Þjóðólfur - 30.11.1900, Side 2

214
Jafnframt því sem talað er um frið, er þess
getið, að óróinn í Kína fari víða vaxandi, t. d.
í Kanton, að Rússar vaði uppi í Mandschuri, að
Waldersee greifi, yfirhershöfðinginn eigi við ram-
an reip að draga, þar sem eru hershöfðingjar
hinna stórveldanna o. s. frv. — I öðru veifinu er
samkomulagið hið bezta; þannig er þess getið,
að stórveldin séu ^ð ráði Rússa sammála um að
láta gerðardómstólinn í Haag ákveða skaðabæt-
ur þær, sem Kínverjar eiga' að greiða fyrir drýgð
spjöll í garð stórveldanna. —
Nú samstundis komnar fréttir segja svo :
Erindsrekar stórþjóðanna 1 Peking hafa nú
komið sér saman um friðarskilmála þá, er þeir
ætla að setja Kínverjum. Þessi ákvörðun kvað
vera óbreytanleg; sendiherrarnir kalla hana »dé-
cision irrevocablec. Helztu atriði eru þessi: Kín-
verjar skulu reisa þjóðverska sendiherranum v.
Ketteler minnisvarða á þeim stað, þar sem hann
var myrtur, með latneskri, þýzkri og kínverskri
áletran, er lýsir gremju yfir illræðinu; kínveskru
prins skal sendur til Þýzkalands til þess að biðja
um fyrirgefningu; u stórsekir prinsar og embætt-
ismenn skulu teknir af lífi; embættismenn, sem
ekki leitast við að vernda .útlendinga gegn of-
sóknum Kínverja, skulu missa embætti og sæta
refsingu; Kína skal greiða skaðabætur; Tsung-li-
yamen skal afnurnið og í þess stað skal skipað-
ur utanríkisráðherra; sendiherrarnir skulu eiga
kost á að tala við keisara, þegar þörf þykir á;
kastalamir við Taku og annarstaðar við Petschili-
flóa skulu rifnir niður; boxarafélagið skal fyrir-
boðið ; sendiherrarnir skulu hafa hernaðarvörð, og
á svæðinu milli Peking og sjávarskal setjagæzlu-
lið; það skal framvegis fyrst um sinn vera öðr-
um þjóðum bannað að selja Kínverjum vopn og
hergögn.
Skilmálar þessir þykja æðiharðir, og iíklegt
er, að Li-Hung-Chang og stjórn Kínverja kynoki
sér svo lengi sem unnt er við að ganga að þeim.
Eptir miklar æsingar og undirróður fóru 7.
þ. m. fram kosningar kjörmanna þeirra, er eiga
að kjósa forseta Bandaríkjanna fyrir næstu 4 ár;
Mac Kinley vann sigur mikinn ; af 447 kjörmönn-
um eru 300 að minnsta kosti hans liðar. Þeir
Loubet og Salisbury hafa sent honum heillaóskir;
sama gerði mótstöðumaður hans Bry-
an, (sbr. alþingiskosninguna í Stykkishómi!!).
Ríkizkanslari Þjóðverja, Hohenlohe fursti, hef-
ur fengið lausn frá embætti, sæti hans er skipað
Biilow greifa, utanríkisráðherra undir forustu kansl-
ara (Statssekretær), áður sendiherra f Rómaborg,
Hohenlohe hafði gegnt embætti sínu slðan 20.
okt. 1894 og er nú 82 ára; embættislausn hans
var því eðlileg, en sumir segja, að kulkalt hafi
verið orðið milli keisara og hans, af því að Hohen-
lohe, sem ætíð hefur verið gætinn og velmetinn
»diplomat« hafi þótt blóðpolitik keisara gagnvart
Kína allt of gífurleg. Keisari vottaði honum þó
viðurkenningu sfna og sæmdi hann hárri orðu.
Biilow er 51 árs gl. og er væntanlega nægilega
auðsveipur til þess að þóknast keisara.
í Noregi hafa ráðherraskipti orðið að nokkru
leyti. Af nýju ráðgjöfunum er Konow (53 ára)
áður kunnur; hinir, herforingjarmr Sparre, (f. 1859),
og Stang, sonur fyrv. ráðherra Jakobs Stangs, (f.
1858), og yfirréttarmálsfærslumaður Aarstad, (f.
1861), eru »homines novi«, eru dugnaðarmenn, all-
ir á bezta skeiði, á þeim aldri, þegar menn eru
ötulastir til framkvæmda. Norðmenn sýna hvað
eptir annað, að þeir eru mestir framfaramenn á
Norðurlöndum; þeir setja gjarnan unga menn í
hæstu embætti, eins og þeir gera í stóru löndun-
um; annars hefur variinn vérið sá að velja gamla
fauska á sjötugs aldri, sem af eimtómri varfærni
eða öðru verra ekkert þora annað en halda uppi
»status quo«. Það leikur orð á, að Steen ráða-
neytisforseti muni bráðum ætla að segja af sér.
Þess má geta, að Wilhelmina Hollandsdrottn-
ing hefur nú valið sér mann — eptir margítrek-
aðar áskoranir landa sinna. Hann heitir Hein-
rich, prins af Meklenburg-Schwerin, 25 ára, prúss-
neskur lautenant, í ætt við Alexandrinu, konu
Kristjáns Danaprins. Drottningin er tvítug.
Stúdent einn frá háskólanum í Moskov hafði
nýlega orðið uppvís að því að hafa fyrirhugað
tilræði gegn Rússakeisara; ætlaði að sprengja
járnbrautargöng nálægt Sebastopol, þar sem keis-
ari var væntanlegur, Fréttin þó óljós.
Það lítur út fyrir, að Picquart ofursti (frá
Dreyfusmálinu) fái nú fulla uppreisn. Frakknesku
yfirvöldin hafa ónýtt dóm þann, er bolaði honum
út úr hernum.
Minnisvarði yflr Carnot forseta er nýlega af-
hjúpaður í Lyon.
Waldeck-Rousseau hefur þegar unnið nýjan
þingsigur, síðan þingið byrjaði fundi sína. Það
ætlar að verða seiglíft það ráðaneyti.
Sýnmgunni var lokað 12. þ. m.
Salson, sá er réð á Shainn, er dæmdur til
æfilangrar nauðungarvinnu.
A Spáni hefur Azcarraga hershöfðingi mynd-
að nýtt ráðaneyti; kvað þó ætla að fylgja sömu
politik sem fyrirrennari hans Silvela.
Hinir svonefndu Karlistar (fylgismenn Don
Karlos, er þykist borinn til konungstignar) hafa
gert allmiklar óspektir, sem þó eru í rénun eða
nálega kæfðar. —
I tilefni af Islandsferð dönsku stúdentanna
hafði stúdentafélagið (»Foreningen«) hér nýlega
haldið ísl. stúdentum gildL Georg Brandes hélt
snjalla ræðu og einhver Islendingur mun hafa
þakkað.
Brjef
til ritstjóra Björns Jónssonar,
Jeg finn ekki neina hvöt hjá mjer til að fara
í saurkast við þig, gamli bekkjarbróðir! Tilþess
þikist jeg of góður. Ekki er heldur nein þörf
á því firir m i g að fegra málstað minn enn ó-
fegra þinn með ósönnum sögum, eins og þú hef-
ur þótst þurfa í greihum þínum til mín í hinu
virðulega blaði þínu. Þú virðist hlakka ifir
»geðveiki« minni — sem hvergi er til nema í
ímindun þinni — enn jeg segi þjer satt, að mjer
er raun að því að sjá þess Ijós merki f blaði
þlnu, hversu skapsmunir þínir fara dagversnandi,
eftir því sem þú eldist. Aðrir rithöfundar verða
að láta sjer það linda, þó að dæmt sje með rök-
um um rit þeirra. Enn þú þikist upp úr þessu
vaxinn, stekkur upp á nef þjer við aðfinningar og
svarar rökstuddum dómi með engu öðru enn ó-
notum og brigslum. Sjerðu ekki, að þú gerir
sjálfan þig hlægilegan frammi firir öllum lands-
líð með slíku athæfi? Mun ekki almenningur
halda, að röksemdir vanti, þegar þú hefur ekki
annað firir þig að bera en atirði? Nú vil jeg
gefa þjer tækifæri til að koma sem first fram
með röksemdir þínar, ef þú hefur nokkrar, og
af því að það getur dregist enn um hríð, að
firirlestur minn komi út, hef jeg beðið »Þjóðólf«
að flitja smátt og smátt fáema kafla úr honum,
til þess að við getum rætt málið, enn ekki
mennina, með stillingu, eins og gömlum sessu-
nautum sæmir.
Rvík, 26. nóv. 1900.
Bj'órn M. Ólsen.
,StíveIaði hötturinn*
eða ,Blaðamanna‘-stafsetningin.
Smákaflar úr firirlestri
eftir
Björn M. Olsen.
I.
Jeg get ekki stilt mig um að minnast á um-
bætur þær 1 íslenskum klæðnaði, sem Stafsetn-
ingarorðbók Bjöms Jónssonar (nefnd hjer á eftir
»B. J.«) virðist fara fram á. Þegar níja öldin
birjar, megum við ekki framar ganga með hatt
— því orði er útskúfað úr bókinni, og getur þó’
verið vandi að vita, hvort á að rita, t. d. 1 eign-
arf. hatts eða hats eða hass eða hattar —
heldur eigum við að taka upp hött forfeðra.
vorra — af því orði eru greindar allar mindir..
En nú var hötturinn forni líkari hettu en hatti
(sbr. lísingarorðið höttóttur). Það verður gaman
um níárið að sjá spjátrungana hjerna með þetta.
höfuðfat. Þá verða ekki heldur fæturnir út und-
an. Um níárið megum við ekki framar ganga
á gömlu stígvjelunum okkar—mindin »stíg-
vél« er röng, segir bókin — heldur á spánníj-
um »stívelum«. Þó að orðið stígvjel sje
aldrei nema skilt þíska orðinu stiefel og æsti-
vale á miðaldalatínu, þá er það engin ástæða
til að útskúfa úr málinu mind, sem hefur verið'
tíðkuð í ómunatíð bæði í framburði og ritmáli,.
mind, sem allir skilja, og setja í staðinn jafn-
teprulega, smekklausa og óskiljanlega mind eins-
og »stível«! Mindin stigvél eða stígvél
kemur firir í Thomassögu (bls. 42030) ogínorsk-
um ritum kemur firir mindin styfill eða stýfill,
enn »stível« finst hvergi nema hjá B. J. Hvað
kemur til, að B. J. ritar ekki t. d. pílagrínur
f. pílagrímur? Það orð er þó leitt af lat.
peregrinus (sbr.fr. pélerin, ít. pellegrino).
Orðið stígvjel hefur allt eins mikinn rétt á sér
og pílagrímur.
Dr. Valtýr og kosningarnar.
Frá Kaupm.höfn er Þjóðólfi ritað 12. þ. m.
»Eptir að síðustu kosningafréttir bárust bingað
komu greinar í »Politiken«, er menn eigna Val-
tý. Var þar sagt svo frá, að 16 þjóðkjörnir
þingmenn fylgdu V. að málum og því talið ó-
tvírætt, að valtýska hans kæmist á ánæstaþingL
En með því að þetta þótti ekki rétt hermt frá
kosningunum' komu þar svargreinar ein, frá X og
önnur ómerkt, er báru til baka, að dr. V. hefði
svo mikið fylgi, sem hann þóttist hafa. Lítur svo
út sem dr. hafi orðið »nervös« af þessu, því að
hann svaraði með nafni. Þjóðólf kallaði hann
»Danskæderbladet« (»Danafjanda«) og er það
heldur kaldranalegt, að reyna að koma því inn
í meðvitund Dana, áð helzta blaðið, sem berst
fyrir þjóðfrelsi voru prédiki Dana hatur. Eg man
ekki til, að »Þjóðólfur« hafi nokkru sinni flutt
þessháttar greinar. Það er nfl. ekki Dana hatur
að hnýfla hina dönsku stj órn — það gera Dan-
ir sjálfir, en það væri Danahatur að hata hina
dönsku þjóð, en hún hefur ekki unnið til saka
við oss, heldur hin danska stjórn. En dr. V. er
ekki svo óhygginn að hann sjái ekki, að það
kann að hjálpa hans pólitik,. ef hann gæti sann-
fært Dani um, að heimastjórnarflokkurinn væri
Danaféndur. D.r. V. setur sig aldrei úr færi að’
gera flokk þennan tortryggilegan hér hjá stjórn-
inni, og er Islendingum hér í Höfn kunnara u111
þærtilraunir hans, en mönnum getur verið heima«-
*
* ífe
Valtýska greinin í »Politiken« (29. okt,)sent
annaðhvort er ritað af Valtý sjálfum eða fynr
hans tilstilli, er harla lltilfjörleg, ekkertannað en
hrós um Valtý fyrirafrek hans í stjórnarskrármál-
inu, og hversu flokkur hans standi vel að vígi nn
eptir kosningarnar. Höf. klykkir síðast út með
því, að væntanleg ráðgjafaefni séu talin fýrst