Þjóðólfur - 16.08.1901, Síða 1

ÞJOÐOLFUR.
53. árg.
Reykjavík, föstudaginn 16. ágúst 1901.
Nr. 41.
Áskorun til efri deildar alþingis.
Háttvirtu þingmenn efri deildar alþingis!
Þér hafið nú með h'óndum frumvarþ til breytingar á stjórnarskiþun lands vors, og eig-
ið að eins eþtir eina umrœðu þess máls. Yður er það kunnugt, að ákvœði þau, sem þetta
frumvarþ hefur að geyma til bóta á stjórnarfari voru, eru að fiestra dómi, eigi að eins and-
mœlenda þess, heldur og margra formœlenda þess, ófullnægjandi, og miðuð við það,
er samþykkt niundi verða af einsýnni íhaldsstjórn, er stöðugt hefur haldið fram skoð-
unum á stjórnréttindum íslands, sem hin íslenzka þjóð aldrei hefur viljað viðurkenna
réttar. Yður er einnig kunnugt, að síðan frumvarþ þetta var samþykkt í neðri deild, hef-
ur komið fregn um, að nú sé ný, frjálslynd stjórn komin til valda í Danmörku, stjórn, sem
enn ekki hefur tekið stefnu í stjórnmálum íslands, en sem vér höfum fyllstu ástœðu til að
vœnta þess af að hún muni vilja verða við óskum og kröfum þings vors og þjóðar, og unna
oss þess frelsis og þeirrar sjalfstjórnar, sem þjóðin óskar eþtir, og ekki kemur í bága við
eining ríkisins. Það er mjög eðlilegt, að hin nýja stjórn kunni að líta svo á, að frumvarþ
það til breytingar á stjórnarskránni, sem alþing samþykkir að nýafstöðnum stjórnarskiþtum,
hafi í sér fólgnar þœr óskir og vonir, sem alþingi ber til nýrrar, frjálslyndrar stjórnar. Ef
því nú er samþykkt á þinginu frumvarþ það, sem gekk fram í n. d. af þeim ástœðum,
sem kunnugt er, þá er hœtt við því, að þar með kynni að vera loku fyrir það skotið, að
vér um margra ára bil fáum þœr umbœtur á stjórnarfari voru, sem allir eru sammála um,
að vér þurfum að fá, og eigum rétt til að fá: innlenda stjórn í sérmálum vorum, með fidlri
ábyrgð fyrir alþingi og innlendum dómstóli. Oss virðist það því gerrœði gagnvart þjóð
vorri og miklum hluta þingsins, eins og nú stendur á, að láta svo ónógar kröfur, sem frum-
varþið hefur að geyma, ná fullnaðarsamþykki, sem tillaga þessa þings til þjóðar og stjórn-
ar, og þess vegna snúum vér oss til yðar, háttvirtu samþingismenn, sem nú ráðið afdrifnm
málsms í bráð, með þeirri innilegu áskoru?t, að þér samþykkið ekki frumvarþ þetta nú, er
mundi stofna þjóðinni í nýja ogþunga baráttu, og að öllum líkindum tefja miklu meira fyr-
ir fram gangi heillavœnlegrar stjór?iarbótar, en sá dráttur, se?n á máhnu yrði, ef það
vœri látið óútrœtt að þessu sinni, til þess aðþingið gœti borið hinar sö?inu. óskir þjóðarinnar
fram fyrir hina nýju stjórn.
Svo framarlega sem þér verðið við þessari áskorun vorri, þá lýsum vér því hér með yfir, eins
og vér reyndar höfu??i áður latið í Ijosi, að vér munum sa??tþykkja nú á þessu þingi þingsályktun,
þar se??i skorað sé á stjórnina, að kalla saman alþingi ?iœsta ár og leggja fyrir það frum-
varþ til stjór?iarskiþu?iarlaga, er veiti ísla??di innle?ida stjórn, er beri fulla ábyrgð fynr al-
þingi og dó?nstöli í la?idinu sjálfu, og að skiþaður sé, áður en alþingi kemur saman næsta
ár, sérstak?ir ráðgjafi fyrir ísland, er verði staddur í Reykjavík um þingtí??iann 1902, og að
vér nvunum samþykkja, að se?id verði af alþingi nefnd manna úr báðwn fiokkum tilþess að
fara á fu?id stjórnarimtar og bera fram fyrir hana óskir þingsins og se??ija við hana u?n
stjórnar?nál vort.
Yrði þessu boði voru tekið, vœrigirt fyrir alla frekari stjórnarbaráttu, og vissa fengin
fýrir því, að stjórnarskrarfrumvarþ, er tryggði verulegar bœtur a stjornarfari voru fengi
fra?ngang með öllum þorra atkvœða á nœsta þingi, án frekari tafa frá öðrum nauðsynlegu???
málum. Vér treystum því, að þér látið ekki kaþþ né fiokksfylgi hafa áhnf á þá ?nikils-
varðandi ályktun, se?n þér nú eigið að taka, og vonu?n, aðyður séþað Ijóst, að augu samtíðar
°g fra??itíðar hvíla á yður. Þér berið ábyrgðina á því, að fósturland vort ??iissi ekki neitt
af þeim réttindum, sem það nú gœti fengið, ef rétt vœri að fanð. Vér teljmn helga skyldu
vora, að ?nin?ia á þetta, jafnvel þott vér enganveginn beru?n brigður á, að yður sé þetta full-
ijbst, og aðþér munið ráða þessu ?náli til lykta eptir því, er þér álítið réttast og affarasœlast.
í neðri deild alþingis 13. ágúst 1901.
Björn Bjarnarson, þm. Borgf. Björn Bjarnarson þm. Dalam.
Hannes Hafsteln. Hannes f»orstelnsson. Hermann Jónasson.
Jósafat Jónatansson. Kl. Jónsson. Lárus Bjarnason. Pétur Jónsson.
Stefán Stefánsson, þm. Eyf. Tryggvi Gunnarsson.
Áskorun þessari er eg í aðalatriðunum samþykkur.
Einar Jónsson.
Afrek efri deildar.
Áskorun þessi, sem prentuð er hér á undan,
og heimastjórnarmenn í neðri deild, 11 að tölu,
auk Einars Jónssonar, sendu efri deild, var lesin
þar upp af forseta sama daginn og stjórnarskrár-
málið var þar til síðustu umræðu 13. þ. m. Krist-
ján Jónsson mótmælti þvl 1 fyrstu, að skjal þetta
væri lesið upp, en forseti sinnti því ekki. Áskor-
un þessi var svo hógvær, svo vægilega orðuð, sem
heimastjóinarflokknum frekast var unnt, því að
hann ól þá svikulu von í brjósti, að hinn svo-
kallaði meiri hluti í efri deild, mundi ef til vill
ekki svo gersamlega fráhverfur öllu samkomulagi,
ekki vera svo steinblindur af heimskulegum þráa
og flokksfylgi, að hann vildi alls ekki sinna jafn
aðgengilegu boði, sem kemur fram í áskorun
þessari. Heimastjórnarmenn gátu ekki trúað því,
að guðsmennirnir 1 efri deild með biskupinn 1
broddi fyikingar mundu svo »forhertir«, ef svo
má að orði komast, að þeir mettu meira fylgi
við einstakan mann eða einstaka menn, heldur
en heill þjóðarinnar og sóma sjálfs síns, þvf að
engum manni með heilbrigðri skynsemi, er hlut-
drægnislaust vill líta á málið getur blandazthug-
ur um, að það var hið hraparlegasta gerræði og
og vítavert atferli, að senda nú frá þessu þingi
svona lagað frumvarp til hinnar nýju stjórnar,
án þess að leita fyrir sér, hvort ekki væri unnt
að fá aðrar og veigameiri umbætur á stjórnar-
farinu. Hefðu heimastjórnarmenn getað trúað
því, að menn þessir mundu vísa háðulega frá
sér öllum málaleitunum 1 þá átt að fresta úrslit-
um málsins að þessu sinni, mundu þeir hafa orð-
að áskorunina nokkru öðruvísi, sagt þeim góðu
herrum bitran sannleikann, sagt þeim, hvað þeir
væru að gera, og hve þungá ábyrgð þeir bökuðu
sér gagnvart þjóðinni með háttalagi slnu, með
því að skara enn þá meira eldi en fyr að sundr-
ungunni, ófriðinum og rifrildinu í þessu máli, er '
þeim var í lófa lagið að girða fyrir að mestu
með því að ráða málinu ekki til lykta á þessu
þingi. En auðvitað eigasexmenningarnir í efri deild
ekki einir sök á þessu atferli, heldur lfka flokks-
bræður þeirra í neðri deild, er stöppuðu í þá
stálinu að láta sér ekki segjast, en sporna gegn
því af öllum lífs- og sálarkröptum, að mál-
ið kæmi aptur til neðri deildar eða tefðist(!).
Þegar Hafnarstjórnarflokkurinn í n. d. frétti
um áskorunina til efri deildar, þá tók hann sig
til og skoraði á efri deild að láta sér ekki segj-
ast, en samþykkja frv. tafarlaust. Og urðu þeir
11 undir þeirri áskorun, ersýnir bezt, hver meiri
hlutinn er í neðri deild. Sannleikurinn er, að
Hafnarstjórnarmenn eru ekki í meiri hluta á þing-
inu, þótt þeir ráði nú úrslitum vegna forsetakosn-
inga, sjúkdómsforfalla o. fl. Og lávarðarnir í efri
deild, er stjórnarskrárbreytinguna samþykktu voru
eins og hlýðin börn. En þessir herrar voru: Axel
Tulinius, Hallgrfmur biskup, Kristján Jónsson, séra
Magnús Andrésson, séra Ólafur frá Arnarbæli og
séra Sigurður Jensson. Hefur presturinn f Arnar-
bæli stundum verið hárómaðri, lagt meiri áherzlu
á orðin, heldur en hann lagði á »jáið« sitt í því
máli, og eins var um Sig. Jensson, er menn vissu
að var mjög á báðum áttum, þá er á skyldi
herða, en hafði ekki þrek til að rísa undan farg-
inu, er á hann var lagt af þeim mönnum, bæði í
efri og neðri deild, er fastráðið höfðu að láta nú kné
fylgja kviði við þjóðina og neyta nú þess tilvilj-