Þjóðólfur - 20.09.1901, Blaðsíða 2

i78
x. þ. rn. héldu vinstrimenn fagnaðarhátíð út
af ráðaneytisbreytingunni og gengu í prósessíu til
konungs og færðu honum þakkarávarp. Erinds-
rekar þeir, er fóru á fund konungs, höfðu kosið
jótskan bónda til formælanda og þótti hann leysa
starf sitt af hendi með látlausri djörfung. I sam-
sæti því, er seinna var haldið, hélt Deuntzer
ráðaneytisforseti ræðu og skýrði þar frá stefnu
ráðaneytisins, sem að mestu leyti var í samræmi
við þá trúarjátning, sem vinstrimenn áður hafa
látið í ljósi. —
Viðauki. Rvík. 18. sept.
Þeim fréttum er við að bæta eptir nýjustu ensk-
um blöðum, að Mc Kinley Bandarlkjaforseta var
veitt banatilræði 6. þ. m., er hann var staddurvið
sýningu í bænum Buffaloí New-Yorkfylkinu. Gekk
þar maður einn að forseta, er hann stóð á palli
í mannþrönginni, og lézt ætla að heilsa honum
með handabandi, en hafði fólgna skammbyssu
innan í vasaklút í hinni hendinni. Og um leið
og forseti ætlaði að rétta honum hendina, hleypti
hinn 2 skotum á hann, kom önnur kúlan í brjóst-
beinið utantil og varð af sár ekki mikið, en
hin kom í magann. Morðinginn var þegar hand-
samaður og settur í varðhald, sagði í fyrstu skakkt
til nafns síns og ætternis, en brátt vitnaðist það,
að hann heitir Leon Czolgosz af anarkistaflokki,
pólskur að ætt, en fæddur í Ameriku. Hann er
29 ára gamall. Skellir hann skuldinni fyrir til-
ræði sitt á konu þá, er Emilía Goldman heitir
og haldið hafði æsingaræður um, hversu stjórn-
arfyrirkomulag Bandaríkjanna væri óhafandi, og
rétt væri að ráða forsetann af dögum. Hefur lög-
veglunni tekizt að handsama konu þessa. Enaffor-
seta er það að segja, að hann lifði, er síðast fréttist,
og er talið nokkurnveginn áreiðanlegt, að hann
muni verða heill heilsu, þótt ekki hafi tekizt að ná kúl-
unni, sem í magann fór, einhverstaðar milli laga, þvf
að engin aðallíffæri hefur hún snert. Sfðustu blöð
(frá 10. þ. m.) segja, að ofsnemmt sé þó að telja
forsetann enn úr allri hættu, með því að svo skammt
sé liðið frá tilræðinu. Flestir ríkisstjórnendur í
Norðurálfunni og víðar hafa sent Mc Kinley hlut-
tekningarskeyti og fjöldi annara manna. Mæl-
ist tilræði þetta hvarvetna illa fyrir að vonum, en
Amerikumenn eru mjög glaðir yfir, að forseti er
á batavegi, og vænta, að hann sleppi betur en
Garfield forseti, er lézt af skotsári eptir 3 mán-
aða þjáningar 1881. Lincoln var, eins og kunn-
ugt er, myrtur 1865. Það virðist því ekki óhult-
ara að vera forseti í Bandaríkjunum, heldur en
að sitja á veldisstóli konunga eða keisara, —Mælt
er, að Rússakeisari hafi hætt við Frakklandsför
sína, er hann heyrði þessar fregnir um Mc Kinley,
því að varðlið hans kvaðst ekki treysta sér til, að
gæta hans fyrir anarkistum. En af því að hann
hafði áður boðað Frökkutn komu sína ætluðu
sumir, að hann mundi þó herða upp hugann og
hætta sér 1 þetta ferðalag »upp á líf og dauða«.
Síðustu fregnir tala um nokkrar hrakfarir
Búa fyrir Englendingum, en slíkt hefur fyr heyrzt
og Búar staðið jafnréttir eptir sem áður.
íslenzk pólitík ytra.
Framkoma Valtýs.
I sumar hafa birzt ýmsar greinar í dönskum
blöðum um stjórnarskrárbaráttu vora og afstöðu
flokkanna á þingi, flestar nafnlausar. Ekki hefur
samt verið torvelt að sjá, hvaðan meginþorri þess*
ara ritgerða er runninn, því að stimpill Hafnar-
stjórnarflokksins hefur verið svo skýr á flestum
þeirra. Auk þess hefur sá flokkur, eða Valtýr
fyrir hans hönd, stöðugt sent smágreinar sem hrað-
skeytisfregnir til ýmsra danskra blaða og víðan
þar sem skýrt er frá, að frumvarpið hans(!!)
hafi verið samþykkt í neðri deild við 2. umr.,
og rnuni verða samþ. til fulls í deildinni, svo
næsta fregn um, að það sé samþ. í n. d., muni
samþ. í e. d., svo, að það hafi verið samþ. þar
við 2. umr. og loks með hraðskeyti frá Troon á
Englandi, að það hafi verið samþ. af alþingi um
leið og skýrt er frá, að hlutafélagsbankinn . (þó
það væri nú!) sé samþ. í n. d. og verði eflaust
samþ. í e. d. Og þessi fagnaðartíðindi gat »Nati-
onaltidende« flutt þegar þinglokadaginn 26. f. m.
um leið og þar birtist nafnlaust bréf frá Reykja-
vík ds. 8. f. m., þar sem skýrt er mjög hlutdrægn-
islega frá gangi málsins á þingi, en frumvarpi
meiri hlutans og enda Valtý sjálfum hrósað á
hvert reipi. Meðal annars er þar reynt, eins og
opt fyr að vekja ýmugust Dana á heimastjórnar-
mönnum með því að leggja áherzlu á, að með
sjálfstæðri, innlendri stjórn, er þeir haldi fram,
sé verið að slíta sambandinu millum landanna,
þannig að ekkert verði sameiginlegt nema kon-
ungurinn einn (Personalunion). Dr. Valtýr veit,
að þetta fellur í góðan jarðveg hjá Dönum, og
að svona lagaðar prédikanir eru einkar vel falln-
ar til þess að girða fyrir alla heimastjórn hjá oss,
en greiða fyrir því, er hann berst fyrir: flutningi
valdsins út xir landinu, eða dansk-íslenzkri Hafn-
arstjórn. I bréfi þessu er lögð mikil áherzla á,
hvílíka gleði konungsboðskapurinn til þingsins
hafi vakið hjá framfaraflokknum (Reformpartiet«!)
og sá flokkur hafi vandlega varast (»vel(!) taget
sig i Agt for«) að fara fram á nokkuð, er raskað
gæti einingu ríkisins, eða komið í bága við stöðu
Islands í ríkinu, eins og hxín sé ákveðin í stöðu-
lögunum o. s. frv.
Daginn eptir að bréf þetta birtist í »Nat,-
tid.« kom það bæði í »Dagbladet« og »Dagens
Nyheder«, (allt hægrimanna blöð), en i »Politiken«
kom ekkert, hvernig sem á því hefur staðið. Lít-
ur svo út, sem Valtýr hafi fremur litinn byr hjá
vinstri mönnum.
Hins vegar birtist í »Politiken« 29. f. m. all-
löng grein eptir Boga Melsteð, þar sem skýrt
er í stuttu máli frá sögu málsins síðan 1897, að
Valtýr kom með frumvarpið er hann ka'llaði sitt,
þótt það væri ekki samið af honum. Jafnframt
er skýrt tekið fram, að frumvarp þetta hafi verið
algerlega úr sögunni, þá er alþing hófst í sumar,
og Valtýrhafi því séð sér þann kost vænstan að
bera það ekki upp á þinginu, heldur orðið að
sætta sig við að verða einn flutningsmanna að
nýju miðlunarfrumvarpi, er gangi lengra en hið
sálaðá frumvarp doktorsins. En af því að þar
sé enn farið fram á sérstakan ráðgjafa búsettan
í Höfn, og launaðan af ríkissjóði, er íslendingar
vilji ekki sætta sig við — heldur fá hann búsett-
an í landinu og launaðan af landsjóði —þá hafi
frumvarp þetta að eins fengið meiri hluta að
nafninu til fyrir tilviljun eina m. fl. — Svo talar
hr. B. M. um búsetu ráðgjafans hér á landi og
segir að Islendingar vænti þess, að vinstrimanna-
ráðaneytið taki þetta atriði til íhugunar með vel-
vild og hluttekningu. Að lokum minnist hann
með þakklæti þess áhuga á Islandsmálum, er
komið hafi í ljós hjá Dönum nú síðustu árin,
svo að Islendingar hafi fengið greiðari aðgang
að dönskum blöðum en fyr. »En« bætir hann
við — »þá er eg virði fyrir mér þær greinar um
íslenzk mál, sem eg hef séð í dönskum blöðum
síðastl. 4 ár, þá vildi eg óska, að þær greinar,
sem snerta stjórnarskipunarmál íslands, og ritað-
ar eru af Islending, sem tekur þátt í stjórnmála-
baráttunni, væru undirritaðar með eigin
nafni höfundarins. Hið svokallaða valtýska
frumvarp hefur nfl. vakið mikla sundrungu í stjórn-
arbótarmálinu heima á Islandi, og þess vegna
væri það æskilegt, að þeir alþingismenn, er ef
til vill rita um málið, gerðu það með fullu
nafni«.
Það var rétt gért af hr. B. M. að ríða á
vaðið og rita með nafni í blöðin um þetta mál,
því að það er óviðkunnanlegt, að sjá jafnan þess-
ar nafnlausu, hlutdrægnislega rituðu greinar, sem
flestar hafa verið eignaðar dr. Valtý eða nánustu
fylgifiskum hans. Doktorinn á erfiðara með að
setja mikið skjall um sjálfan sig í þessar greinar,
ef hann ritar nafn sitt undir þær.
Undir eins og dr. V. steig á land í Höfn 3.
þ. m. kom til hans (eða var látinn koma ?) frétta-
snati frá »Nationaltidende«, sem nú virðist vera
lífakkeri Valtýs, og hefur fréttasnati þessi ritað
upp úr doktornum heilmikla romsu, sem prentuð
er í »Nat.tid.« 4. þ. m. Segist maður þessi hafa
snokkrar klukkustundir(I), haft þá ánægju að hlusta
á þennan foringja meiri hlutans útlista það mái,
er honum liggi svo þungt á hjarta«. Ogsvoseg-
ir fréttasnatinn, að doktorinn hafi byrjað skýrslu
sína á því, sem áður hafi verið gert og ávallt sé gert
— (hann hefur heyrt það fyr?) — að ganga langt
frarn í tímann f sögunni o. s. frv. Annarser harla lít-
ið á skýrslu þessari að græða. Getið er þar Hannesar
Hafsteins,semóþekktrarpersónu(!)ogFinnsJónsson-
ar, er fengið hafi báðir áheyrn hjá Islandsráðgjaf-
anum, Alberti, en því viðbætt, að dr. Gudmunds-
son hafi ekki heldur verið seinn á sér að heimsækja
hann. Er sagt, að H. Hafstein sem fulltrúi minni
hlutans ætli að vinna stjórnina til fylgis við óskir
þessa minni hluta, en svo segir í blaðinu : »en hins
vegar hefur meiri hluti íslenzku þjóðarinnar (11)
snúið sér beint til hans hátignar konungsins með
ávarpi, er samþykkt var á síðasta fundi í efri
deild alþingis, og verður það sent konungi 16. þ.
m., er það hefur verið skrautritað á íslenzku og
snúið á dönskxu.
Nú er ávarpsmynd, sem að eins er samþykkt
af 4 þjóðkjörnum þingmönnum af 30 orðið að-
ávarpi til konungs frá meiri hluta íslenzku þjóð-
arinnarl! Er það ekki dásamlegt að láta dönsk
blöð flytja jafn frekleg ósannindi ? Og svo lætur
doktorinn fréttasnatann fá »íslenzka frumritið« af
þessu þjóðarávarpi til konungs, er blaðið svo birt-
ir á dönsku. Það er rembihnúturinn á greininni.
Og fréttasnatinn er í 7. himni yfir þeirri ástúð
doktorsins, að hann skyldi afhenda honum þetta
mikilsháttar »dokúment« frá meiri hluta íslenzku
þjóðarinnar(!) áður en það var sent konungi. En
hvað getur ekki sjálfur meirihlutaforinginn(!)
leyft sér?
Látum það nú vera, að dr. V. afhenti frétta-
snata þessum ávarpið til notkunar, en hitt er
verra, að hann hefur fengið honum rangt
skjal en eklcl það ávarp, er samþ.
var í efri deild. Þetta sést á því, að í þýð-
ingunni í »Nat.tid« vantar einmitt þann viðauka,
eri.kgk. þm. (J. Havsteen)kom að í ávarpinu, nfl.
að sú skoðun hefði komið frarn á þingi
ísumar hjá mörgum þingmönnum, -að
menn væru ekki ánægðir fyr en æzta stjórn
landsins í hinum sérstaklegu nxálefnum væri bxí-
sett hér á landi. Þennan viðauka hefur dr. Val-
týr ekki viljað láta sjást í dönskum blöðum, þess-
vegna, sjálfsagt af ásettu ráði, látið mann-
garminn hlaupa með öfugt skjal f blað sitt.
Hvað segja menn um þessa aðferð ? Er það
ekki ólán fyrir hina íslenzku þjóð, að eiga ann-
an eins talsmann fyrir sig þar ytra, eins og dr. V?
Menn mega vera harla blindaðir af flokksfylgi og
rangsnúnir 1 hugsunarhætti, ef þeim gezt vel að
slíku háttalagi. Og.þetta er talið ráðgjafaefniI
Um árangurinn af sendiför Hannesar Haf-
steins verður ekkert sagt að svo stöddu hér í
blaðinu, né heldur um afstöðu Valtýs hjá ráða-
neytinu eða gagnvart blöðunum. Væri og held-
ur snemmt að skýra nokkuð frekar frá því, með
því að »Ceres« var svo að segja nýkomin til
Hafnar, er »Vesta« fór.
Sú frétt hefur gengið staflaust hér um bæinn
slðan »Vesta« kom, að hér um bil hafi verið af-
ráðið hjá stjórninni að skipa sérstakan ráðherra
fyrir ísland, að eins eptir að skipa sjálfan rnann-
inn, og Valtýr talinn þar efstur á blaði til þessa
sætis. Frétt þessi mun naumast eiga við nein
rök að styðjast, allra sízt nú þegar, hvað sem síð-
ar verður. Að minnsta kosti er ótrúlegt, að stjórn-