Þjóðólfur - 16.05.1900, Side 3

3i
aður á hin miklu áhrif banka þessa á verzhmina
íslenzku, því að hún sé öðrum lögum háð en
bankalögum, og að minnsta kosti kvaðst hann
mundi Iítið nota banka þennan, heldur banka þá
1 öðrum löndum, er hann skipti við, með því
að þessi banki mundi alls ekki veita fé með
betri kjörum, en stórbankar í öðrum löndum gerðu.
Og sama mundi verða uppi á teningnum með
fleiri af hinum stærri kaupmönnum hér. Það
yrðu einkum smákaupmennirnir, kramararnir, er
minnst lánstraust hetðu erlendis, sem mundu
leita til þessa Islands banka. En þá er eptir að
vita, hvort hann yrði miklu óvandari að góðri
tryggingu, en samkynja stofnanir annarsstaðar.
Vér ætlum ekki. Það er ávallt eins og menn
haldi, að menn geti fyllt lúkurnar af gulli
úr þessum »stóra« banka, gegn lítilli tryggingu. Þeir
fengju að sjá það. Og ekki virðist það hvort
sem er geta haft feikilega mikil áhrif á verzlun-
ina, þótt einhverjir |smákaupmenn gætu kríað
sér út dálítið lán, gegn fyrirliggjandi vörubirgð-
um eða öðru veði. Hversu mikill verzlunarhag-
nr fyrir landsmenn eða verzlunarsamkeppni mundi
myndast við það?
Jafnvel þótt það væri áreiðanlegt, sem vér
viljum ekki beinlínis neita, að banki þessi hefði
veruleg áhrif á verzlunina, þá er alls ekki sann-
nð með því, að það hefði svo víðtæk og heilla-
rík áhrif á landbúnaðinn. Það yrði þá að liggja í
aukinni verzlunarsamkeppni, eins og »ísafold» er
að prédika. En hún má vara sig á að byggja
ofmjög á þeirri ályktun, því að: samkeppni í
verzlun (sem öðru) er ekki holl né heppileg, nema
að einhverju vissu takmarki og sé farið yfir það
stryk, geta afleiðingarnar orðið all ísjárverðar,
einmitt fyrir þá, er góðs eiga að njóta af verzl-
unarsamkeppninni, viðskiptamennina, bændurna,
því að menn verðaaðgæta þess, að í sama hlut-
talli sem verzlunarkeppnin verður óeðlilegri,
sterkari, í sama hlutfalli verða vörurnar verri,
svik meiri á allan hátt. Þá er að eins hugsað um
verðið, að það sé sem allra minnst, án tillits
til gæða. Og eptir því sem oss Islendingum er
varið, þá hættir oss við að líta að eins á vefðið,
ekki á gæðin, og hvetjum þannig kaupmenn til
að flytja oss sviknar vörur og óþverra fyrir lágt
verð. Þetta gæti leitt af verzlunarsamkeppninni
íslenzku, og hefur þegar aðnokkru leyti gert það á
síðustu árum, þótt enginn hlutafélagsbanki væri
til að spenna þessa samkeppni óeðlilega mikið
npp. En hvað sem þessu llður, þá munu hin hollu
áhrif stóra bankans.á verzlunina að minnsta kosti
tvísýn fyrir landið í heild sinni. Að
nokkrir kaupmenn telja þessa stofnun æskilega,
er ekki einhlít sönnun fyrir slíkum áhrifum, því
að hver er sjálfum sér næstur. Og gróði ein-
stakra kaupmanna er ekki sama sem gróði allr-
ar þjóðarinnar, sízt meðan selstöðuverzlunin er
hér í fullum blóma. ísafold ætti því varlega
að taka munninn fullan í því, að segja, að banki
þessi »sé eina ráðið (!), sem bent hafi verið á til
að kippa i ]ag verzlunarólagi því, sem liggi eins
og þungt farg á íslenzkum b ændum«, því að
það er ekki til annars, en að ala hjá mönnurn
svikular vonir og hefur meira að segja við nauða-
fítil líkindi að styðjast.
Undarleg meinloka ér það í málgagninu, að
veðdeildin, seni nú er stofnuð við landsbankann
>>sé ætlað(!) að flytjast í hlutafélagsbankann«.
Hvar stendur það skrifað ? Þetta er auðvitað sagt til
að breiða yfirþað, að »stóra« bankanum sjálfum er
ekki ætlað að styðja landbúnaðinn. Hann á að
láta veðdeildina um það, þvl að hún er stofn-
uð fyrir landbúnaðinn. Og svo málar málgagnið
það með fögrum litúm, hve miklu betra sé fyrir
veðdeildina, að vera í sambandi við þessa »öfl-
ugu(!) dönsku peningastofnun«, heldur en við lands-
bankann. Jú, náttúrlega. Það er svo sem ein-
hver munur að vera undir verndarvæng Dana í
peningasökum, þola súrt og sætt með þeim, og
hafa þá fyrir Qárhaldsmenn á fé landssjóðs og
«'gnum þjóðarinnar, heldur en að vera sjálfir
fjár síns ráðandi, vera að baslast með þennan
landsbanka upp á eigin spítur, þótt menn fái þar
einhvern píring af lánum gegn 2—3% lægri
vöxtum en stóri bankinn mundi veita, banki, sem eys
gullinuátvær hendurlfólkið, reyndar með 6—8%
vöxtum(!) Það væri blindur maður, sem ekki sæiþann
mun, og þá háleitu speki, sem Danamálgagnið
hefur jafnantil brunns að bera, bæði í þessu máli
og öðru.
Af því að Þjóðólfur hefur áðurlýst rækilega
skoðun sinni á máli þessu í heild sinni, og sýnt
með skýrum rökum tram á agnúana við það, þá
dettur honum ekki í hug að fara að taka það upp
aptur nú, enda er það öldungis óþarft, því að
greinar blaðsins um það efni í haust, hafa hvergi
hraktar verið, sem heldur ekki er unnt, því að
malinu er svo háttað, að því verður afarmargt
til foráttu fundið frá sjónarmiði vor Islendinga,
en sárfátt til gildis talið og ekkert með rökum,
enda er áreiðanlegt, að allur þorri þjóðarinnar,
þar á meðal flestir hinna hugsandi og gætnari
manna, eru því sterklega mótfallnir, svo að Dana-
málgagnið gerði snjallast í því að lægja seglin í
í tíma, eins og það hefur svo opt gert áður, þá
er það hefur Imyndað sér, að það mundi verða
í minni hluta. Svo afstyrmislegt sem það er, má
það þó ekki geta sér þann orðstír að vera enn
ógeðslegra en Þjóðviljinn og enn vitlausara en
málgagn Þorsteins trollaraþjóns Erlingssonar, því
að lengra er ekki unnt að vjtna.
Sannsögli SkulaThoroddsens.
í 55. tölubl. „Þjóðv.“, hefur Skúli Thoroddsen
gert tilraun til að hrekja umsögn mína um þing-
málafund Isfirðinga 19. júní 1899.
Hann segir meðal annars, að eg hafi umhverft
réttu máli með því, að telja saman atkvæðin, sem
greidd voru á „hreppafundinum “ á Dýrafirði og þau,
er greidd voru með tillögu H. Hafsteins. Það er
ekki gott að vita, af hvaða ástæðum hann kallar
fundinn á Dýrafirði „hreppafund", fremur en fund-
inn á Isafirði; þeir voru þó báðir boðaðir í sama til-
gangi. og í fieiri hreppum; auðvitað var fundurinn
á ísafirði sæmdur nærveru ritstjórans, og hefur það
að líkindum ráðið baggamuninn á titlunum. Þarsem
ritstjórinn átelur mig fyrir að telja ekki atkvæði
|!au, er hann telur greidd hafa verið í ýmsum hrepp-
um á undirbúningsfundum þeirra, þá er slíkt sagt,
einungis til að slá sandi í augu þeirra, sem ókunn-
ugir eru, því mér var alls ekki kunnugt um, að
nokkur atkvæðagreiðsla hefði framfarið í hreppum
þeim, er ritstjórinn tiltekur, og því síður hvað mörg
atkvæði voru með eða móti „Valtýskunni", og fyrst
að málgagn ritstjórans ekki hefur fundið ástæðu til
að birta þessar atkvæðagreiðslur, þá er ólíklegt, að
þær hafi verið markverðar. Slettur og háðglósur
ritstjórans í grein hans, eru alls ekki svaraverðar,
og óvíst, að lesendurnir af þeim fái betri þekkingu
á mér, en honum sjálfum, og um það þykist eg
fullviss, að sumir af þeim, er kunnugir eru, hafi þeg-
ar þeir lásu grein þessa, brosað og hugsað með sér,
að varla hafi ritstjórinn ætíð álitið, að eg hafi svo
„einblínt" á embættisstimpilinn, meðan hr. Skúii
Thoroddsen bar hann, að eg hafi ailt að vilja hans
gert. Að öðru leyti eru röksemdirrar í ofannefndri
grein, mjög svo veikar og ómerkar, að enda ritstjór-
anum sjálfum hefur fundizt þær ófullnægjandi, því
að I 57. tölubl. „Þjóðv.“, hefur hann gert viðbót,
sem að mörgu leyti lýsir því, að honum finnst hann
nú vera kominn í það almætti í þessu þingmála-
fundarmáli, að óhugsandi sé að minnsta kosti „lítil-
sigidum hreppstjóra“ takist að hrekja neitt af því,
er hann segir. Mér dettur ekki í hug, að nokkur,
sem eitthvað þekkir til, sé 1 neinum vafa um, að
fyrirspurnir þær, sem ritstjórinn er að burðast með,
séu frá hans eigin brjósti, ella mundi hann hafa sett
nöfn spyrjendanna.
Getsakir og tilgátur sínar í þessari greinaró-
ómynd, býr ritstjórinn svoleiðis út, að þeim, sem
ekkert til þekkja, hljóti að sýnast, að annaðhvort
hafi eg sjálfur gert mig að „representant" hreppsins,
eða hreppsbúar mínir hafi sent sinn með hvorri
skoðun á fundinum. Viðvíkjandi því, að eg hafi á
fundinum mætt fyrir hönd hreppsbúa minna, læteg
mér nægja, að setja hér á eptir vottorð frá tveimur
merkustu bændum í hreppnum. En að gefa í skyn,
að framköma prófasts, Janusar Jónssonar, og mín á
fundinum, hafi í nokkru gefið tilefni til að álíta, að
hreppsbúar mínir hafi sent sinn með hvorri skoðun
á stjórnarskrármálinu á þingmálafundinn, er svo
mikil bíræfni, að allir nema ritstjóri „Þjóðviljans"
hefðu kynokað sér við, að láta slíkt í ljósi. Við
greiddum báðir atkvæði með tillögu sýslumanns H.
Hafsteins, en hvorugur með „valtýsku“ ritstjórans
eða þeirra þingmanna. Að því eru svo mörg vitni,
að ritstjóranum er ekki til neins, að bera á móti því.
Þorfinnsstöðum í jan. 1900.
Guðm. Á. Eiríksson.
Að þar til gefnu tilefni, vottum við undirskrifaðir til-
kvaddir vottar á hreppskilaþinginu á Þórustöðum
17. júní síðastl., að hr. Guðm. Á Eiríksson fór á
þingmálafundinn á Isafirði 19. s. m. eptir óskogá-
skorun fundarmanna til að mæta þar fyrir þeirra
hönd.
Kirkjubóli 31/12—'99. Þórustöðum 3i/I2—'99.
Guðm. Pálsson. Kristján Bjarnason.
(hreppsnefndarmaður). (bóndi).
Eyjafirði 1. febr.
Héðan úr firðinum er tíðmda fátt. Tíðin
hin ákjósanlegasta, snjólaust að mestu, en svella-
lög nokkur. Heilsutar manna og skepna gott;
þó hafa nýlega drepizt hér á einum bæ 4 hross,
líklega úr miltisbrandi.
Nokkuð hugsa menn hér og tala um póli-
tík, þó ekki sé það mikið á opinberum fundutn
enn, og farnir eru margir að hugsa um næstu
þingmannakosningar hér. Kl. sýslumaður verð-
ur óefað kosinn aptur, enda eigum við varla
völ á öðrum hæfari manni í kjördæmi okkar.
Jón frá Múla held eg engum hér detti I hug að
kjósa, enda ekki víst hann bjóði sig fram; hér
hefur mörgum þótt hann ekki koma sem bezt
fram á síðasta þingi eða fylgja fram áhugamál-
um kjósenda sinna, svo sem í verksmiðjumálinu,
þjóðjarðasölumálinu o. fl., enda er hann umboðs-
maður þjóðjarða og ullarverksmiðju I Noregi! —
Rétt væri af okkur að kjósa einhvern bónda og
álít eg að hér séu til bændur, sem engin rninnk-
un væri að senda á þing, ef þeir vildu gefa
kost á sér. — I öllu falli munum við ekki kjósa
prest á þing,'því það þyrfti sannarlega að fækka
um þá vöru á næsta þingi
PóstskipiO ,Laura‘ kom hingað af Vest-
fjörðum 9. þ. m. og með henni Skúli Thoroddsen
kaupm. á leið til útlanda ogBárður Kr. Guðmunds-
son, brennumaðurinn úr Jökulfjörðum á leið í
hegningarhúsið hér. Hann hefur verið dæmdur
í héraði til 2 ára betrunarhússvinnu fyrir íkveik-
inguna í húsi sínu á Hesteyri.
»Laura« fór héðan til útlanda I fyrra dag og
með henni fjöldi farþega, þar á meðal kaupmenn-
irnir: D. Thomsen, Björn Kristjánsson, W. Ó.
Breiðfjörð, Holg. Clausen, B. H. Bjarnason, enn-
fremur Magnús Benjamínsson úrsm., Eyjólfur Þor-
kelsson úrsm., Jón Gunnarsson fv. verzlunarstj., V.
Ottesen verzlunarm., Þorsteinn Pálsson verzlun-
arm., Boilleau barón, Hafliði Bjarnason prentari,
einnig Carl Proppé verzlunarm. frá Dýrafirði. o. fl.
Frá útlöndum hata borizt fregnir
með ensku botnvörpuskipi frá Hull, er hingað
kom í gær. Hefur Þjóðólfur náð í 3 ensk blöd
frá 4., 6. og 8. þ. m. og er hið elzta þeirra
vikublað, svo að af því má sjá nokkurnveginn,
hvað gerzt hefur í Suður-Afríku síðan 20. f. m.
en til þess tíma náðu síðustu fréttir.