Þjóðólfur - 09.08.1901, Side 3

er fyrstur lagði hönd á plóginn í verkinu, vann meir
í kyrþey. Sjálfur ritaði Baldvin fremur gott mál, og
hann hvatti menn til að mynda ný orð samkvæm
anda málsins, en varast að taka upp útlendar smekk-
leysur, og sýndi hann með þessu og fleiru, hvað
hann var langt á undan sínum tíma. Hann finn-
ur alvarlega að því, hvernig menn hafi niðurnítt
verk forfeðranna, Iátið garðana, sem þeir hlóðu,
sökkva og orðið eptirbátar þeirra í búnaði öll-
um og framkvæmdum, segir að flokkadrættir og
ósamlyndi Islendinga hafi jafnan átt mikinn þátt
í því að koma landinu á knén, og tekur til dæm-
is manninn, sem kallaði til sín sonu sína og lét
þá brjóta einn og einn kvist f sundur, en sýndi þeim
fram á, að þeir gætu ekki brotið þá, er þeir væru
allir saman í einu knippi. Hann minntist og á auð-
æfi þau, er menn gætu öðlazt hér bæði af landi og
sjó, ef menn hefðu samheldni, kunnáttu og vilja til
að leita þeirra. Eru það hin síðustu áminningar-
orð, er hann lætur forfeðurna tala til vor, að vér
eigum að vera samtaka, efla skilninginn, styrkja á-
ræðið, herða viljann og æfa líkamann, þá mundum
vér koma meiru til leiðar en vér ætlum.
(Niðurl. næst).
Stjórnarskrármálið í efri deild.
Netndin, er skipuð var í því máli, klofnaði.
Urðu þar í meiri hluta, eins og vænta mátti,
Hallgr. Sveinsson, Kr. Jónsson og Magnús And-
résson, og vildu þeir fallast á frv. óbreytt, en
minni hlutinn, Eiríkur Briem og Guttormur Vig-
fússon, töldu breytingar þær, er frv. fer fram á,
ekki svo lagaðar, að deildin ætti að fallast á þær,
og við framhald i. umr. 6. þ. m. gerði Eitikur
Briem glögga og Ijósa grein fyrir skoðun sinni á
málinu, og hvers vegna hann gæti ekki fallizt á
frv. Hlýtur það að vera gleðiefni fyrir heima-
stjórnarflokkinn, að jafnskarpskyggn og vandaður
maður sem E. B., er áður var óvíst um, hvorn
flokkinn fyllti, hefur nú eindregið látið uppi álit
sitt og tekið í sama strenginn sem heimastj.menn
í því, hversu frv. þetta er óviðunanlegt og óað-
gengilegt á allan hátt. Sagði hann meðal annars,
að forgöngumenn frv. hefðu gert ákaflega rnikið
veður út af ákvæðunum i i. gr. (um sérstakan ráð-
gjafa), en til þess að fá þeim framgengt þyrfti
eigi stjórnarskrárbreytingu, þeir verði fyrst að
sýna að það sé ófáanlegt án þess, áður en farið
sé að fara fram á breytingu á stjórnarskr. að því
er það atriði snerti. Þegar stjórnarbaráttan hafi
verið hafin, hafi annað atriðið, er fyrir var barizt,
þegar verið innlend stjórn, en hitt löggjafarvald,
löggjafarvaldið höfum við fengið með stjórnar-
skránni, en hins vegar ekki enn innlenda stjórn;
reyndar væri ekki hægt að neita, að í stjórnar-
skránni fælist vísir til innlendrar stjórnar og að
hann sé enn ekki nema vísir eptir 27 ár, sé vegna
þess, að Islendingar hafi ekki hlúð að honum svo
sem skyldi. I stjórnarskr. sé gert ráð fyrir, að lands-
höfðinginn hafi pólitiska ábyrgð og þar af leið-
andi hljóti hann að hafa pólitiskt vald, en hérsé
öll pólitisk ábyrgð landshöfðinga felld í burtu og
þar með allt pólitiskt vald hans; höfuðatriði frv.
væru að slá því föstu að landstjórnin liggi alger-
lega undir ráðgjafa búsettan í Höfn; en allar kröf-
ur Islendinga hefðu áður gengið í þá átt, að færa
stjórnina inn í landið. Þetta frumvarp gengi
því alveg í öfuga átt, því að það væri ekki
vísasti vegurinn að auka hið innlenda vald, að
fá það einmitt allt í hendur manni búsettum
1 Höfn. Hann kvað illa farið að samþykkja
nú stjórnarskr.br.frv., er menn væru ekki full-
komlega ánægðir með, því að það gæti komið í
veg fyrir, að vér fengjum þær bætur, sem viðunan-
legar væru.
Guttorvmr Vigfússon kvað það augljóst jafnvel
áræðuKr.J. við 1. umr., erhann rakti sögu stjórn-
arskrárbaráttunnar, á árunum 1880—95, að rauði
þráðurinn í allri þeirri baráttu hefði verið að færa
stjórnina inn í landið og enginn hafi orðið til að
andæfa, að það væri réttmæt krafa. Reyndarhafi
stundum komið snurða á þráðinn og menn ekki
ávallt verið sammála og það hafi verið vor ógæfa.
156
Það væri ósamlyndið innbyrðis, sem þreytti þjóð-
ina, en ekki synjanir stjórnarinnar, þær stæltu
hana. En 1895 hafi átt að reyna nýja leið með
þingsályktun, menn hafi þá ekki verið horfnirfrá
heimastjórnarstefnunni og hann kvaðst muna, að
sumir forgöngumenn tillögunnar hefðu þá sagt, að
ef stjórnin ekki sinnti kröfum tillögunnar, þá skyldi
hún sjá, að við héldum fastar við heimastjórnar-
stefnuna en nokkru sinni áður. En árið 1897 hafi
allur vindurinn verið horfinn, líklega af því að
menn voru orðnir svo þreyttir af mótspyrnunni,
að þeir entust ekki til að halda kröfunum lengra,
en vildu taka óskorað við því sem stjórnin bauð.
Frv. frá '97 hafi reyndar ekki orðið samþykkt af
þinginu, en '99 hafi miklu kappi verið beitt til að
koma því fram með litlum umbótum og hafi þá
allir verið taldir óalandi og óferjandi, er í móti
spyrntu, en fyrir þessa mótspyrnu væri þó svo
komið, að flutningsmennirnir hefðu neyðzt til að
lappa töluvert upp á það. En helztu ástæðurnar
til þess að ekki bæri að samþ. frv. kvaðst hann
álíta stjórnarbreyt. í Danmörku, er hann teldi hin
stórvægilegustu tíðindi fyrir Island allt frá því að
stj.skráin var gefin. Kvaðst viss um að hin nýja
stjórn mundi verða auðveldari í hinum smærri
málum, en hann vonaði, að hún myndi verða
það líka í hinum stærri pólitisku málum. Aleit
varasamt á þessum tímamótum að koma fram
með stj.skr.br. án þess að halda fram vorum
fyllstu kröfum, segja stjórninni afdráttarlaust hvað
vér viljum og halda fast við heimastjórnarstefnuna.
Þetta áleit hann,að menn ættu að geta orðið sam-
niála um, nema menn héldu að þetta frv. væri
fullnægjandi fyrir þjóðina og hún væri ekki búin
að ná svo miklum þroska, að hún væri fær um
að fá nokkuð meira.
Kristján Jónsson var einn til andsvara úr
flokki Hafnarstjórnarmanna. Atti hann allmjög í
vök að verja.st. Aðalkjarninn í ræðum hans var
sá, að hann væri sannfærður um, að stjórnarbreyt-
ingin í Danm. hefði engin áhrif á þetta mál og
nýja stjórnin mundi eigi vinveittari búsetu ráð-
gjafans en sú gamla. Hann var mjög vongóður um
að frv. þetta mundi bæði öðlast samþykki deildar-
innar og stjórnarinnar, og þó að atkvæðamunur væri
ekki mjög mikill nú, þá væri sigurinn einmitt
mestur þegar málið væri að komast í meiri hluta,
enda kvaðst hann sannfærður um, að sinn flokk-
ur yrði langt um fjölmennari næst. En færi svo,
að þjóðin vildi alveg hætta (þvf að það væri al-
veg sama, ef menn vildu koma búsetunni að) þá
mundi hann verða sá fyrsti til að beygja sig und-
ir þann vilja hennar.
Guðjón Guðlaugsson hélt langa ræðu og snjalla, en
því miður verður ekki hægt að drepa nema á ein-
stök atriði, er hann tók fram. Hann kvaðst ekki
skilja, hvaðan Kr. J. hefði þá fullvissu, að hin
nýja stjórn mundi ekki sinna búsetunni. Þó að
hann væri í háttstandandi embætti, er sjálfsagt
gæfi honum góðan tíma til að hugsa, og þrátt fyr-
ir hæfileika ha.ns gæti hann þó ekkert um það
sagt. Reynslan skæri hann bezt úr því, og því væri
bezt að reyna, hvað menn kæmust. Hann kvað
synd að láta frv. þannig frá sér fara, er menn
vissu ekki, hve langt stjórnin mundi vilja ganga.
Hann tók það einnig upp, að í 1. gr. frv. feldist
ekki nein stjórnarskrárbreyting, og minntist í
samb. við það á það, að 2. kgk. (H. Sv.) hefði viður-
kennt, að hér væri um þýðingarlítið spursmál að
ræða, það væri bara hljómur, það léti svo vel í
eyrum. Þetta sagði hann að reynzt hefði sann-
mæli, það væri hljómur táldrægninnar, er reynzt
hefði mestur sandurinn í augum þjóðarinnar. Von
Kr. um samþykki frv. í deildinni, kvað hann því
að eins mundu rætast, að það fengi ístöðuleysið í
deildinni í lið með sér. Þá minntist hann einnig
nokkuð á, hve glæsilegur sigur Hafnarstjórnar-
manna væri. Frv. sínu hefðu þeir breytt í þá
mynd, sem það nú væri í, hreint og beint af ótta
við að verða í minni hluta í 3. skipdð, en það
hefðu þeir ótvíræðlega orðið, hefðu þeir komið
fram með það óuppdubbað. Það hefði verið það,
sem knúði þá til þess, en alls ekki samkomulags-
viðleitni, því að undir eins og þeir hefðu getað
gert sér von um lítilfjörlegan meiri hluta, þá hefðu
þeir ekki viljað gera hið minnsta til samkomu-
lags, þótt hinn flokkurinn hefði farið svo langt,
sem honum var unnt, til þess að leita samkomu-
lags við þá. Og þó væri þessi meiri hjuti ekki
meiri en 2 atkv. í n. d. og líkl. 1 í e. d., og þegar
gætt væri að því, að forseti n. d. væri úr andstæð-
ingafl. frv. og annar maður f þeirra fl. hefði ekki
getað komið á þing, og jafnvel væri nokkur á-
stæða til að telja forseta e. d. einnig í þeim fl.,
þá væri þetta í raun og veru enginn meiri hluti,
nema fyrir tilviljun eintóma. Hann kvaðst einn-
ig efast um, að von Kr. J. um meira fylgi með sín-
um málstað á næsta þingi mundi rætast, hann
kvaðst einmitt hyggja, að þjóðin mundi öllu held-
ur fylkja sér um þá menn, sem héldu uppi fána
frelsisins af veikum mætti, heldur en um hina,
sem héldu uppi dansk-íslenzkum fána, en hann
mundu hinir aldrei upp taka nema þá sem neyðar-
fána eða öllu ‘ heldur sem náfána. Að lokum
minntist hann á, hvað Hafnarstjórnarflokkurinn
fynndi mjög til yfirburða sinna yfir mótflokkinum ;
hannvildilátasetninguna: „einfaldur sem dúfa og
slægur sem höggormur" gilda um þingið, en hann
vildi að mótflokkurinn væri dúfurnar, en sjálfir
vildu þeir vera höggormarnir.
Illgirnisleg ósannindi.
í 37. tölubl. Isafoldar þ. á. er dálítill greinar-
stúfur um skarlatssótt í Arnessýslu, samin eptir
lygafréttum, er einhver kjaptakind hefur lapið í
ritstjórann, og hann að vanda hent á lopti og
fært í stílinn til að gera mér svívirðingu. Og hef-
ur honum þótt þar bera vel í veiði. Þótt ekkert
nafn væri nefnt í greinarstúf þessum, þá gat eng-
um dulizt, að svívirðingarorðum blaðsins var beint
að mér og mínu heimili. Að vísu gæti eg látið
mér í léttu rúmi liggja, hvað annað eins þokka-
blað og Isafold ber á borð fyrir lesendur sína.
Hún er svo alþekkt, en vegna annara út í frá, sem
ókunnir eru málavöxtum, er ekki rétt að láta blað-
inu haldast uppi að bera út meiðandi óhróður
um saklausa menn, en ekki get eg gert svo lítið
úr mér gagnvart uppspuna blaðsins að skýra frá
því, hvernig dóttir mín sál. var stunduð í bana-
legunni. Það verður hver að hafa þá hugmynd
um það, sem honum þóknast, en eg vona, að hver
góður og réttsýnn rnaður sjái það af meðfylgjandi
læknisvotttorði, hvers konar sannleikur það er,
sem blaðið flytur:
Hinn 27. maí síðastl. fékk Jón bóndi Sveinbjarn-
arson á BUdsfelli hjá mér meðul við hálsbólgu, sem
dóttir hans og önnur stúlka þar á bæ voru að fá.
Hinn 31. maí kom Jón sjálfur til mín, af því
að veikin hafði breyzt á dóttur hans; fékk hann þá
meðul á ný, en eigi var þá enn kominn roði á hör-
undi hinna sjúku, er bent gæti á flekkusótt. Allt
um það grunaði bæði hann og mig, að flekkusótt
lægi hér bakvið, og kom hann því hvergi inn hér á
Eyrarbakka nema hjá mér. Einnig komum við
okkur sa-tnan um, að hann þá þegar til vonar og
vara forðaðist samgöngur við aðra, enda mun hann
hafa gert það þegar frá byrjun veikinnar.
Jón veiktist á heimleiðinni og lagðist þegar, er
hann kom heim.
Hinn 3. júní kom hreppstjóri til mín og sagði
mér, að fleiri væru að veikjast á Bíldsfelli þessa síð-
ustu daga, og fór eg þá upp eptir og hafði með mér
meðul. Jón var þá þungt haldinn og opt með
óráði.
Þetta vottast samkvæmt dagbókum mínum yfir
sjúklinga þá, er mín leita.
Eyrarbakka 29. júní 1901.
Asgeir Blöndal.
Til skýringar skal eg að eins bæta því við,
að hvorki mér né konu minni, sem hafði alla um-
sjón með hjúkrun dóttur okkar sál., kom nokkru
sinni til hugar að brúka terpintínu við hana. Sá
fótur er fyrir þessari terpintínusögu blaðsins, að
eg sjálfur tók inn að eins í eitt skiþti 8 dropa af
terpentínu og fann engin missmíði á mér við það.
— Eg vona því, að allir sjái, að öll frásögn ísaf.
um mig er helber uppspuni, en auðvitað hefur