Þjóðólfur - 16.08.1901, Qupperneq 3

ió3
segja, förum vér illa með hana, fælum hana í
burtu og tortímum henni. Að vísu lifir hún undir
verndarlögum (Lög um friðun fugla [og hreindýra]
16. des. 1885) og eigum vér að beita þeim henni
til varnar, en það er hvorttveggja, að lög þessi
eru ónóg og þau eru illa haldin. Ónóg eru þau
vegna þess, að þau taka ekki út yfir annað en
fugladrápið og náof skammt. Gömlum mönn-
um, sem nú lifa, og sem nokkuð þekkja til fugla
og veitt hafa þeim eptirtekt, ber öllum saman
um það, að nú sé miklu minna af fuglum en áð-
ur var — áður en nokkur fuglafriðunarlög voru
til — og skilja naumast í því, hvað því veldur
að þeim fækkar svo mjög, þrátt fyrir mildari veð-
uráttu og minni vorhörkur nú en opt áður, sem
þá áttu einna stærstan þáttinn í því, að deyða
fuglana, ekki síður en aðrar varnarlausar skepn-
ur og bjargarsnauðar; en þeir gæta ekki að því,
að síðan vorhörkunum linnti og lögin urðu til,
hafa komið miskunarlitlar manneskjur til sögunn-
ar, sem telja það yndi sitt og eptirlæti að geta
drepið sem allra mest af þessum saklausu, fögru
fjaðradýrum, í stað þess að þeim ætti að þykja
yndi og eptirlæti í að stuðla að því eptir megni
að þeim fjölgaði, en fækkaði ekki. Með áminnst-
um lögum var stórt stig stígið í áttina, til að
fækka þeim; tíminn var styttur um þann tíma
sem helzt hefði þurft að friða fuglana, því þeim
var nauðsynlegri friðunartíminn frá 20. júlí til
20. ág. — eins og hann var, heldur en frá 1. apr.
til 1. maí, eins og hann er nú. Því ber ekki að
neita, að áður en friðunarlögin 17. marz 1882
komu, áttu fuglarnir ekkert friðland, þeim var
engin vægð sýnd, heldur drepnir hvar sem til
náðist, og jafnvel mest um varptímann, þegar
þeir voru sem spakastir, en síðari lögin eru að
miklum mun verri en hin fyrri, því um mánaða-
mótin júlí—ágúst eru mjög rnargar fuglategundir
með ósjálfbjarga unga sína á vötnum, ám og
lækjum, og þegar hinn núgildandi friðunar-
tími er útrunninn, taka útlendir ferðamenn og
ýmsir hérlendir, hugsunarlausir piltar til að
skemmta sér við þetta »sport«, að drepaoglama
umhyggjusamar mæður unganna, sem berjastmeð
þá fram í opinn dauðann og verjast með þá í
þröngúm Iækjum og litlum tjörnum, unz þær falla
frá öllum hópnum ósjálfbjarga, svo hann hlýtur
að veslast upp og deyja úr hungri eða limast í
sundur á ljás-oddi sláttumannsins á engjum og
mýrum eða verða vargfuglum að bráð. En þó
þetta sé Ijótt og skaðlegt fyrir fjölgun fuglanna,
þá er til önnur eyðilegging, sem er þeim marg-
falt skaðlegri, og fer hún stöðugt í vöxt ár frá
ári, eyðilegging, sem lögin hafa enn* ekki reist
neinar skorður við, og er það hið hóflausa eggj a-
rán. Það mun óhætt að fullyrða, að eggjum
sé nú safnað nálega um land allt, og að þau
séu orðin almenn verzlunarvara. Jafnvel þeir,
sem enga illa meðferð þykjast geta séð né þolað
á skynlausum skepnum og vitja telja sig allra
mestu dýravini, eru nú orðnir mestu eggjaræn-
ingjar; unglingarnir vaka nótt og dag ailan fyrra
hluta sumarsins að leita uppi eggin og taka allt
sem þeir finna af því tagi, ög skiptir það mörg-
um þúsundum árlega; þeir taka »grá-unguð« egg-
in úr hreiðrunum og gæta þess ekki, að slík egg
verða hvorki þeim né öðrum til nokkurs gagns,
ery fuglafjölguninni er engu að síðurspillt með því.
Mest mun fugladrápið og eggjaránið á Suð-
urlandsundirlendinu, enda nokkrar fuglateg-
undir þar, og hvergi annarstaðartil í landinu,
sem eru því nær útdauðar, svo sem »Þórs-
hani« o. fl. Egg hans eru orðin svo sjaldgæf,
að hvert þeirra mun nú borgað með 1 kr. eða
4 kr. hreiðrið og ræður því að líkindum, hvort
unglingarnir ekki sækjast eptir slíkum eggjum.
Að meðaltali munu önnur þau egg, sem orðin
eru verzlunarvara, borguð með 50—60 aur. hvert,
því þótt flest egg séu ekki borguð nema 5—20
aura hvert, þá eru nokkur þeirra borguð 80 aura—
1 kr., og enda sumar tegundir frá 2 kr.—5 kr.
hvert egg. Menn kunna nú að álíta, að hér sé
um verulega tekjugrein að ræða fyrir landsmenn,
og það beri ekki að hepta hana á nokkurn hátt
vegna arðsins, sem hún gefur af sér, en þá er
hins að gæta, að ekki sé svo mjög nærri henni
gengið, með hóflausri eyðslu, að hún þverri al-
gerlega og er því ekki ráð nema í tíma sé tekið,
að hepta hana eða fyrirbyggja hana með öllu nú um
nokkur ár, að minnsta kosti 10—20 ár; en það verð-
ur ekki gert svo að gagn sé að, nema með því
móti: að allir fuglar, að undanskildum hræ-
fuglum og gripfuglum, séu friðaðir frá drápi
frá t. apr. til 15. sept., og að öll egg
þessara (friðuðu) fugla séu friðuð frá ráni
þann tíma allan, þannig, að þau megi
alls ekki hirða eða notfæra sér á nokk-
urn hátt. Sektir fyrir brot gegn þeim lögum
ættu að vera mjög háar, svo háar, að enginn
gæti unnið það fyrir sektina að hirða þau. 5 króna
sekt fyrir ýmsar tegundir eggja, væri alls ekki
ofhá sekt.
Þar eð eg vona, að íslendingar eigi vilji sjá
á bak fleiri fuglategundum en orðið er, t. d. geir-
fuglinum, óska eg og vona, að alþingi nú í sumar
taki þetta mál til meðferðar og semji friðunarlög
eptir því, sem eg hef bent hér á, gætandi að því, að
eigi núgildandi lög um friðun fugla að standa
óhögguð, svo að engin lög séu til um friðun fyrir
eggjaráninu, þá hljóta fleiri eða færri tegundir af
okkar inndælu sumarfuglum að eyðileggjast með
öllu áður en mörg ár Hða.
Ritað f öndverðum ágústmán. 1901.
Dýravinur.
Fimmtíu ára
afmæli þjóðfundapinsll
var haldið hátíðlegt í efri deild 13. þ.»m., að
vísu á nokkuð einkennilegan hátt, en þó ekki
öðruvísi en vænta mátti af þeim görpum og ætt-
jarðarvinum, er þar mynda að nafninu til meiri
hluta í stjórnarskrármálinu. Til þessa flokks telst
fyrst og fremst yfirhirðir fslenzku kirkjunnar og
sómir honum það vel sem andlegum leiðtoga að
vísa öðrum á rétta braut. Hinum 3 guðsmönn-
um, er þar eiga sæti í deildinni (Magnúsi And-
réssyni, Ólafi í Arnarbæli og Sig. Jenssyni) þurfti
hann ekki að kenna fræðin; þeir munu nógu vel
uppfræddir í kristindóminum, og munu kunna
»katekismus« heimastjórnarfénda1) utanbókar.
Hins vegar mun yfirvald Sunnmýlinga lengi hafa
verið nokkuð áttavilltur í hinum pólitisku fræð-
um og ekki veitt af að fá andlegar leiðbeining-
ar, dálítinn samvizku-»strammara«, og bar þar
vel í veiðar, að hann þurfti ekki að sækja hann
til óviðkomandi manna, gat fengið hann öldungis
ókeypis hjá tengdapabba sínum. Er alls óvíst,
hvar yfirvaldið hefði skolazt í land, hefði það
enga leiðarstjörnu haft til að átta sig eptir. Það
getur nú labbað ánægt heim til sín og gætt sín
að fara aldrei optar út á »þessa galeiðu« — inn
í þingsalina — enda hefur það aflað vel 1 »túrn-
um« —dregið dálítið á bátinn fyrir sig árlega —
svo að margur hefur haft minna upp úr lengri
og frægilegri þingsetu.
Sjötti, en ekki sízti postulinn, er nú réð úr-
slitum í stjórnarskrármálinu í efri deild er yfir-
dómarinn Kristján Jónsson — sonur Jóns gamla
frá Gautlöndum. — Hafði hann svör fyrir flokks-
mönnum sínum og talaði mjög ákaflega fyrir frum-
varpinu. Var ejns og hann ætti tímanlega og
eilffa velferð sína undir því, að frumvarpið kæm-
ist öldungis óbreytt gegn um efri deild. Er því
vonandi, að hann þokist á sfnum tíma upp í há-
yfirdómarasætið, er sumir hugðu, að honum mundi
naumast standa til boða, eptir því að dæma,
hvernig hæstiréttur hefur litið á dugnað hans í
dómarastörfum. En það getur allt saman lagazt,
þegar »sá sérstaki* er seztur á laggirnar.
1) Þetta orð er myndað í samræmi við „stjórn-
arbótarféndur", sem eitt alkunnugt málgagn er allt-
af að „titla" mótstöðumenn sína með. Orðin eru
að vísu ekki falleg, „en óvandari er eptirleikurinn".
Þessir 6 lávarðar í efri deild, er hér hafa
verið nefndir, hafa haldið 50 ára afmæli þjóð-
fundarins hátíðlegt með því að »mótmæla« áskor-
un þeirri, er til þeirra var beint frá neðri deild.
Þeir verða líklega frægir í sögunni fyrir það og
nöfnum þeirra haldið á lopti langt fram á nýju
öldina. Þeir hefðu naumast orðið frægari fyrir
nokkurt annað afrek, og verða naumast á lífs-
leiðinni, hversu lengi sem kempur þessar kunna
að sitja á þingi.
Geirraudm.
Þjóðhátíð
héldu Borgfirðingar og Mýramenn sunnudaginn 4.
þ. m. á bökkunum sunnan Hvítár, hjá Bakka-
koti.
Var þar mikill mannf jöldi saman kominn, bæði
úr nálægum sveitum sunnan og vestan Hvítár,
af Hvalfjarðarströnd og Akranesi og víðar. Þar
var og hornleikaraflokkur Reykvíkinga, er farið
hafði upp t Borgames með gufubátnum „Reykja-
vik" daginn fyrir, og nokkrir fleiri Reykvíkingar.
Veður var hið bezta um daginn; fyrst vind
ur hægur af norðri en síðar því nær logn. Eptir
hádegið þyngdi nokkuð í lopti og gerði síðari
hluta dags þoku og fylgdi henni regndeyfa lítil,
sem þó leið af með öllu eptir litla stund, og var
því veður hið bezta um kvöldið og létti þá apt-
ur nokkuð í lopti.
Fyrstur hélt Jón prófastur Sveinsson ræðuog
tjáði hátíðina setta, og var það kl. 11 í. h.
Eptir það sté Jóhann bóndi Eyjólfsson frá
Sveinatungu í ræðustólinn og mælti snjalla og
fagra ræðu fyrir minni Islands.
Þá hélt séra Jóhann Þorsteinsson frá Staf-
holti ræðu fyrir minni alþingis Islendinga, og rakti
sögu þess frá byrjun, og minntist að síðustu í
fám orðum þessa yfirstandandi þings.
Eptir þá ræðu væntu menn — samkvæmt
„programi", — að séra Einar Friðgeirsson frá
Borg flytti ræðu fyrir minni héraðsins, en það
fórst fyrir, vegna lasleika hans.
Leikið var á horn á milli ræðanna, og opt-
ar um daginn, en önnur sönglist var þar ekki
reynd um daginn, og þótti það kasta daufari
blæ á hátíðina en ella.
Að lokinni ræðu séra Jóhanns mælti Ingi-
mundur Gíslason í Fossatúni fram vísur nokkrar
og kvæði, er hann hafði ort.
Því næst hófust kappreiðar, og mátti þar sjá
margan fríðan fák á spretti, og þótti flestum, er
séð höfðu kappreiðarnar í Vík, þær hafa verið
lítils nýtar í samanburði við kappreiðar þessar.
Eptir það hófust glímur og fékk einn verð-
laun, Guðmundur Guðbrandsson.
Eptir að glímnrnar voru afstaðnar varð nokk-
urt hlé á hátíðinni, en eptir litla stund sté Hall-
dór Helgason, frá Ásbjarnarstöðum, í ræðustól, og
mælti fram tvö kvæði, er hann hafði ort. — Þá
leið enn alllöng stund til þess er séra Þórhallur
Bjarnarson frá Laufási innti af hendi hlutverk
Einars prófasts Friðgeirssonar, og mælti fyrir
minni héraðsins. Að þeirri ræðu lokinni sté Ein-
ar Jochumsson f ræðustól, og las upp nokkrar
vísur og kvæði eptir sig, var það einkum áhrær-
andi trúarbrögð, og minntist hann meðal annars
„Þyrna" Þorsteins Erlingssonar.
Að þessu loknu hófst dans og stóð alllengi
um kvöldið.
Hátíðasvæðið er hið fegursta, og var ræðu-
stóllinn áfastur danspalli á suðurenda hans, og
hvelfing yfir. Við norðurenda danspallsins var
byggður pallur með hvelfingu yfir fyrir hornleik-
arafélagið. Var þar allt fagurlega skreytt og skógi
sett í kringum pallana. Auk þess var grindverk-
ið utanum þá prýtt með fjölbreyttu skrauti; þótti
sá útbúnaður allur lýsa meiri fegurðarsmekk en
útbúnaðurinn hjá Reykvíkingum. — Hafði And-
rés Féldsted mestu ráðið um byggingu pallanna,
sem þótti að öllu hin heppilegasta. J.