Þjóðólfur - 16.05.1900, Blaðsíða 1

s
ÞJOÐOLFUR
52. árg. Reykjavík, föstudaginn li 5. febrúar 1 900. Nr.8.

Undan og ofan af.
Það virðist vera orðin tízka, að eigna mér
orð og skoðanir, sem eg á ekkert í. — Einar
klerkadindill og Friðrik hempuskjóni klifuðu á
því eitt sinn, að eg hefði þá skoðun á listinni,
sem eg hafði aldrei látið í ljós og sem mér hef-
ur aldrei komið og mun aldrei koma til hugar
að halda fram. — Og nú hallast góðkunningi
minn Gröndal á sömu sveifina.
Hann segir sem sé i 40. tbl. Fjallk. 1899,
að »einhver« hneykslist á því í Þjóðólfi, að Go-
ethe lætur engið hlæja«. Þessi »einhver« getur
víst enginn annar verið en eg. Það var reyndar
óþarfi af Gröndal að láta svona, þar sem fanga-
mark mitt er undir greminni. — Eg sigli aldrei
undir fölsku flaggi.
En þessi orð Gröndals eru ranghermi. Eg
hneyklast ekki minstu vittund á þessum orðum.
Eg segi að eins, að þessi skáldkonungur muni
•ekki hafa hlotið frægð sína fyrir þessa hugmynd.
f'etta er líkt og ef einhver segði: Gröndal er
skáld og listamaður. En hvorki hefur hann
frægð sína af Göngu-Hrólfsrímum né Ragna-
rökkri.
Gröndal finnur einnig ástæðu til að verja
»grimmu dropana« hans Bjarna mlns frá Vogi
og þykir þeirri sök vera borgið með því, að ein
Eddukviðan getur um »grimmtár«. Eg skal játa,
að Eddukviðurnar eru gullfallegar, en þó ekki
gallalausar, fremur en önnur mannaverk. — Eg
ondurtek það, að til þess að líkingar njóti sín
verða þær að styðjast við eitthvað í tilverunni.
Grimmdin heyrir til andlega heiminum, en ekki
efninu. Málsvenjan talai ekki um grimmar hend-
ur eða grimm vopn, heldur um grimman hug.
Öðru máli er að gegna um það, að veðráttin er
köiluð grimm. Sbr. grein mína 1 Þjóðólfi. 9. okt.
»Hlær við sjór og brosir grund« Gröndal
segir að »torfhaus« megi vera á þeimmanni, sem
hneykslast á þessari hendingu — hann virðist
Vúa mér til þess. Það liggur fyrir utan umræðu-
efni mitt, hvor okkar hefur látið eptir sig fleiri
smekkleysur í þeim greinum, sem fjalla um eða
lúta að bókmenntum. En hitt get eg fullyrt, að
ei1ginn maður mun hneykslast á þessu, sem hef-
ur fagurfræðilega, heilbrigða skynsemi. Bæði
er það, að sólin framleiðir á sjónum og jötðunni
opt og tíðum svo fjölbreytilega fegurð, sem lík-
ist brosljóma á. andliti, og í öðru lagi eru sjórinn
og jörðin skoðuð sem persónur í goðafræði vorri
og skáldskap. Hann heitir mörgum nöfnum, á
sér dætur o. s. frv. og jörðin er móðir Þórs og
kona eins af guðunum,
— Gröndal virðist biðja fyrir sér í hljóði
v'ð þá hugsun, að skoðanir mínar á skáldskap
°g meðferð lfkinga ryðji sér til rúms. Og Ein-
ar sagði eitt sinn í ísaf. að »ótrúlegar vitleysur«
væru í ritdómum mínum í Sunnanfara. Sumum
kann að þykja eg djarfur að þora að segja
ttokkuð framar um bækur, þegar þessir hofgoðar
flstarinnar hafa hellt þannig úr skálunum yfir
höfuð mér. En meðan þeir færa engar ástæður
fyrir þessari geipun sinni, læt eg orð þeirra þjóta
um eyru mér eins og vind og vitleysu. — Einar
Verður að sýna það í verkinu, að hann riti fyrir
^na eigin skoðun, en ekki biskupinn og mág
ans. — Gesti sáluga Pálssyni þótti Einar vera
Orðinn hvftur uppi á staurnum, þegar hann var 1
Ameríku og hefur hann þó upplitazt síðan held-
ur en ekki.
Fyrst eg er farinn að segja beiskan sann-
leikann á annað borð, ætla eg að minnast lítið
eitt á ritdóma þá, sem birtast nú í blöðum vor-
um og tfmaritum. Eg hefi ekki tíma eða tæki-
færi til að fara langt út 1 þá sálma að þessu
sinni, og læt eg mér þvf nægja, að drepa á fátt
eitt.
— Einn ritstjórmn (Aldamóta) kastar sorpi
á alla þá, sem honum er persónulega í nöp við,
en hefur hina upp til skýjanna. Hann bregður
öðrum um hégómagirni o. s. frv. En sjálfur
hann er svo hégómlegur og gráðugur í lof um
sjálfan síg, að hann skrifsrpennafærum kunningj-
um sínum og biðttr þá að rita um#»Aldamót« !!
Suma skjallar hann opinberlega í þeim vændum
t. d. útgefanda »Ljóssins« og Einar Hjörleifsson.
Hann segir t. d. um Einar, að hann einn ísl.
skálda sé hæfur að »bera Elíasarkápu Steingríms» !
Svo segir Einar, að ritdómar séra Friðriks séu
það »langbezta« eða »skynsamlegasta«, sem
sagt sé um bækur á íslenzku.!! — Þetta er ekki
skuldaverzlun! —
Ritdómar Jóns Ólafssonar eru góðir að sumu
leyti. Hann er opt óhlutdrægur, svo að hann
ritar lot um óvini sína og er það meira en aðr-
ir geta gert. En ritdómar hans fjalla of mjög
um málið; þetta virðist vera orðið að ástríðu
fyrir honum, sem stundum xgengur út í« smá-
munasemi. — Stundum gerir hann minnaúr góðu
máli en vert er og finnur jafnvel að réttu máli
og telur það vera rangt. Reyndar er rétt að
víta suma menn fyrir misþyrmingar þeirra á tungu
vorri og vlst getur Jón talað allgilt úr flokki.
En þó er vandalaust að finna óíslenzkar setning-
ar 1 rnáli hans og ekki get eg fundið, að hann
sé orðhagari maður í lausri ræðu, heldur en Björn
frá Viðfirði, eða listfengari. Eg gef ekkert fyrir
efni Úraníu, sem Björn hefur þýtt á snilldarfagra
íslenzku. En málið á henni gerir hana betri en
húshæfa og eg efast um að Steingrímur, Gröndal
og Jón Ólafsson hefðu gert betur. Sögur frá
Síberíu þykja mér Ijómandi fallegar, bæði að efni
og búningi, þó einhverja smágalla megi ef til
vill finna í málinu.
Mér finnst þeim mönnum fjölga, sem rita
góða íslenzku. Jón Ólafsson gefur í skyn, að
1 eða 2 hafi komið frá lærða skólanum síðastl. 20
ár, sem rita hana lýtalítið. Eg gæti nefnt .io—20.
En sleppum þessu efni.
Eg er ekki búinn með hann Gröndal gamla
þul. Eg veit vel og viðurkenni, að hann er snill-
ingur í aðra röndina. En þess vil eg biðja alla
unga menn (og gamla), að trúa honum ekki f
blindni — hvorki honum né öðrum. Sértaklega
eru orð hans athugaverð, sem hann hefur beint
fyr og síðar móti skáldsagnagerð og þeirri teg-
und kvæða, sem hljóðar um skuggahliðar tilver-
unnar. Hann hefur sjálfur samið sögur í lausri
ræðu og fastri (Heljarslóðar orrusta, Þórðarsaga
Geirmundarsonar og Ragnarökkur) og hann hefur
einnig ort kveinstafa-kvæði, djúp og hjartnæm.
Hann ætti því ekki að lasta aðra fyrir það að
þeir grípa í sama strenginn og hann. Hverjir
skyldu annars eiga að stika djúp tilfinninganna
ef ekki skáldin? Þau eru málarar þeirra og
boðberar.
Gröndal virðist vera illa við það, að skáld-
in vandi sig, láti eigi allt fjúka, sem þeim dettur
f hug. Hann vill helzt, að hugmyndirnar »hoppi
út úr höfðinu«. —- Eg skal láta ósagt um það,
hvort hugmyndirnar og rímlistin hoppi út úr
höfði Páls Ólafssonar. Eg hefi heyrt að hann
væri opt afarseinn að yrkja. En yfirleitt gild-
ir sú regla, að allt dýrmæti er torfengið. Ekki
hrista málarar né myndasmiðir listaverk sfn fram
úr erminni. Hugvitsmennirnir verða einnig að
leggja sig alla fram og það svo mjög, að opt
gengur heil mannsæfi til þess að klæða eina ein-
ustu hugmynd og koma henni fram á sjónarsvið
þjóðanna. Þegar þessa er gætt — er þá hins
að vænta, að skáldin fæði börn sín sóttlaust ?
Ekkert skáld yrkir milli svefns og vöku, hvorki
Páll Ölafsson né nokkur annar, sem yrkir vel.
Vér höfum átt fjölda hagyrðinga, sem hafa
kastað fram vísum um allt mögulegt, jafn auð-
veldlega og tóbaksmaður spýtir um tönn. Böm
þeirra hafa ekki fæðst með harmkvælum; þau
hafa komið fram »blátt á fram og náttúrlega«.
En hver hafa orðið afdrif þeirra? Þau, að fæð-
ingardagur þeirra hefur orðið að dánardægri. —
Pósturinn er á förum.
Skrifað á kvöldvökunni 21. nóv. 1899.
Guðnmndur Friðjómson.
Um framræslu á mýrarflóum,
Eptir Sigurd Sigurdsson.
I.
Síðastliðið haust framkvæmdi eg mælingar,
og gerði áætlun um kostnað við framræslu á
nokkrum stöðum í niðursveitum Arnessýslu, eink-
um þó í Flóanum. Það er reyndar ekki tilgang-
ur minn að fara að gefa skýrslu viðvíkjandi þess-
um mælingum, og væntanlegri framræslu á þessu
svæði, enda birtist hún á öðrum stað. En eg
vildi aðeins leyfa mér að fara hér nokkrum orð-
um um ýms atriði, er standa í sambandi vid
skoðanir mínar og mælingar í Arnessýslu, eða
með öðrum orðum gera fáemar athugasemdir una
framræslu ámýrarflóum »frá almennu sjónarmiði«.
Þessar athugasemdir verða að vísu miðaðar
við landslagið f Flóanum að sumu leyti, en gætu
að öðru leyti átt við þar, sem land er svipað
að ásigkomulagi, t. d. í niðursveitum Rangár-
vallasýslu, Mýrarsýslu og víðar. Eg verð þó
fyrst að minnast lítið eitt á Flóann sérstaklega.
— Flóinn er, eins og flestum mun kunnugt, víð-
áttumikill og flatlendur, og er meginhluti yfir-
borðsins blautar mýrar og flóar. Allt fram að
þessu, hefur ekki næsta mikið verið gert að þvf,
að ræsa fram þessar mýrar, enda er þar ekki á
litlu að taka. Skurðir þeir, er gerðir hafa verið,
ná skammt, og þurfa flestir þeirra ýmist að lag-
ast eða endurbætast að öðru leyti. Um
Flóann renna engar smáár, er teljandi séu,
og fáir lækir, er tekið geti á móti mikíu vatni í
senn, en þvl meira er þar .aptur af krókóttum
keldufarvegum hingað og þangað. I rigninga-
köstum og vatnavöxtum situr vatnið því fast, og
líður opt á löngu, að það fjari burt, sígi niður
eðagufiupp. Þettaveldurtilfinnanlegum bagaogopt
miklu tjóni í óþurkasumrum,einsogt. d. síðastliðið
sumar. Skeði þá eigi svo sjaldan, að menn stóðti
uppi ráðalausir og gátu ekkert aðhafst við hey-
skap fyrir vatnsfylli. Þegar þannig ber undir,
hlaupa menn þá stundum í að gera smáskurði,
þar sem vatnið er mest, til bráðabirgða. En tíð-