Þjóðólfur - 17.05.1901, Blaðsíða 2

94
um, að kostur verði á frystiklefum í póstskipunum,
og að þau gangi beina leið til Skotlands a. m. k.
4 ferðir á ári. Samþykkt í einu hljóði.
f) Fénaðarsýningar og kynbótatilraunir. Samþ.
í einu hljóði, að þingið leggi fram fé til héraðasýn-
inga og kynbóta á búpeningi.
g) Búnaðarskólarnir. Búnaðarskólamálið sé
tekið til íhugunar og öllum búnaðarskólunum sé kom-
ið undir umsjón búnaðarfélags Islands. Samþykkt
í einu hljóði.
h) Lög um úttekt farða frá 1884 skulu endur-
skoðuð, þar sem þeim þykir í mörgu ábótavant.
i) Framrœzla og vatnsveitingar. Þingið leggi
fram 25-—50,000 kr. á ári til framræzlu og vatnsveit-
inga í stórum stýl eptir tillögum búnaðarfélags Is-
lands. Samþykkt.
2. Önnur atvmnumál. a) Botnvðrpuveiðar í
landhelgi slculu hvergi leyfðar. Var samþykkt í einu
hljóði.
b) Fundurinn skorar á alþingi, að lög um
botnvörpuveiðar í landhelgi verði hert þannig, að
skipstjórar sæti fangelsi fyrir brot gegn þeim.
c) Laxveiðimál. Laxveiðilögin skulu endurbætt
meðal annars með því, að gefa héruðunum heim-
ild til að gera samþykktir, er gildi innan héraðs um
veiði og friðunartíma o. fl. Samþykkt í einu hljóði.
d) Oftiðun á sel. Fundurinn skorar á alþingi
að semja og samþykkja lög um ófriðun á sel, sam-
kvæmt nefndarfrumvarpi neðri deildar alþingis árið
1897. Samþykkt í einu hljóði.
e) Stokkseyrarh'ófnin. Þingið veiti fé til að
endurbæta höfnina á Stokkseyrii samkvæmt tillög-
um sýslunefndar Arnessýslu.
3. Samgöngumál. a) Brú á Sogið. Fundur-
inn skorar á alþingi, að veita fé úr landsjóði til brú-
argerðar á Soginu samkvæmt tillögu sýslunefndar.
Jafnframt lýsti fundurinn megnri óánægju sinni yfir
því, að engin skýrsla liggi enn fyrir frá verkfræð-
ingi landsins um kostnað við brúna, þrátt fyrir í-
trekaðar bænir héraðsbúa og skorar á verkfræðing,
að láta uppi álit sitt hér að lútandi svo tímanlega,
að áætlunin verði lögð fyrir næsta þing. Samþ. í
einu hljóði.
b) Fundurinn skorar á alþingi, að hlutast til
um, að betra eptirlit verði haft á því, hvernig fé því
er varið, sem lagt er til vegagerða og endurbóta á
vegum. Samþ. í einu hljóði.
c) Fundurinn lýsti yfir því, að hann teldi sýsl-
unni algerlega ofvaxið að taka að sér viðhald á land-
sjóðsvegum í sýslunni.
d) Fundurinn skorar á þingið, að gefa upp lán-
ið til brúnna á Þjórsá og Ölfusá og landsjóður taki
að sér umsjón þeirra.
e) Fundurinn skorar á alþingi, að akvegur verði
lagður sem fyrst frá Kögunarhól að Ölfusárbrúnni.*)
f) Fundurinn skorar á alþingi, að hlutast til um,
að greitt verði fyrir samgöngum á sjó samkvæmt til-
lögu sýslunefndar.
4. Sveitarstjórn. Fundurinn skorar á alþingi,
að sett verði milliþinganefnd til að íhuga og undir-
búa endnrbætur á fátækralöggjöfinni.
5. Eptirlaun. Fundúrinn skorar á alþingi, að
það samþykki eptirlaunalögin frá síðustu þingum.
6. Kosningalög. Þingið samþykki ný kosninga-
lög með fleiri kjörstöðum helzt í hverjum hreppi og
leynilegri atkvæðagreiðslu.
7. Brunabótar- og lífsábyrgð. Þingið hlutisttil
um, að koma á stofn innlendri brunabótaábyrgð og
lífsábyrgð.
8. Lausafjdtframtal og verðlagsskrár. Þingið
afnemi lausafjárframtal og verðlagsskrár, en ákveði
meðalalin með lögum.
9. Menntamdl. Styrkur til umgangskennslu
aukinn, og skilyrði fyrir styrkveitingu hert.
10. Stjórnarskrármálið. a) Þingið samþykki
stjórnarskrárfrumvarp, er fyrst og fremst ákveði, að
skipaður sé sérstakur ráðgjafi fyrir ísland, sem ekki
hafi öðrum stjórnarstörfum að gegna, mæli á íslenzka
tungu, mæti á alþingi, beri ábyrgð á allri stjórn-
arathöfninni, og tryggi að öðru leyti fjárráð og sjálf-
stæði þingsins, svo sem framast er að vænta, að kon
ungur samþykki. Samþykkt með 12 atkvæðum móti 9.
-(Samskonar ályktun samþ. á Mosíellsfundinum með
18 atkv. gegn 12 af c. 50 á fundi og á Húsatóptum
með 23 atkv. gegn 2 af rúmum 30 á fundi).
b) Fundurinn skorar á alþingi, að komistjórn-
arbótamálið fyrir, þá að halda óbreyttri 61. grein
stjórnarskrárinnar. Samþ. með 12 atkv. á móti 9.
11. Bankamálið. Þingið bæti úr peningaþörf
landsmanna, annaðhvort með því að auka og efla
landsbankann eða með einhverri annari peninga-
stofnun, en stjórn hennar sé algerlega í höndum
landsmanna sjálfra. (Samþ. á öllum fundunum).
*
* *
Um 130 kjósendur samtals mættu á öllum
þingmálafundunum, þá er flest var, þ. e. um 50 á
Mosfellsfundinum, um 40 á Húsatóptum og um
40 á Selfossi. Þá er atkvæði voru greidd ístjórn-
arskrármálinu voru þó ekki viðstaddir nema rúm-
ir 30 á Húsatóptafundinum og rúmir 30 á Selfoss-
fundinum. Má því telja svo, að um 120 kjósend-
ur hafi alls verið viðstaddir þessa atkvæðagreiðslu.
Af þeim greiðir þriðjungur, eða rúmir 40, atkvæði
með tillögu þeirri (frá séra Magnúsi Helgasyni),
sem prentuð er hér að framan og gengur í val-
týska átt, þ7í að atkvæði Selfossfundarins reikn-
ast ekki, af því að þar var samþykkt (með jafn-
mörgum atkvæðum sem hitt), að 61. gr. stj.skrár-
innar skyldi standa óbreytt, en sú samþykkt geng-
ur þvert ofan í hina og útilokar alla valtýsku í
eiginlegum skilningi. Þess skal getið, að sú til-
laga var að eins samþykkt á Selfossfundinum ein-
um, var ekki borin upp á hinum. Þegar þess er
ennfremur gætt, að höfuðtillagan fékk ekki meiri
byr á Mosfellsfundinum en svo, að hún var sam-
þykkt með 18 atkv. gegn 12 af nál. 50 á fundi,
og þá er hér um bil má ganga að því vísu, að
önnur tillaga, er fram var borin hefði verið sam-
þykkt með meiri atkvæðafjölda, hefði fundarstjóri
(séra M. Helgason) ekki neitað að berahanaupp
fyr en hina, þá sést að hér er ekki um mikiðval-
týskt fylgi að ræða. Það eru að eins örfáir menn
þar í sýslunni, sem ganga undir því merki, en
beittu nú öllum sínum áhrifum til að fylkja liði
á þingmálafundina. En hinn flokkurinn getur á-
sakað sig fyrir það, að hann gætti þess ekki að
fjölmenna á fundina. Einkum átti þetta heima
um Selfossfundinn, þar sem þó er hægast aðsókn-
ar og þéttbyggðastar sveitir í kring og Valtýs
fylgi þar svo að segja ekkert. Var sá fundur
tiltölulega langlakast sóttur af öllum fundunum,
er einkum mun hafa stafað af því, að sá fundar-
dagur var hinn óhentugasti (vinnuhjúaskildagi) auk
þess margir bundnir við róðra á Eyrarbakka og
veikindi þar allmikil (skarlatssótt), margir Flóa-
menn nýkomnir heim úr lokaferð o, fl. En ekki
er það samt næg afsökun. Þurfti þar harla lítinn
herzlumun til þess, að sá fundur tæki allt aðrar
ákvarðanir í stjórnarskrármálinu en hinir, eins og
einnig varð að nokkru, en þó ekki til hlítar.
Geta má þess, að valtýsku forsprakkarnir vör-
uðust eins og heitan eidinn að nefna valtýsku á
nafn, og aðalformælandinn, séra M. H., er bæði
var staddur á Mosfells- og Húsatóptafundunum og
tók þar þátt í umræðum, neitaði því harðlega, að
tillaga sín ætti við nokkurt ákveðið frumvarp,
enda er hún svo óákveðin, að teygja má inn und-
ir hana allan þremilinn. En auðvitað felst í henni
dularklædd valtýska, einmitt á lægsta stigi, eins
og sést af því, að ekki á að fara fram á annað,
en það sem »vænta má að konungur samþykki«(!).
Þar er takmarkið, sem vér eigum að sníða kröf-
ur vorar eptir. Lengra má ekki fara. En það
er ekki von, að almenningur, sem ekki þekkir
málið út í æsar, geti í fljótu bragði gert sér ljósa
grein fyrir, út á hve hálan ís verið er að teygja
hann með slíkum tillögum, er Ilta svo sakleysis-
lega út, og ekki eru bundnar við neitt nafn eða
neitt ákveðið frumvarp.
Hafnarstjórnarmönnum (o: Valtýingum) virðist
ekki þykja vænlegt að »flagga« mikið með Val-
tý úr þessu, enda mun hann að mestu úr sög-
unni sem »pólitisk stærð« og málgagnið hans er
auðsjáanlega nú farið að snúast á áttinni eða búa
sig undir það, að falla frá frumvarpi hans, ef
það skyldi reynast praktiskara, þegar á þing er
komið að skipta um lit, og láta Valtý einan.
Bara það fari ekki alveg úr hálsliðunum við þann
snúning!!
Þá er alls er gætt, mun naumast vert fyrir
Hafnarstjórnarmennina að »leggja mikið upp úr«
þessari atkvæðagreiðslu Árnesinga í þessu máli,
eins og hún var löguð, því það getur orðið skamm-
góður vermir. En líklega gera þeir það samt,
því að litlu verður Vöggur feginn. Á atkvæði
þingsins getur þessi þriðjungur fundarmanna —-
þessi 40 samansmöluðu atkvæði í fjölmennasta kjör-
dæmi landsins — ekki haft nein áhrif, jafn breið
og óákveðin sem ályktunin er.
Eins og sjá má af fundargerðunum voru eng-
ir fundirnir stórabankamálinu hlynntir. En það
var auðvitað viðurkennt, að eitthvað þyrfti að
gera til að bæta úr peningaþörfinni, og þá helzt
með því að aukaogefla innlendu stofn-
unina, landsbankann — sem stóru banka-
mennirnir hata mest — eða þá með einhverri
annari peningastofnun, er »sé algerlega í
höndum landsmanna sjálfra*. Það þarf
meira en meðal þverhaus til að fullyrða, að þ e 11 a
sé stóri bankinn, eins og síðasta þing skildi við
hann. Ályktun fundanna er svo langt frá stóra
bankanum, sem austrið frá vestrinu, enda urðu
engar deilur um þessa ályktun, eptir að henni
var breytt í fyrstu á Mosfellsfundinum, því að
eins og hún kom fram upphaflega (frá séra M. H.)
var hún allt öðruvísi orðuð — landsbankinn t. d.
ekki nefndur á nafn — og gat þá heimfærzt upp
á stóra bankann.
Um aðrar ályktanir fundanna virðist ekki þörf
að ræða sérstaklega. Á fundunum fór allt yfir-
leitt með friði og spekt, og hvergi neinn veru-
legur ágreiningur nema milli einstakra manna í
þessu eina máli (stj. skrármálinu) og má þó geta
þess, að þar lenti ekki í neinum persónulegum
illdeilum frá hvorugri hlið, eins og líka betur
sómdi. Að eins þótti sumum framkoma 2. þing-
mannsins (S. S.) ekki sem viðkunnanlegust í þessu
máli, og stinga allmjög í stúf við yfirlýsingu
hans á kjörfundi í haust, þar sem hann ekki vildi
leggja neina aðaláherzlu á þetta mál, og þóttist
engan flokk fylla í því.
Um hag íslenzkra verka-
manna í Winnipeg.
Eptir Winnipegbúa.
Það vantar ekki, að blöðin íslenzku hér vestra,
láta mikið af því, hvað mönnum líði hér almennt
vel; en eg hygg að þau séu því ekki sem bezt
kunnug, að minnsta kosti um fjöldann. Af minni
tveggja ára reynslu sem eg er búinn að vera í
Winnipeg — það er sá tími síðan eg flutti frá
íslandi — blandast mér ekki hugur um, að flest-
um líður hér illa. Eg held, að kjör íslenzku verka-
mannanna séu allt öðruvísi en góð, eða glæsileg.
Bæði af minni eigin reynslu og annara ræð eg
að svo sé. Eg, sem skrifa þessar línur, er kvæntur,
og á konu og eitt barn. Eg er heilsugóður enn,
og hef optast getað unnið um þann tfma, sem
um vinnu er að ræða. Þó á eg ekki eitt einasta
cent, heldur mikið minna; skulda um 40 dollara,
lifi þó eins spart og frekast er unnt, smakka ekki
vln, en reyki fyrir 20 cents um mánuðinn. Væri
eg þess umkominn, að geta farið heim, skyldi
eg óðara gera það, því hér sér fyrir skort á and-
legri og líkamlegri fæðu. En úr því að maður
er hingað kominn, þá verður maður hér að vera,
hversu illa sem manni líður. Eg vildi heldur
vera þurfamaður heima á Islandi, en daglauna-
maður 1 Winnipeg.
Þessi vinna, sem hér er um að ræða, og mað-
ur verður að snúa sér að, er svo þung og erfið,
að fæstir þola hana til lengdar. Enda er auðséð á
löndum, sem búnir eru að vera hér lengi, að þeir
hafa beygt bakið. Þeir ganga allir í »kút« og
fara hægt, og svo horaðir, að eg minnist ekki að
hafa — undir neinum kringumstæðum — séð menn
eins illa útlítandi.
Auk þess, sem vinnan er svo drepandi og
leiðinleg, er hún mjög illa borguð, 35—40 dollara
um mánuðinn. Nú er ekki nema 5 mánuðir af
árinu, sem þessi þokkalega vinna fæst. Svoeptir
þann tima stendur maður uppi með tvær hendur
tómar, því fæstir eiga afgang, þegar vinnutíminn
er úti, enda er þess varla von, þegar þess er
gætt, hve dýrt er að lifa hér.