélagsbankann.
Skal ekki frekar minnst á svörtu og björtu hlið-
arnar í því máli að þessu sinni1). Stofnun veð-
deildar við landsbankann hlýtur að verða til all-
mikilla þæginda fyrir lántakendur, erlána þarfn-
ast um langt árabil, en aukning seðlaútgáf-
unnar við bankann, er sumum hefur þótt svo f-
sjárverð á að auka veltufé hans, og virðist alls
ekki hættuleg, ef ekki er haldið lengra út á þá
braut. Reyndar er óvíst, að stjórnin samþykki
þetta frumvarp, heldur veiti allt fylgi sitt stóra
bankanum.
Til stuðnings iðnaði í landinu hefur þing
þetta fátt og lítið gert, nema samþykkja lögin
um undirbúning klæðaverksmiðju, og getur vel
verið, að rannsóknir þær í málinu, er frumvarp-
ið gerir ráð fyrir leiði til einhverra framkvæmda
í þessari iðnaðargrein.
Póstmálum vorum hefur þingið kippt í lið-
inn með auknum fjárveitingum til póststjómar-
innar, er nokkur nauðsyn bar til, eptir því sem
störfin við póstafgreiðsluna hafa aukizt á síðari
árum. En þá má líka heimta af henni, að hún
verði í góðu lagi.
I samgöngumálum hefiir þingið ekki stigið
neitt verulegt nýtt spor, nema ef telja skyldi í
veitingu 600 kr. hvort árið til póstvagnferða í
hverri viku frá 15. júní1—1. okt, frá Reykjavík
austur að Ægisslðu eða Odda, en hætt er við,
að sú veiting komi að harla litlu gagni. Veit-
ingin til Lagarfljótsbrúarinnar telst og til sam-
göngumála.
Þá er hið mikla fréttaþráðarmál, er þingið
hefur svo skilizt við, að það getur naumast lak-
ar verið : gefið stjórninni heimild til að leggja
þráðinn til Austfjarða og kippt þannig höfuð-
stað landsins út úr beinu sambandi við umheim-
inn, en dembt ófyrirsjáaulegum kostnaði á lands-
sjóð, til þess að koma höfuðstaðnum í það sam-
band við útlönd, er hann átti að hafa án þess.
En nú þykir allt ónýtt, ef fréttaþráður kemst
ekki á öll kauptún landsins, jafnsnemma sem
sæþráðurinn er lagður í land frá útlöndum.
I búnaðar- og atvinnumálum liggur lítið ept-
ir þetta þing, og sömuleiðis f menntamálum. I
pólitíkinni lá nærri, að flokkur Valtýs og dönsku
stjómarinnar yrði í meiri hluta. Það virðist þvi
ekki vanþörf á, þótt stjórnarflokkur þessi fækk-
aði dálítið við næstu kosningar. Þingið þarf að
fá nýtt blóð, nýja krapta. Það þarf að losna
dálítið um þau bönd, er auðsjáanlega liggja á
þinginu nú, og hnekkja virðingu þess út í frá.
ijSkoðun hr. F. B. Anderson á því 1 þessu blaði
Þjóðólfs er eflaust í samræmi við skoðanir margra
hinna hyggnustu og vitrustu manna þjóðar vorr-
ar, þótt höfundurinn hagi ekki orðum sínum svo
mjúkt, eins og sumir mundu óska. Getur verið,
að sumum þyki sem hann sjái þar vofur um
hábjartan dag, en þess ber að gæta, að hann
hefur ekki séð bankafrumvarpið, eins og neðri
deild skildi við það að lokum, þótt vér efumst
um, að skoðun hans mundi breytast við það,
því að grundvallarstefna frumv. er hin sama sem
fyrst, þótt búningurinn sé annar.
Þingið er undir fargi, sem það verður að
hrista af sér, ef það á að verða það sem það
á að vera: samkoma einbeittustu og beztu
manna þjóðarinnar, er eigi láta geðþekkni yfir-
boðara sinna, eða annara óviðkomandi manna
stjórna atkvæði sínu og framkomu. Þetta
þing, líklega síðasta þing aldarinnar, hefur sýnt
það áþreifanlega, að það þarf að endurnýjast,
en að hve miklu leyti það tekst við nýjar kosn-
ingar er undir þjóðinni sjálfri komið. Sannleik-
urinn, er að hver þjóð hefur jafnan þjóðfulltrúa,
sem henni hæfir, og spillist þingið, er hætt við
að þjóðin spillist einnig, eins og hinsvegar að
spilling þjóðarinnar hefur áhrif á skipun þings-
ins, og hvernig kosningar til þings takast, sýnir
bezt á hve háu eða lágu stigi velsæmistilfinning
og manndáð þjóðarinnar er.
Það getur vel verið, að þingið 1899 verð-
skuldi hvorki nafnið sþingið magra« eða »þing-
ið illa«, en »þingið mikla« eða sþingið góða«
getur það því síður kallast. Því er nú ver, að
ver fáum líklega seint það þing, er vér getum
verið fyllilega ánægðir með, í öllum aðalatriðum.
En betra, einbeittara og sjálfstæðara þing en
þingið 1899 ættum vér þó að geta fengið.
Seljið ekki tsland.
Látið ekki narra út úr ykkur eignarrétt og
umráð með skuldbindingum og veðsetningum til
útlendra. Látið ritsímafarganið og veð-
bankavesenið bíða betri tíma, en reynið
að koma upp innlendum iðnaði og skipa þá
stjórn, er fyrirbyggi útlendra yfirráð.
A þessa leið mundi eg tala, ef eg væri á
málfundum með ykkur nú, þvf eg sé glöggt það
sem mig hefur lengi órað fyrir, í hverja hættu
útlendinga dýrkararnir eru að stofna Islandi. En
þér hafið ekki boðið mér að tala — því skrifaeg.
A þessu þingi er í raun og veru verið að
tefla um frelsi þjóðarinnar, og það eru
til Islendingar, sem spila í útlendinga hendur. AI-
þingi hefur á þessu sumri fjallað um 3 ó þ ö r f mál-
efni:— Ráðgjafamálið, ritsímann og hlutafélags-eða
veðbankann. — Island þarf ekkert afþessu. Ráð-
gjafa þarf það ekki frekar á rikisþingi Dana,
því það þarf alinnlenda stjóm, löggjafar- og
framkvæmdarvalds stjórn.
Ritsímann 0: hafsímann þarf það ekki, þvf
hann er mestí þágu útlendra og greiðir ómildum
braut að íslandi. Utlendar þjóðir þurfa hans
og leggja hann þótt, Island reiti sig ekki að skyrt-
unni. Lofið þeim að borga kostnað félagsins.
Lánsstofnun þarf ísland ekki íþví formi, er
gefur útlendum hald á fasteignum landsmanna.
Það er nógu skuldugt nú, — það væri að selja
Island.
Eg ætla ekki að eyða orðum í ráðgjafa-
fmmvarpið — eg hygg að það mál muni nú svo
volkað, að enginn ginnist á því framar. —
En ritsfmamálið og hlutafélagsbankinn era
færi og öngull, sem maður verður að vara sig á.
Hvorttveggja eru hálfgert »svindleri« og ætti að
kastast fyrir borð. Hve samvizkusamt tilboð fé-
lagsins er, geta menn ráðið af því, að það fer