Þjóðólfur - 03.07.1900, Blaðsíða 3

123
hundraðsgjaldi, sem lagt sé á verð allrar aðfluttr-
ar vöru i heild sinni. Þann skatt gæti svo hver
vöruseljandi lagt á það, er honum fyndist hent-
ugast,. — Þá er talað er um stóra bankann,
sundlar oss Dalamenn marga hverja, og eigi þyk-
ir oss ráðlegt, að gefa sig mjög mikið á valdút-
lendum auðkýfingum og okrurum og varasamt
sýnist að selja lir höndum sér mikil réttindi svo
sem seðlaútgáfuna um nærri heila öld. Sumir af
oss eru enda. hræddir um, að viðskipti Dana og
Islendinga fari þá að líkjast því sem á sér stað
milli Englendinga og íra. Það eru auðvitað eigi
utanríkismenn, heldur samþegnar, sem eiga jarð-
ir og gæði flest á Irlandi, en þó eru írar engu
bættari, heldur enda verr farnir en flestar þjóð-
ir, sem utanríkismönnum skulda. Oss' skilst,
að nauðsynlegt sé, að fá almennilegan stór-
banka í landinu, því sá sem nú er, nægir ís-
lendingum eigi, en vér trúum ekki öðru, en
að finnanleg séu ráð til, að vér getum komið
honum upp sjálfir og látið hann vera svo sem
bankinn er nú, alveg undir yfirráðum þings og
stjórnar, sem vér hyggjum bezt fyrirkomulag.
Þáttur af Pétri hinum sterka á
Kálfaströnd.
8. Frá nicjum Péturs.
Kona Péturs híns sterka var Guðrún Illuga-
dóttir lögréttumanns í Stóradal og sem einnig er
talið, að byggi á Garði í Aðaldal, Grímssonar lög-
réttumanns í Miklagarði, Sigurðssonar sýslumanns
í Þingeyjarþingi Hrólfssonar. Börn Péturs og
Guðrúnar eru eigi nefnd önnur í ættartölum en
þau Bjarni og Herdís, en eptir því, sem segir hér
að framan, hefði þó synir Péturs átt að vera tveir
að minnsta kosti, þótt eigi sé þeir á nafn nefnd-
ir. Bjarni Pétursson lærði, sem fyr segir og varð
prestur á Mel í Miðfirði eptir Orm prófast föður-
bróður sinn um 1760, hafði hann þá tekið vígslu
fyrir nokkrum árum og má vera, að hann væri
Ormi próf. til aðstoðar síðustu ár hans. Bjarni
prestur lézt 1790 og er þá talinn að hafa verið
um sextugt og er því fæddur um 1730. Kona
Bjarna prests var Steinunn Pálsdóttir frá Upsum,
systir Bjarna landlæknis og þeirra systkina. Son-
ur þeirra var Páll prestur undir Felli í Vatnsdal
f 1838 Afkomendur Bjarna prests Péturssonar
munu flestir vera vestur um Skagafjörð og Húna-
vatnssýslu.
Herdís Pétursdóttir átti Magnús Þorleifsson
prófasts í Mú!a Skaptasonar og voru synir þeirra.
Hallgrímur, Steingrímur og Pétur. Lfkur eru til,
að þau Magnús og Herdís hafi búið í Mývatns-
sveit og þá helzt á Kálfaströnd. Er að sjá að
Magnús væri látinn árið 1784, því það ár selur
Herdís 10 hundruð jarðarinnar Kálfastrandar, en
hin 2 hundruðin (hún var 12 hundruð að fornu
mati) selur Hallgrímur sonur Herdísar ári síðar.
Var verð allrar jarðarinnar 132 „spesíudalir", en
kaupandi var Jón bóndi Tómasson, er síðan bjó
á Kálfaströnd, faðir Tómasar er þar bjó síðan,
föður Sigurðar bónda þar, föður Halldórs, er þar
býr nú. Jón bóndi var sonur Tómasar bónda í
Landamóti í Kinn Olafssonar aðstoðarprests á
Þóroddsstað, Jónssonar prests á Þóroddsstað Þor-
grímssonar Möðruvallaklausturprests Olafssonar.
Ari sfðar eða 1785 selur Herdís jörðina Syðri-
Neslönd við Mývatn Gamalíel Þorlákssyni fyrir
53 dali; mun Gamalíel sá hafa verið faðir Hall-
dórs föður Gamalíels skálds í Haganesi.
Pétur, son Magnúsar og Herdísar var eigi
með öllu viti, og er ekkert frá honum að segja,
en því meira af bræðrum hans, þó hér verði fljótt
yfir sögu farið.
9. Frá Steingrími Magnússyni.
Steingrímur var mjög bráðþroska og efnilegur
og ramur að afli, þegar er aldur færðist yfir hann
og hugðu menn að rnjög mundi hann líkjast um
það Pétri afa sínum; ófyrirleitinn þótti hann í
æsku, og var sumra ætlan þá, að illur maður mundi
í honum búa. Er ein saga sögð af honum i æsku
til marks um það, að hann léti eigi allt fyrir
brjósti brenna. Frammi í Sellöndum svonefnd-
um er selstaða l'ra Grænavatni í Mývatnssveit og
hefur þar verið haft í seli til skamms tíma. Er svo
sagt, að áður slægi menn sér; saman af fleiri bæj-
um og væri þá opt og tíðum nokkrir ntenn sam-
ankomnir í selinu. Nú var það einu sinni, að þeir
bræður Steingrímur og Hallgrímur voru þar ásamt
fleiru fólki, og rnunu hafa verið selsmalar, þó
ungir væru. Var hinn eldri 12—13 vetra, og var
það Hallgrímur, en Steingrímur 10—11 vetra. Eitt
laugardagskvöld fór allt fólk úr selinu út í sveit
nema selmatseljan og svo þeir bræður. Steingrími
líkaði illa við hána; þótti hún svelta sig og fieira
bar þeim á milli og hugsar hann henni nú þegj-
andi þörfina og neyta þess, að fámennt var í sel-
inu. Tekur nú ráðskonu, er hún er að störfum
sínnm inni við og ber hana út, því fengið hafði
hann þá meðal karlmannsþrek, leggur hana nið-
ur við trog og tekur upp hníf. Kallar 'nann nú
á Hallgrím bróður sinn og biður hann að rétta
sér hjálparhönd, svo að hann geti skorið ráðskonu
í trogið. Hallgrímur bregður skjótt við og þrífur
hana úr höndum hans, og segir, að það skuli aldr-
ei verða að hann fremji þá óhæfu að sér á sjáanda.
Onýttist svo sú ætlan fyrir Steingrími; er og lík-
ara, að það hafi verið hrekkur hans einn, og hafi
hann með því viljað hræða ráðskonu og sýna
henni í tvo heimana og svo það, að allskostar
ætti hann við hana. Þó er að skilja, að honumt
hafi þetta verið alvara og sýni það, að eigi hafi
hann látið sér allt í augum vaxa.
EptirmsBli.
7. des. f. á. andaðist að heimili sínu Bjólu í
Holtum Emar bóndi Einarsson, 67 ára að aldri.
Hann var fæddur 2. jan. 1832 á Skála undir Eyja-
fjöllum, sonur Einars dbrm. Sighvatssonar. Vorið
1861 gekk hann að eiga Guðfinnu Vigfúsdóttur frá
Stakkagerði í Vestmannaeyjum og byrjaði þá búskap
á Steinum undir Eyjafjöllum og bjó þar síðan í 26
ár. Vorið 1888 fluttist hann að Felli í Mýrdal og
bjó þar í 4 ár, en varð að víkja þaðan fyrir Þór-
arni presti Þórarinssyni; gat þá ekki fengið jörð, er
honum líkaði og var því í húsmennsku um eitt ár
hjá Sigurði Jónssyni tengdasyni sínum, en fluttist
vorið eptir að Neðridal undir Eyjafj. og bjó þar
eitt ár; flutti þaðan að Bjólu og bjó þar til dauða-
dags. Þeim hjónum varð 10 barna auðið, dóu 2
þeirra á unga aldri, en 2 uppkomin. Einar drukkn-
aði við Eyjafjallasand, en Sigurlaug kona Sigurðar
Jónssonar dó af barnsförum; 6 eru á lífi, 2 synir og
4 dætur. Einar sál. var um mörg ár oddviti og
sýslunefndarmaður í Austur Eyjafjallahreppi, og
gegndi þeim störfum með sóma. Hann bjó jafnan
laglegu búi, og var þó mjög gestrisinn og góður
heim að sækja, enda fróður um margt og skemmti-
legur, því maðurinn var prýðisvel gáfaður, sem hann
60
Af mönnum frá Bágg urðu eigi aðrir fyrir þeirri náð en
Anna Gúghi, að María mey birtist henni og spj'allaði við hana
hjá hinni helgu uppsprettu, ávallt þá er þangað var farin píla-
grímsferð. En Anna er og hin guðhræddasta meðal hinna ráð-
vöndu og sálma syngur hún með svo ljómandi guðrækilegri
röddu, að íorsöngvarinn Hans Mindey, er ávallt ber á sér hina
krýndu mynd frelsarans, tautar ávallt við sjálfan sig:
„Dæmalaust Ijómandi rödd er þetta. Forsöngvarinn heima
hjá mér kemst ekki í hálfkvisti við slíka rödd“.
En Gabriel Csuz undrast þó enn meir en Hans Mindey
rödd hennar, og — hver veit — ef til vill og hennar rjóðu
kinnar og spengilega vöxt, og hann er og svo guðhræddur, að
sjálf Anna Giighí er tæpast eins áköf til pílagrímsferða sem
hann. Undarlegt er það reyndar, þá er menn svo fljótlega
ganga í flokk með hinum guðfjálgu. En vel má og vera, að
eitthvað fleira búi undir.
Menn pískra um það, — hver getur þó hafa sagt það —
ef til vill fólkið, er þreskti hjá Bizis, — að Gabríel, þá er hann
var í vinnu í fyrra í Czalto, hefði trúlofast heiðarlegri stúlku,
Maríu Kovács, er hafði týnt hjarta sínu og ennþá fleiru hjá
honum. Hinir prúðu Czaltobúar voru mjög gramir yfir breytni
hans, árangurslaust lætur vesalingurinn hún María hann vita, að
Þún sé nær því að farast af sneypu og að jómfrúrsveigurinn
Þrenni á höfði henni; hann kærir sig ekki neitt um það. Slíkt
Mýtur að enda með skelfingu.
Gefðu snöggvast gætur að Gabríel Czus; það er eitthvað
^ójarflegt í hinum liltu gráu augum hans, þó að hann sé að
reyna til að vera upplitsdjarfur. Og þá er minnst er á Maríu
Kóvacs við hann, þá skimar hann í kringum sig ósköp sak-
*eysislega; í raun og veru hafi það gengið svo og svo til;
57
„Þeir eru komnir að dyrunum. Þeir ætla að brjóta þær
upp“,sagði eg, nerisaman höndunum og kjökraði eins og barn.
„Jæja, eru þeir þá búnir að finna þær?“, sagði hann „þá er
brátt úti um allt. Guð er vitni mitt, að eg óska einungis að
lifa til þess að þjóna honum og hans fólki.----------Lítið út um
gluggann, Dorothy ! Ef ekki sést til dátanna, koma þeir ofseint
og þá er það guðs vilji, að mér verði stefnt fyrir auglit hans
og eg krafinn reikningsskapar".
Eg leit út um gluggann og horfði niður eptir trjágöngun-
um, yfir aldingarðana og kornakrana, en engin merki sáust til
hesta eða manna.
„Guð hjálpi okkur“, sagði eg. „Eg sé engan mann".
Þungt högg féll á hurðina niðri, svo að eg rak upp hljóð
af örvæntingu.
„Hurðin þolir enn“, sagði Cromvvell stillilega, „en það líð-
ur ekki á löngu, áður en hún lætur undan".
Eg leit aptur út. En hvað náttúran var kyrlát og þög-
ul þetta sumarkveld. Eg heyrði aptur mikinn hávaða og allt í
einu stakk eg höfðinu út um þakgluggann. Missýndist mér?
Langt í burtu sýndist mér eg koma auga á stálhjálm, sem blik-
aði í sólskininu. Síðan sá eg hann aptur. Og nú gat eg einn-
ig, þrátt fyrir skarkalann við dyrnar, heyrt hófadynin.
„Nú koma þeirl", kallaði eg upp. „Eg sé þá koma ríð-
andi á harða stökki með brugðnum sverðum".
„Þeir koma of seint", sagði Cromvvell rólega. „Hurðin
lætur undan. Egheyri, að tréð er að molast. Veifið vasaklútn-
um yðar út um gluggann".
Þeir þeystu upp trjágöngin og eg kom auga á beinvaxinn
mann, er reið hrafnsvörtum hesti og var fremstur. Mér komu
tár í augu, er eg horfði á hann, því þetta var Guy. Eg rétti