Þjóðólfur - 23.02.1900, Blaðsíða 2

34
in hefur hertekið þá alvarlega. Hugur þeirra
er þá allur kominn hinumegin hafsins, þótt lík-
aminn sé hérna megin. Vinnan hér verður þeim
úr því óbærileg byrði, stfelld krossfesting, því að
öll eljan, allur áhugi, öll framtakssemi er þá far-
in út um þúfur, ekkert eptir, nema þessi eina hugs-
un, hugsunin um að losast í burtu. Og eg segi
þeim að fara í friði og óska þeim allrar giptu.
En eg fer hvergi, því að eg hef trú á kraptinum
í sjálfum mér, og trú á framtíð landsins míns.
Eg get heldur ekki farið úr dalnum mínum, er
mér þykir allra staða fegurstur, og
,,Hér vil eg una æfi minnar daga
„alla er guð mér sendir. —
Gunnar.
Um framræslu á mýrarflóum.
Eptir Sigurð Sigwðsson.
III.
Að því er snertir áveitu eða vatnsveitingar
á flóurn og blautlendum grasmýrum, þá verður
að haga þeim eptir því, hvernig ástatt er með
vatn. Reglulegum vatnsveitingum verður því
aðeins komið við, að kostur sé á nægu og góðu
vatni. En sé því ekki að heilsa verður að nota
það vatn, sem til er, og á eg hér við rigningar-
og leysingarvatn, A flatlendum mýrarflóum, er
opt ekki völ á öðru vatni en þessu, og verður
þá að taka þvf, og bjarga sér svo sem bezt geng-
ur. Þegar því ræða er ufn áveitu, þar sem
skortur á miklu og góðu vatni gerir regluleg-
ar vatnsveitingar lítt mögulegar, skal þess
gætt að stýfla alla skurði s n e m m a að vorinu,
svo fljótt sem hægt er. Einnig getur átt \ið,
undir ýmsum kringumstæðum, að stífla skurðina
að haustinu og láta vatnið Hggja yfir að vetrin-
um. Þetta getur éinkum verið gott, ef jörðin er
þýíð og mosamikil, því vetraráveitan sléttir og
eyðir mosanum. En sé það gert hvíldarlaust í
mörg ár, að láta vatnið liggja yfir að vetrinum,
getur svo farið, að vatnsrotnun komi í jörðina,
grasið verði gisið, og að margendurtekinn vetr-
aráveita geri þannig meira illt en gott. Það
væri sjálfsagt bezt, undir flestum kringumstæðum
að hleypa vatninu á að haústinu, viku til hálfan
mánuð eptir slátt, hleypa þvf af aptur eptir nokk-
urn tíma, og stýfla svo snemma að vorinu. En
það vill opt brenna við, að menn gleymi þvf að
stýfla að vorinu, að minnsta kosti eins fljótt og
þyrfti, og þá geta þeir átt það á hættu, að gras-
vöxtur bregðist. Væri þá betra að hafa veitt á
að haustinu og láta vatnið liggja yfir að vetrin-
um; mundi það eigi skaða um nokkur ár í senn,
þegar um blauta mýraflóa er að tala. Að öðru
leyti skal hér eigi farið lengra út í það, hvernig
vatnsveitingum skuli hagað. Eru til ýmsar góð-
ar bendingar, því viðvíkjandi í blöðum og tíma-
ritum, er menn geta lesið og kynnt sér. Meðal
annars skal hér bent á ritg. í » T í m a r i t i hins ís-
lenzka bókmenntafélagss II. árg. 1881: »Um f ram-
ræslu« eptir Torfa Bjarnason í Ólafsdal,
ogí»Búnaðarritinu« io. árg. »Um vatns-
veitingar« eptir Aðalstein Halldórs-
son vélastjóra á Oddeyri. En annars er opt er-
fitt, næstum ómögulegt, að gefa algildar reglur
fyrir áveitu og vatnsveitingum hér á landi, því
það er svo mismunandi hvað við, á eptir því,
hvernig á stendur á þeim og þeim stöðum.
Það er svo margt, sem kemur til greina, og
taka verður tíllit til á hverjum einstökum stað,
Og ekki einasta það, heldur verður einmg að fara
eptir því, hvernig árar eða veðuráttan hagar sér.
Af þessu leiðir það, að menn opt og einatt gera
sér skaða með því að fylgja eðafara eptir ákveðn-
um kenningarreglum, er þeir hafa séð haldið
fiam og lært utan að, hvernig sem á stendur.
Ritgerðir og ekki síður bendingar sumra búfræð-
inga verða bændur því að nota með mestu að-
gæzlu og athugun, og láta reynsluna leiðbeina
sér. Vatnsveitingar geta heppnazt á þessari jörð-
inní og misheppnazt á hinni, enda í sömu sveit,
þótt sömu aðferð eða reglu hafi verið fylgt á
báðum, ef kringumstæðurnar hafa verið frábrugðn-
ar á hvorum staðnum fyrir sig. Eigi að síður
geta menn haft góðan stuðning af góðum rit-
gerðum um þetta efni, skrifuðum af mönnum
með reynslu og þekkingu — og svo er um rit-
gerðir þær, er bent var á hér að framan.— efþe«s
er um leið gætt, að taka tillit til staðhátta og
mismunandi ásigkomulags í einu og öðru. Sér-
staklega verðum vér að fara varlega, meðan vatns-
veitingarnar eru eigi komnar á fastan fót, og alla
víðtæka reynslu vantar, hvað þær snertir. Reynsla
sú, sem fengin er allt til þessa, er eigi einhlít
til að byggja á, og ærið einhliða; en af henni
má þó margt læra, ef hún er notuð á réttan
hátt. Það, sem hér er tekið fram, er engann veg-
inn sagt . til þess að draga úr bændum að veita
vatni á, eða ráðast í meiriháttar vatnsveitinga
fyrirtæki, ef það állzt hyggilegt og að það borgi
sig. Það er enginn minnsti vafi á því, að með
gætni, og þó nokkrum kostnáði geta áveitur á
fjölda mörgum stöðum gert mikið gagn, ef rétt
er að öllu farið. Island er vatnsveitinga land,
frá hendi náttúrunnar, og það er til gnótt af
góðu vatni, sem frjóvgað gæti mörg þúsund
dagsláttur. En það kostar víða mikið að ná
þessu góða vatni, sem jökulárnar bera með sér.
I því er fólginn meiri fjársjóður, en mar|ur hygg-
ur, miklu meiri en nokkurn mann dreymir um.
Þessu vatni þurfum vér að ná og veita því yfir
sandana, mýrarnar og móana. Gætum vér
náð því og notað það, mundi það á skömmum
tíma breyta óræktar mýraflóunum í slétt og
frjósöm starengi. Það kostar að vísu mikið að
koma þessu í verk, en viljum vér fá Jað gert,
.og það efa eg ekki, — þá er ekki spursmálið
um kostnaðinn heldur hitt, hve fljótt og vel það
borgi sig. Ef vér eigum að leggja landið undir
oss, og njóta gæða þess, þá hlýtur að reka að
því fyr eða síðar, að meira verði gert en verið
hefur allt til þessa. En til þess þarf bæði vil ja,
dug og peninga, en umfram allt þá trú, að
landið geti tekið framförum.
Enn um „stóra bankannh
ísafold á hnjánum — Almenningsálitíð,
Það er sannarlega sjaldgæft að sjá á prenti
aðrar eins varnir fyrir nokkm máli, eins og »ísa-
fold« hefur leyft sér að flytja stóra bankanum
danska til málsbóta. Þær eru alveg dæmalausar.
Jafnvel þótt það væri fullsannað, að blaðið botn-
aði ekki agnarögn í málinu, eða væri að mynd-
ast við að verjaþaðgegn betri vitund, þá afsakaði
það hvorugt atferli blaðsins við þessar umræður.
Það þarf annað og meira en tómt skilningsleysi
og viðrinishátt hjá blaðjnu sjálfu, til þess að
bera fram annað eins bull og ranghermi, eins
og það hefur gert í þessu máli. En af hverjtt
stafar það þá? Það kemur beinlínis af því, að
málstaður blaðsins er svo vondur í sjálfu sér, að
málið sjálft — stóri bankinn — er óverj-
andi með skynsamlegum ástæðum eða
r ö k u m, og verður þvf að lafa á útúrsnúningum
og ranghermi f þeirra stað. En það verða létt-
vægar varnirtil lengdar í augum allra skynsamra
manna. Og þó eru það einmitt svona lagaðar
»vamir« sem Isafold heldur, að hún geti látið
málið lifa á. Hún fær að sjá það. Það eru
ekki nema allra lítilmótlegustu aularnir, sem láta
blekkjast af varnargögnum Dana-málgagnsins í
þessu máli. Það er allsendis óhugsandi.
Síðasta sýnishorn þess, hvernig blaðið hagar
sér í ritdeilum, þá er það getur ekkert sagt af
viti, er einmitt núna í síðasta blaði 17. þ. m.,
þá er öll vörn(H) þess gegn greininni um stóra
bankann í Þjóðólfi síðast er sú staðhæfing, að nú
sé svo komið, að Þjóðólfur vilji gera alla verzl-
unarsamkeppni ræka úr landi, vilji ekki unna
þjóðinni þeirra gæða, er þessi samkeppni hafi í
för með sér o. s. frv. Það þarf sannarlega ísa-
foldarlega samvizkusemi og ritmennsku-ráðvendni
til að bera þetta á borð fyrir fólkið. En hana
klýjar ekki við því. Hún blygðast sín ekki
fyrir óærlega ritmennsku. Henni er eins far-
ið eins og karlinum, sem hafði logið svo opt og
lengi, að hann vissi loksins ekkert af því, hvort
það var satt eða ósatt, sem hann var að segja.
Það var runnið alveg út í eitt fyrir honum, orð-
ið alveg jafn rétthátt, af löngum vana.
Oss dettur ekki í hug að fara að taka upp
orðrétta kafla úr síðustu Þjóðólfsgreininni, til að
reka þetta heimskulega ámæli ofan í Dana-mál-
gagnið, því að það væri að gera þvl of hátt und-
ir höfði. En hver sem læs er á prent, getur
sjálfur sannfærzt um, hvers konar verzlunarsam-
keppni talað var um í Þjóðólfi. Þar var að eins
tekið fram, að samkeppnin gæti orðið ísjárverð,
óholl og enda skaðleg, þá er hún gengi út yfir
eðlileg takmörk, yrði heimskuleg, ótakmörkuð.
Og vér ætlum að þora að standa við það. Það
eru ekki vanhugsaðar og flasfengnar »spekúlationir«
eða heimskuleg verzlunarsamkeppni í bili, sem er
svo ákaflega æskileg. Eðlilegri, hóflegri verzlun-
arsamkeppni, er heldur sér innan réttra takmarka
dettur engum óbrjáluðum manni i hug að andæfa.
þvert á móti. Það er því alveg þýðingarlaust
fyrir Isafold í bobbanum að reyna að klóra sig
úr honum með því að eigna Þjóðólfi þær skoð-
anir, sem hann hefur aldrei látið í ljósi, aldrei
vikið einu orði að.
Það getur vel verið, að ísafold telji það
mikið happ fyrir landið, ef stóri bankinn hennar
gæti klakið hér út nokkrum Thordals jáfningjum
í verzlunarsökum. En vér erum á annari skoð-
un um það. Sú verzlunarsatnkeppni, sem ekki
er byggð á traustari eða skynsamlegri grundvelli,
en Thordals, hún verður aldrei landinu til bless-
unar til lengdar, heldur miklit fremur til bölvun-
unar. Öll verzlunarsamkeppni, sem ekkiermið-
uð við hið sanna verðgildi eða verðmæti vörunn-
ar, getur ekki þrifizt, hefur aldrei verið og verð-
ur aldrei þjóðunum til sannarlegrá nota til fram-
búðar. Og það er þessi óeðlilega, staðlausa gor-
kúlu-samkeppni, ef svo mætti kalla, sem Þjóðólf-
ur hefur ekki talið æskilega. Og það þarf ekki
rnikla hagfræðislega þekkingu til að sjá, að það
er rétt. En þetta skilur Dana-málgagnið líklega
ekki. Það er ávallt eins og það sé vankað f
öllum verzlunar- og bankamálum.
Tll huggunar fyrir málgagnið skal þess getið,
að Þjóðólfi hafa borizt fregnir úr ýmsum héruðum
landsins um, að »stóri bankinn« danski sé lítt
þokkaður þar og þar.
Einn mikilsháttar klerkur lrér á Suðurlandi
kemst svo að orði um mál þetta í prfvatbréfi til
ritstj. þessa blaðs í f. m.
»Bankamálið er nú sem vonlegt er, með því
efsta á teningnum hjá ykkur blaðamönnum. Það
mál er sem fleiri lítið hugsað og rætt hér uppi
í sveitunum, en mjög fáir hér held eg, að spennt-
ir séu fyrir stóra bankanum. Mönnum skilst það,
að það getur eigi góðri lukku stýrt, að hafa greið-
an aðgang að því, að fá lán en eiga svo alls ó-
mögulegt með að borga þau sakir þess, hvað öll
framleiðsla er í afarlágu verði, að minnsta kosti
í sveitunum. En batni verð hennar, og eigi menn
hægt með að endurgreiða lán, þá verður heldur
engin eða Iítil þörfin fyrir svo geysistóra lánsstofn-
un. Að minnsta kosti heyrðust engar verulegar
kvartanir um peningaleysi á þeim árunum, er
landsafurðirnar seldust fyrir peninga með sæmi-
legu verði. En með lágu verði á þeim verður
ávallt peningaleysi, nema rétt þá stundina, sem
menn eru að taka út úr þeim »stóra«, en því
tilfinnanlegra og meir eyðileggjandi hlýtur það að
vera eptir á. Auðvitað gildir þetta eigi um alla
einstaka menn, heldur almenninginn, landsfólkið
yfir höfuð. Þær pressa margan nú á tímum skuld-
irnar við hinn núverandi banka, hvað þá efhinn
mikli banki hefði verið kominn á laggirnar fyrir
svo sem 4—5 árum. Margur sveitamaðurinn,
sem nú á að greiða í vexti og afborgun, þótt