Þjóðólfur - 03.07.1900, Síða 1

Þ JÓÐÓLFU R.
52, árg.
Reykjavík, þriðjudaginn 3. júlí
1900.
Nr. 31.
Otlendar fréttir.
Kaupmannahöfn, 12. júní.
Þar er nú til að taka, er síðast var fráhorf-
iðum A fr í kus tr|í ð i ð : að Roberts tók Jóhann-
esburg 30. f. m. og 5. J). m. hélt hann innreið
sína í Prætoríu, höfuðstaðinn í Transvaal. Bú-
ar veittu hvervetna litla mótstöðu, en hopuðu
nndan, eptir því sem Bretar sóttu fram. Gamli
Kriiger var flúinn til bæjar þess, er Machadadorp
nefnist; hann þykist reyndar hvergi nærri af
baki dottinn, en flestir álíta þó svo, sem ófriðnum
megi heita lokið. Áður en Roberts hélt frá
Oraníurlki, lýsti hann því yfir, að landið nú lyti
brezkum yfirráðum og nefndi það »Orange
River Colony«.
Þess er getið, að her Breta í Suður-Afríku
hafi um mánaðamótin verið 221,000 manns, svo
að ekki er að furða, þó að aðrir eins smælingj-
ar, eins og Búarnir, yrðu að lúta í lægra haldi.
Ef Búar hætta ekki bráðum ófriði algerlega, get-
ur ekki verið um aðra mótvörn að tala fráþeirra
hálfu, en smáorustur hér og hvar; þannig er þess
nú getið, að þeim hafi nýlega tekizt að slíta
fréttaþræðina mill Bloemfontein og Prætoríu, höfðu
klippt hann sundur á svæðinu milli Kroonstadog
Vaalfljóts þar sem heitir Roodewal, svo höfðu
þeir og ónýtt járnbrautina, Þeir munu líklega
geta haldizt alllengi við i héraðinu Lydenburg
norðaustantil í Transvaal, þar sem er fjalllendi
og gott til varnar, en slík vörn er árangurslaus.
Þjóðveldin Transvaal og Oraníuríki eru úr sög-
unni.
En óðara en púðurreykurinn í Afríku er blás-
inn burt, stendur alltíljósum loga í Asíu. Kín-
verjar hafa ávallt litið Evrópumenn (»útlendu
djöflana«) hornauga; allra verst er keisaradrottn-
ingin gamla, sem nú stendurvið stýrið þareystra.
Það var keisaranum unga einmitt að fóta-
kefii, að hann var frjálslyndari en landar hans,
og ekki ótilleiðanlegur til þess að semja sig
nokkru meira að Evrópusiðum, en áður hafði
gerzt; þess vegna var honum hrundið úr völdum.
— Það er eitt af þessum svokölluðu félögum,
sem Kínverjar svo opt mynda 1 þarfir ættjarðar
sinnar, er vakið hefur ófriðinn í því skyni að út-
rýma útlendingum í Kfna. Félagið hefur kallað
sig »hnefa friðar og fósturlands«, en norðurálfu-
menn kalla íélagsmenn »boxara« (lauslega þýtt:
áflogaseggil). Þessir kolapiltar hafa þegar gert
hinn mesta óskunda á svæðinu Peking-Tientsin-
Taku (við Petchiliflóa), drepið fólk hópum sam-
an og brennt hús. Stórveldin hafa sent herskip
þangað austur og sent hermenn í land hinum of-
sóttu til varnar, en álfta það að öðru leyti skyldu
kínversku stjórnarinnar að skakka leikinn. En
kínverska stjórnin fer sér hægt, talar með tveim
tungum, lætur í öðru veifinu, eins og sér sé al-
vara með að kæfa uppþotið, en sýnir í hinu veif-
mu, að hún dregur taum boxara. Að keisara-
drottning í öllu falli undir niðri er á þeirra bandi
or auðvitað, þvf að tilgangur félagsins er einmitt
að halda hlífiskildi yfir keisaraætt þeirri, sem nú
s'tur í valdasessi, og útrýma öllum útlendingum,
sem eru andstyggð í augum drottningarl
Blöðin segja, að uppþot þetta sé það voða-
^egasta, sem sögur fara af síðan 1864, þegar
taipinska uppreisnin langvinna loks varð kæfð.
^;ettan er þó, ef til vill ekki sízt fólgin í því,
að uppþotið gefur stórveldunum í Evrópu, Japan
og Bandaríkjunum nýja átyllu til þess að skipta
sér af málum þar eystra, og þau afskipti gætu
hæglega orðið svo, að þessi stórveldi, sem hvert
fyrir sig hafa það mark og mið, að auka völd
sín og líta tortryggnisaugum á hverja hreyfingu
meðbiðlanna, komist í rifrildi og stríð. Höfuð-
paurarnir eru Englendingar og Rússar. Með
Rússum standa Frakkar, og Jiretar vænta stuðn-
ings af Bandamönnum og Japansbúum. — Það
þykir í öllu falli sennilegt, að uppþot boxara
flýti fyrir skiptingu kínverska ríkisins.
Galliffet, hermálaráðgjafi Frakka, hefur
sagt af sér; í stað hans er skipaður André hers-
höfðingi, 62 ára, óreyndur í pólitík. Galliffet
hefur lengi verið heilsulinur og bar það fyrir sig.
Hann hafði seinustu dagana áður en hann fór
frá, átt t brösum við þingið út af — Dreyfusmál-
inu, sem menn héldu löngu dautt. Kapteinn sá,
er Fritsch heitir, hafði látið opinbera einhver
skjöl því viðvíkjandi og misst embætti sitt fyrir
þá sök; um þetta spunnust langar umræður, en
málið allt óljóst og lítið sögulegt.
I Noregi hefur verið talsverður pólitískur
gauragangur; krónprinsinn í Svfþjóð, er sem stend-
ur gegnir konungsstörfum, hafði neitað að stað-
festa lög, sem stórþingið hafði samþykkt viðvfkj-
andi gjöldum til konsúlsembætta. Það lítur þó
út fyrir, að ráðaneytið sitji kyrt eptir sem áður.
Prófessor í Iæknisfræði við háskólann hér,
Carl Lange, (almennt kallaður »Nerve-Lange«)
er dáinn 66 ára gamáll. — Þótti atkvæðamikill
vísindamaður.
K.höfn 21. júní.
Afrikustríðið er reyndar ekki útkljáð enn;
sífelldar smáorustur hér og hvar bera vott um,
að Búar ætla að berjast til streitu, en það er
óefasamt, hver leikslokin verða, og blöðin eru
því farin að verða fáorð um viðburðina þar
syðra.
Öðru máli er að gegna með Kína. Frétt-
irnar þaðan eru optast óljósar, og óáreiðanlegar,
en svo mikið er víst, að kínverska stjórnin hefur
slegízt í lið með óróaseggjum (boxurum) og hef-
ur beinlínis sagt stórveldunum stríð á hendur.
Þetta sýndi sig fyrst fyrir alvöru 17. þ. m.; áður
en nokkurn varði tóku Kínverjar frá köstulun-
um við Taku að skjóta á herskip stórveldanna
—þar á höfninni; orustan stóð í 7 tíma, en endaði
með, að herskipin sendu hermenn í land, er gerðu
áhlaup á kastalana og tóku þá. Af liði stórveld-
anna féllu fáir, en særðust allmargir; þar á móti
féll fjöldi Kínverja, um 700 að því er sagt er.
Það kvað hafa verið eptir skýlausri skipan keis-
aradrottningar, að Klnverjar réðust í þetta flflsku-
verk. Hún fær sjálfsagt ástæðu til að iðrast ept-
ir það, nema gamli Li-Hung-Chang, sem hún nú
að sögn hefur leitað ráða til, geti komið fyrir
hana vitinu.
Nýlega barst sú fregn, að Kínverjar hefðu
ráðizt á bústaði sendiherra stórveldanna í Peking
og jafnvel drepið þýzka sendiherrann, en er nú
lýst ósönn. Þar á móti vita menn ekki með
vissu, hvernig hersveit þeirri, er send var til Pe-
king frá herskipunum, hefur reitt af, hvort hún
hefur komizt inn í bæinn eða orðið að snúa apt-
1 ur fyrir ofurefli Kínverja. Önnur fregn um, að
rússnesk hersveit væri komin til Peking og hefði
gert áhlaup á bæinn er heldur ekki staðhæfð.
— Yfir höfuð að tala er erfitt að fá vissu fyrir
því, hvernig ástandið er, en ískyggilegt er það
að allra dómi, og ef stórveldin ekki nú gera alvöru
af þvt að skipta klnverska ríkinu milli sín, er
orsökin eflaust mestmegnis sú, að þau geta ekki
komið sér saman um skiptinguna. —
Elbe-Trave-skurðurinn var fyrir nokkrum
dögum opnaður af Vilhjálmi Þýzkalandskeisara
með vanalegri viðhöfn.
Ekkja gamla Gladstone’s er dáin nýlega
nlræð.
Franska blaðið »Echo de Paris« hefur verið
dæmt fyrir meiðyrði gegn Picquart ofursta (frá
Dreyfusmálinu) í 2000 franka sekt og enn frem-
ur til þess að greiða 100,000 fr. í skaðabætur.
22. júní.
I gærmorgun andaðist skyndilega utanríkis-
ráðherra Rússa, fyrrum sendiherra í K.höfn,
Murawiew greifi, að eins 46 ára gamall; var heill
heilsu daginn áður.
í Tientsin kvað sá hluti bæjarins, þarsem
útlendingar búa, brunninn til ösku af völdum
Kínverja.
Það er nú að sögn ætlun stórveldanna að
skipa einhverja bráðabirgðarstjórn í Peking, er
gæta skuli réttar útlendinga þar eystra.
Reykjavík j. jíilí.
Af enskum blöðum, er ná til 26. f. m. má
sjá, að uppreisnin í Kína er sífellt að aukast.
Hefur hermálastjórn Rússa skipað Slberíu- og
Amúrliðinu að taka sig upp og halda til Pek-
ing, og sagt, að 20,000 rússneskra hermanna væru
á leiðinni þangað. Englendingar farnir að senda
flota úr Miðjarðarhafinu austur þangað, og Frakk-
ar og Þjóðverjar eru einnig farnir að hreyfa sig.
Hjálparlið það, er sent var í síðara skiptið til Ti-
entsin halda menn, að hafi beðið ósigur fyrir
uppreisnarmönnum, því að lausafregnir voru um
það komnar. Voru það 2000 manns og fyrir þvl
Seymour admíráll enskur, talinn mikill fullhugi.
Fregnir hafa og borizt um, að konsúll Banda-
manna í Tientsin hafi verið myrtur ásartit 40
brezkum og amerískum trúboðum. Sagter og, að
ekkjudrottningin hafi nýlega stranglega fyrirskipað
að reka alla útlendinga burtúrKína. Sendiherr-
ar útlendrarlkja í Peking hafa verið í hættu stadd-
ir, oghús þeirra umkringd, en sum brennd, en ept-
ir síðustu fréttum höfðu þeir fengið leyfi stjórnar-
innar til að fara burtu úr borginni óhindraðir. Li-
Hung-Chang þykist ætla að miðla málum og þyk-
ist treysta sér til að spekja nppreisnarmenn, en
menn gruna hann um gæzku og treysta lítt lof-
orðum hans; segja að hann vilji teQa fyrir afskipt-
um stórveldanna, svo að allt verði komið í nógu
mikið bál, áður en þau taki alvarlega í taum-
ana. Er enn óséð, hversu víðtækar afleiðingar
atburðir þessir hafa í för með sér.
Þá eru Ashantar á vesturströnd Afríku einn-
ig í vígamóð, og ekki hetur brezka hjálparliðinu
frá Kap tekizt að bjarga bænum Kumassi úr