Þjóðólfur - 26.01.1900, Page 3

i5
framgang hins góða málefnis, vínbindindisins. En
svo á sér ef til vill hér stað sem optar, að ein
fjarstæðan og heimskan kemur í hinnar stað, og
húmbúgið gæti jafnvel orðið svo mikið, að aðalkjarni
og „mottó" málsins hringlaði þar, eins og krækiber
innrn um tóma ámu, sem mætti telja illa farið.
Frá Stað í Hrútafirði urðu töluverð póstvanskil
við jólapóstferðina síðustu, þó ekki samskonar, sem
um veturinn, er peningarnir hurfu þaðan, og seðl-
árnir svo fundust á beit út allan Hrútafjörð. Nú
skildi afgreiðslumaðurinn eptir hjá sér um i5obréf,
er áttu að fara í pósttöskunni til Blönduóss. Þessi
bréf hefði hann að líkindum hýst um jólin, ef til-
viljan hefði ekki sent tvo ferðamenn úr austurhluta
sýslunnar vestur til Miðfjarðar, er voru svo greið-
viknir, að taka bréfin. Slík gleymska getur nú opt-
ar átt sér stað; en það ætti alls eigi að vera óátal-
ð, að póstafgreiðslumenn séu svo skeytingarlausir
með verk sín, sem hér reyndist, að senda ekki taf-
arlaust með bréfin jafnstutta leið, sem er til
Blönduóss.
Þráinn.
Þáttur af Pétri hinum sterka á
Kálfaströnd.
i. Talin œtt Péturs.
Oddur Pétursson er nefndur göfugur maður
á Hvoli í Saurbæ vestur, á 15. öld. Voru synir
hans: Einar sýslumaður í Húnaþingi, er Geita-
skarðsættin gamla er frá, og Jón „kollur“ á
Draflastöðum í Fnjóskadal. Sonur hans var Orm-
ur bóndi á Draflastöðum faðir Jóns „glókolls"
bónda á Draflastöðum og Einarsstöðum í Reykja-
dal, föður Bjarna prests á Helgastöðum 1597.
Kona Bjarna prests var Hildur Illugadóttir prests
f Múla, er IUuga ætt er frá, Guðmundssonar;
sonur þeirra var Ormur bóndi á Finnsstöðum í
Köldukinn, (var þar 1669), faðir Bjarna Mývatns-
þinga prests, er bjó á Grænavatni. Hann var
kvæntur Ingibjörgu Hallgrímsdóttur prests 1 Mý-
vatnsþingum, Guðmundssonar Jónssonar lögsagn-
ara Illugasonar prests í Múla, og voru þau hjón
því að 3. og 4 að. frændsemi. Synir þeirra voru :
Ormur, prófastur á Melstað í Húnaþingi, Sig-
urður, prestur á Kvíabekk í Olafsfirði, og Pétur
hinn sterki, lögréttumaður á Kálfaströnd við Mý-
vatn.
Systir Bjarna prests Ormssonar var Hildur
kona Árna bónda á Illugastöðum í Fujóskadal,
Péturssonar. Ein af dætrum þeirra var Jórun
slðari kona Hallgríms á Svalbarði, Sigurðssonar
lögréttumanns á Svalbarði, Jónssonar, Jónssonar
lögmanns Sigurðssonar lögmanns á Reynistað
Jónssonar á Svalbarði Magnússonar. Son Hall-
gríms og Jórunnar var Árni hinn ríki í Sigluvík,
faðir Sigurðar prests á Hálsi ( Fnjóskadal; Aldís
var og dóttir þeirra, kona Þorláks Bjarnarsonar
frá Hjaltabakka vestra, þeirra. dóttir Aldís kona
Þorsteins Grímssonar frá Fjöllum í Kelduhverfi
Stefánssonar; voru þeirra s)jnir (auk margra fleiri
barna) Þorsteinn bóndi á Víðivöllum í Fnjóska-
dal, faðir Hjálmars prests síðast á Kirkjubæ og
Indriða gullsmiðs á Víðivöllum — og Þorlákur
bóndi á Þórðarstöðum faðir Jónatans bónda, er
þar býr nú. Katrín var enn Hallgrímsdóttir frá
Svalbarði, Hún var kona Jóns prests á Hálsi
Þorgrimssonar. Ein dætra þeirra var Þórunn
eldri konaGunnars prests í Laufási Hallgrímsson-
ar, þeirra born: Gunnar prestur í Laufási og
Katrín kona Ólafs prests Þorleifssonar í Höfða.
Dóttir Jóns „glókolls" áðurnefnds, og systir
Bjarna prests á Helgastöðum var Randíður móð-
ir Ásmundar bónda á Melum ( Fnjóskadal Guð-
mundssonar þeirra dóttir Randíður kona Sig-
urðar Jónssonar bónda á Gautsstöðum á Sval-
barðsströnd. Sonur þeirra var Gísli faðir Ás-
mundar föður Gísla föður Ásmundar föður Ein-
ars alþingismanns í Nesi og Glsla bónda á Þverá
í Fnjóskadal.
Atkomendur Jónskolls (Kollsætt) eru afar fjöl-
mennir nyrðra, þótt hér verði eigi fleiri taldir.
2. Frá Pétri.
Hvaða ár Pétur hinn sterki er fæddur, er eigi
unnt að sjá með vissu, en nokkru fyrir 1700 mun
það hafa verið, og um 1680 er talið, að Ormur
prófastur bróðir hans væri fæddur.
Af uppvexti Péturs og æsku fara engar sögur,
og ekki fyr en hann er orðinn fulltíða maður, 'og
sestur að búi á Kálfaströnd, þar sem hann mtln
síðan hafa. búið alla stund. Þó mæla sumir, að
hann hafi flutt sig til Eyjafjarðar og búið þar um
hríð, og þá líklega áður en hann kom að Kálfa-
strönd, nema hann hafi þar tvívegis verið. Ann-
ars munu bresta full rök fyrir veru hans í Eyja-
firði, og að vísu hefur hann lengst verið á Kálfa-
strönd. Er hann jafnan kendur við þá jörð, og
mun hafa átt hana, og í eigu var hún Herdísar
dóttur hans, sem s(ðar segir, ásamt fleiri jörðum í
Mývatnssveit, hvort sem þær hafa verið arfafé
hennar eður eigi. Má vera að þær hafi verið
arfafé manns hennar, ella aflafé þeirra. Pétur
var lögréttumaður og mun því hafa skipað röð
hinna betri bænda. Lítt er þó látið af auðsæld
hans, og enda kveðið svo að orði, að sjá er hann
ætti fremur erfitt uppdráttar. Var hann og eigi
fastur á ténu, býtti hann fátækum mönnum, þá
er hann hafði nokkuð handa á milli, og sást eigi
fyrir. Á Kálfaströnd er silungsveiði opt afarmikil
bæði með fyrirdrætti og í lagnet. Nemur það
opt stórmiklu, sem burt er látið, einkum þegar
hitasilungsveiði er, bæði til þeirra manna í sveit-
inni, er litla eður enga tiltölu eiga til veiði í
vatninu, og svo í sveitir þær, er næstar liggja. Er
ekki ástæða til að ætla, að veiði sú hafi minni
verið áður, enda er það sagt um Pétur, að hann
stundaði veiðiskap af kappi, en mestallan silung
þann, er hann aflaði, um fram það er gekk til
heimilisþarfa, gaf hann snauðum mönnum, þeim
er til hans leituðu. Má það og vel standast, að
hann hafi haft þröngt í búi, en þó átt fasteigmr
allt að einu. Eru mörg dæmi þess, að menn hafa
eigi viljað lóga fasteign sinni, einkum sé það á-
býlisjarðir þeirra eður ættararfur, fyr en að þeim
hefir sorfið hin sárasta neyð.
Nokkrir munu og mæla, að það bendi eigi til
fátæktar Péturs, er hann setti son sinn einn til
skólanáms, en af því verður þó varla ráðið til
né frá, því engin vissa inun vera fyrir því, að
Pétur hafi verið einn um að kosta skólaveru hans,
átti hann góða að, svo sem var Ormur prófastur
á Mel bróðir hans og fleiri.
Það sem Pétur hafði sér einkum til ágætis,
og það sem hefur orkað að halda nafni hans á
lopti, þegar nöfn flestra samtíðar sveitunga hans,
eru glötuð og gleymd, það er þó ekkert af því,
sem nú hefir talið verið, hvorki lögréttumanns
tign hans, né örlæti hans hið mikla. Það er afl
hans og þrek, er hvorttveggja var með afbrigðum,
sem var aðalstoð orðstírs hans og nafntogunar.
Er hann talinn að hafa verið fullkominn
tveggja manna maki til burða og allrar karl-
mennsku, og mun ekki ofmælt, enda þó sagnirn-
ar um aflraunir hans megi vera orðum auknar,
því svo er alþýðu háttað, er hún ter með frásagn-
ir um þrekvirki gæðinga sinna, að hún nennir
lítt við nögl að kantra, það er þeim má til
vegs horfa.
Mega sagnir þær um karlmennsku Péturs fleiri
verið hafa og enn vera, en tekizt hefir að ná í
og hér eru skráðar, enda sagðar með ýmsu móti
og er svo um flestar sagnir, er lengi hafa gengið
mann frá manni, að nokkru kann að muna í frá-
sögninni, enda þó saman beri í höfuðatriðunum.
Svo er frá Pétri sagt, að hann var manna
stilltastur og jafnlyndastur, fáskiptinn og óhlut-
deilinn og lét lítið yfir sér. Var hann mjög treg-
ur til að sýna afl sitt, og fara því af því færri
sögur en ella mundi.
Maimalát. Hinn 16. þ. m. andaðist úr
taugaveiki að Stafholti ungfrú Jóhanna Andrea
Pálsdóttir (síðast prests í Gaulverjabæ Sigurðsson-
ar), rúmlega þrítug að aldri, góð stúlka og gáfuð.
Hefur móðir hennar ekkjufrú Margrét Þórðardóttir
í Arnarholti (systir Sigurðar sýslumanns þar) nú misst
2 dætur síriar uppkomnar, á rúmu ári, því að önnur
dóttir hennar andaðist 10. jan. f. á. 14 ára að aldri,
og er það allmikil reynsla.
Hmn 19. þ. m. andaðist hér í bænum Guð-
mundur Ögmundsson, fyrrum verzlunarmaður á
Eyrarbakka, rúmlega fertugur að aldri (f. á Stóra-
núpi í Eystrihrepp 21. marz 1858) son Ögmundar
Brandssonar (J- 1863) og Halldóru Guðmundsdótt-
ur. Bróðir Guðmundar heit. var Brandur Ögmunds-
son, gáfaður maður og skáldmæltur, er lézt tæplega
þrítugur á Kópsvatni í Ytrihrepp fyrír rúmum 20
árum, eptir langa og einkennilega legu. Eptir hann
er kvæðið „Jurtin fölnaða", sem prentað var í Þjóð-
ólfi í tíð séra Matthíasar, er lauk lofi á það í blað-
inu (sbr. Þjóðólf 18. okt. 1877). Guðmundur heit.
var og yelgáfaður maður og vel að sér ger, hafði
lært á Möðruvallaskólanum. Hann var kvæntur
Ragnhildi Magnúsdóttur frá Miðhúsum í Biskups-
tungum Halldórssonar og áttu þau 1 barn.
Tíðarfar hefur verið allumhleypingasamt
það sem af er árinu og snjókoma allmikil til sveita
en frost að kalla engin.
Taugaveiki hefur verið að stinga sér mjög
alvarlega niður hér og hvar hér syðra, einkum í Árn-
essýslu. I Ölfusinu hefur hún gert vart við sig á
ýmsum bæjum síðan í fyrra og þykast menn geta
rakið slóð hennar bæ frá bæ utan frá Þorlákshöfn.
Meðal annars hefur hennar orðið vart á bæjunum
Grímslæk, Riftúni, Núpum og Saurbæ, og nú fyrir
skömmu á Kröggólfsstöðum. Er þar nýdáinn úr
henni annar bóndinn þar (Ingimundur Jónsson).
Hefur héraðslæknirinn nú fyrirskipað samgöngu-
bann. Á einum bæ í Biskupstungum (Drumbodds-
stöðum) lá allt heimilisfólkið (7 manns) í taugaveiki,
er síðast fréttist, og einn maður dáinn þar, en veik-
in kominn á heimili hins ábúandans, því að þar er
tvíbýli. Á 2 öðrum bæjum þar í Tungunum liöfðu
rnenn og sýkzt, og héldu menn, að það væri tauga-
veiki, eptir því sem skrifað er þaðan að austan
14. þ. m.
í Stafholti hjá séra Jóhanni Þorsteinssyni
hefur gengið þung taugaveiki, og tínt upp flestallt
heimilisfólkið, og. systurdóttir frúarinnar nýdáin þar,
eins og getið er um hér fyr í blaðinu. Það er opt-
ast svo, þegar þessi voðaveiki kemst á eitthvert
heimili, að hún gerir ekki endasleppt.
Bumbuit í meira lagi hefur ísafold orðið af
Þjóðólfi síðast, því að hún hefur fengið óráð, og er
farin að tala við sjálfa sig um „fína rúsínu(!!)“, er
nytsemdarstofnunin(H) Þjóðólfur hafi sent ritstj. ísa-
foldar (B. J.) frá sýslumanni vestra. Það lítur út
fyrir að þeim „gamla" hafi þótt rúsínan eitthvað und-
arlega beisk á bragðið. Saroi herra er og að fár-
ast mjög um það, að verðlaunahneyksli Goodtempl-
aranna, er Isafold álpaðist til að birta, hefur fengið
maklega viðurkenningu í Þjóðólfi. Og þó var höf-
undur þess (Guðm. Björnsson héraðslæknir) alls ekkl
víttur fyrir það, öðruvísi en mjög hógværlega. f
greininni eru engin skammaryrði um hann. Þá sv£ð-
ur ísafold það sárt, að þess skuli hafa verið getið,
að bæjarfógetinn og Einar Finnsson vegfræðingur séu
Oddfellóar, sjálfsagt af því, að Björn Jónsson er það
líka, og vill nú líklega síður kannast við Einar sem
„bróður“ sinn. Afvenjulegri hlutdrægni hefur ísaf.
heldur elcki enn sem komið er minnzt á þetta mál
„bróður“ síns, er þó snertir mjög allan almenning og
hag landssjóðs. Það situr annars illa á ísafold að
fárast um réttmætar aðfinningar og skýringar ann-
ara blaða, þá er hún sjálf flytur 7x/2 — segi og
skrifa sjö og hálfan-dálk af ástœðidausum skömm-
um, eins og hún gerði síðast, og þar á meðal var
nær helmingi þess rúms — eða tæpum þremur dálk-
um — varið til að svala persónulegri heipt gegn.
rektor með allmiklum ókvæðisorðum, er blaðinu hafa
orðið til stórskammar. Og svo þykist „þetta" vera
fyrirmynd(!) þetta veslings tvíhöfðaða stjórnarklíku-
málgagn, sem alltaf er að verða meiri og meiri ó-
skapnaðarmynd, eptir því sem aldurinn færist yfir
það. Það er naumast unnt að lesa svo nokkurt
númer af þessu nytsemdarmálgagni, að manni detti
ekki í hug máltækið: „Framur er ósóminn".
í haust var mér dregið svart gimburlamb
með mínu marki: Blaðstýft a. st.fjöð. fr. h. st.fjöðr.
a. v., sem eg á ekki. Réttur eigandi getur vitjað
þess til mín og samið við mig um markið.
Stokkalæk s/i 1900.
Pétur Jónsson.