Þjóðólfur - 12.10.1901, Page 2

194
mál eins vegar milli íslendinga sjálfra, hins veg-
ar milliþeirra og Danastjórnar.
Það lá því beint við fyrir augum allra þeirra,
er ekki voru blindaðir af flokksfylgi og harðneskju
eða öðru verra, og þeirra, er ekki létu þröngva
sér til fylgis af lítilmennsku, að allir þjóðkjörnir
þingmenn hefðu sameinazt og sent hinni nýju
frjálslyndu stjóm hér 1 Danmörku skýrslu um
málið, óskir um innlenda stjórn svo fullkomna
sem hægt væri (í nánar ákveðinni mynd), og á-
skorun um að skýra þingi og þjóð frá því, sem
hún vildi frekast veita. Þetta var hið einasta
rétta, og fyrir þessu börðust heimastjórnarmenn
fyr og síðar, en allar þeirra tilraunir strönduðu
algerlega á þverhöfðaskap Hafnarstjórnarmanna.
Það var brátt auðséð, að þeir vildu ekkert nema
böðla frumvarpi sínu fram þrátt fyrir allt, og það
frumvarpi, sem gerði ráð fyrir allt annari stjórn
og allt öðru stjórnarathæfi, en þá var til orðið,
er frumvarpið var samþykkt í efri deild. Neðri-
deildarmönnam var vorkunn, er þeir samþykktu
frv., því að þeir vissu ekkert um stjórnarskiptin
þá. En sú slysni, er fram fór í efri deild
13. ágúst verður lengi í minnum höfð. Eg hika
mér ekki við að segja, að það var glæpi næst
að fara svo að undir þeim kringumstæðum. Þá
gerðu heimastjórnarmenn í neðri deild sitt til þess,
að aptra þessari slysni, og mér er það fullkunn-
ugt, að sumir efrideildarmanna greiddu atkvæði
með frumvarpinu með hálfum huga.
Það skilja auðvitað allir, að úrslit málsins
á þingi (e i ns atkvæðismunur í efri deild — það hefði
fallið í neðri deild, ef einn mannhefði ekki vant-
að,eða ef fréttin um stjórnarskiptin hefði verið kom-
in áður en 3. umræða fór fram) eru í raun réttri
þýðingarlaus undir þessum kringumstæðum, og
eg hef þá föstu trú, að þau verði ekki góðum
árangri nú þegar til hnekkis. Eg hef þá föstu
trú, að Hafnarstjórnarmönnum takist ekki að
hindra, að vér fáum innlenda ábyrgðarstjórn
nú þegar, þótt sumum þeirra kunni að vera það
um geð. Og takist þeim það, geta heimastjómar-
menn haft góða samvizku og þvegið hendur sfn-
ar; þeir hafa gert allt, sem í þeirra valdi stóð
til þess að firra land og lýð þeim ófagnaði, sem
stendur af Hafnarstjórnarstefnunni. En þessskal
verða minnst, hverjir það voru, er börðu hana
fram, og það á maklegan hátt. En gaman væri
að vita, hve margir það verða, sem hafa þrek og
þor til þess að aðhyllast Hafnarstjórnarstefnuna
við næstu kosningar, ekki sízt ef stjórnki skyldi
láta í ljósi, að hún myndi verða rífari á umbót-
um en sú, sem »dikteraði« dr. Valtý Guðmunds-
syni þann grundvöll, sem hann mætti byggja á
og hans flokkur hefur byggt á. Hverjir skyldu
það verða, sem þá mættu nefnast »stjórnarbótar-
féndur«?
Kaupm.höfn. z6/9 1901.
Finnur Jónsson.
Ávarp
íslenzkra stúdenta i Kaupmannahöfn
til
ráðherrans yflr íslandf.
Kaupmannahöfn í septemberm. 1901.
Vér undirritaðir eldri og yngri íslenzkir stúd-
entar hér í borginni leyfum oss allra virðingar-
fyllst að snúa oss til yðar »excellence« út af stjórn-
arskrárbaráttu þeirri, sem Islendingar nú um mörg
ár hafa háð.
Hinn fyrri feril og horfur þessarar baráttu
álítum vér óþarft að rekja hér; að eins skulum
vér leyfa oss að geta þess, að aðaltakmark henn-
ar hefur ávallt verið það að fá innlenda stjórn í sér-
málum íslands, eins og þau voru ákveðin í stöðu-
lögunum 2. jan. 1871, af því að það hefur ver-
ið sannfæring manna, að með því eina mótinu
væri hægt að hjálpa landinu áfram, auka ogefla
atvinnuvegi þess og yfir höfuð stuðla að því, að
landinu gæti farið fram í öllum greinum á sem
beztan og eðlilegastan hátt.
Árið 1897 var í fyrsta sinni gerð tilraun til
að ráða fram úr máli þessu á annan hátt; þá var
borið fram frumvarp um sérstakan ráðgjafa fyrir
Island, er hefði aðsetur í Kaupmannahöfn og væri
heimilt (en ekki skylt) að koma til Islands
annaðhvort ár, er alþingi kæmi saman. Frumvarp
þetta, sem þannig fór þvert ofan í hina fyrri póli-
tísku stefnu, komst hvorki gegnum þingið 1897
né 1899 og mætti yfir höfuð ákatri mótspyrnu.
Fylgi það, er það á hinnbóginn fékk, einkanlega
fyrir kappsamlegar æsingar eins blaðs, kom afþví,
að meðan hin íhaldssama hægrimannastjórn sat
að völdum í Danmörku, sáu menn enga leið til
verulegra umbóta, þó ástandið væri því sem næst
óþolandi, og því héldu sumir því fram til þess
að íá stundarhlé á baráttunni og næði til annara
starfa, að þetta fyrirkomulag væri betra en ekkert.
Af ýmsum atvikum og óhöppum, var frum-
varp þetta, þó nokkuð breytt, en í aðalatriðinu
hið sama, samþykkt í sumar á þinginu með hin-
um minnsta meiri hluta, er orðið gat.
Vér leyfum oss nú að lýsa yfir því, að þó
frumvarp þetta þannig hafi náð samþykki alpingis,
þá er það að öllu leyti samið og borið fram með
hið fyrra pólitíska ástand fyrir augum, sem er
svo gagnólíkt ástandi því, sem nú er, og gefur
þvl enga rétta hugmynd um hinar eiginlegu ósk-
ir Islendinga.
Sökum þess leyfum vér oss allravirðingarfyllst
að taka fram:
að vér hljótum að halda fast við skoðun þá, að
það sé óhjákvæmilegt skilyrði fyrir góðu fyr-
irkomulagi á stjórnmálum Islands og framför-
um þess, að þungamiðja sérmálastjórnarinnar sé
í landinu sjálfu, og
að vér þvf ekki getum álitið fyrirkomulag það,
sem stungið er upp á í hinu fyrnefnda frum-
varpi, heillavænlegt.
Með meiri hluta hinnar íslenzku þjóðar höf-
um vér þá trú og töstu von :
að hin nýja frjálslynda stjórn, sem hefur verið
tekið með svo miklum fögnuði í landi voru,
sjái sér fært að unna Islandi innlendrar stjórn-
ar í sérmálum þess, þannig að hinn æzti
stjórnandi þeirra beri ábyrgð gegn alþingi, sé
búsettur á íslandi og launaður af landssjóði, og
að hin háa stjórn vilji með þvf að gefa til kynna,
að fyrirkomulag þetta sé fáanlegt, gera sitt til
þess, að hinni löngu og erfiðu stjórnarbaráttu
íslendinga linni sem fyrst og sem bezt.
Jafnframt því að vér nú höfum leyft oss
frammi fyrir yðar »excellence« að taka þetta fram,
þorum vér að lokum að fullyrða, að skipulag það,
sem hinn svonefndi minni hluti á alþingi í sum-
ar stakk upp á, eða annað fyrirkomulag, sem f
höfuðatriðunum er þvf líkt, myndi ekki á neinn
hátt raska hinu pólitíska sambandi milli Islands
og Danmerkur, heldur þvert á móti styðja að því,
að tengja Island enn nánar við hið danslca ríki
með viðjum þakklætistilfinningarinnar.
Allra virðingarfyllst.
Finnnr Jónsson Bogi Tli. Melsted
prófessor. assistent f ríkisarkívinu.
Ágúst Bjarnason Steingrímur Matthíasson
mag. art. stud. med.
Guðm. Björnsson Gnðm. T. Hallgrímsson
stud. jur. stud. med.
Sig. P. Eggerz Jón Stefánsson
stud. jur. stud. polyt.
Páll Sæmundsson Bjarni Jónsson
stud. jur. stud. jur.
Kristinn Björnsson PálI“Jónsson
stud. med. stud. jur.
Lárus Fjeldsteð Bjarni Johnsen
stud. jur. stud. jur.
Páll Sveinsson Proppé
stud. mag. cand. phil.
Haukur (ííslason Halldór Gíunnlaug'sson
stud. theol. stud. med.
(Jimnlaiigur Claesseu Stefán G. Stefánsson
stud. med. stud. jur.
Björn Líndal Eðvald F. Möller
stud. jur. stud. med.
Ari Jónsson Ó. Jónsson
stud. jur. stud. veter.
Böðvar Jónsson M. Björn Magnússon
stud. med. stud. mag.
H. Þórarinsson Einar Arnórsson
stud. mag. stud. mag.
Kr. V. Linnet Vilhjálmur Jónsson
stud. jur. cand. phil., póstafgr.m.
Matth. Þórðurson Ásgeir Torfason
stud. mag. stud. polyt.
Sigfús Sveiusson Guðrn. Benediktsson
stud. jur. stud. mag.
Magnús Sig-urðsson Páll Eg-ilsson
stud. jur. stud. med.
Jón Hj. Sigurðsson Sigfús Einarsson
stud. med.
J. Sveinbjörnsson
stud. juris.
Sigfús Blöndal
assistent við kgl.bókasafnið.
stud. jur.
G. M. Havstein
assistent í Landmandsb.
Helgi Jónsson
cand. mag.
Eggert Claessen Sigurður Jónsson
stud. jur.
Sigurjón Markússon
stud. jur.
Jóhann Signrjónsson
stud. veter.
G. Guðmundsson
cand. med. & chir.
* # *
* * *
stud. med.
Magnús Jónsson
stud. jur.
Andrés Fjeldsted
cand. med. & chir.
Jón Þorláksson
stud. polyt.
* *
*
Þeir Ágúst Bjarnason og Steingrímur Matt-
híasson gengu með ávarp þetta á fund ráðgjafans,
er tók þeim kurteislega, og sagði, að þeir gætu
haft beztu vonir. Aðalatriði ávarpsins hafa þeg-
ar verið birt í dönskum blöðum, t. d. »Politiken«,
»Börsen«, »Köbenhavn« og víðar, og hefur vak-
ið allmikla eptirtekt meðalDana. Þykir það sýnt,
að »hið unga ísland* er ekki á bandi Valtýs og
fylgifiska hans. Eins og getið var í síðasta blaði
hefur dr. Valtýr rokið f »fússi« úr félagi ísl. stúd-
enta í Höfn, er kunna svo lítt að meta landsmála-
brask hans og pólitíska verðleika.
Að norðan.
Eptir því, sem hermt er frá í bréfum, er bor-
izt hafa úr Norðurlandi, mun allmikil tvísýni á
um það, að vel takist að rækta valtýsku » 1 i 1 j u -
rósirnar*. sem meðritstjóri Isafoldar átti að strá
á vegu flokksbræðra sinna þar í héruðum.
Þetta ritar merkur maður að norðan meðal
annars:
»Um ekkert er hér jafntíðrætt- sem tilkomu
Einars Hjörsa hingað norður. — Hið fyrsta, sem
mér datt í hug, þegar eg frétti komu Einars var
gamla vísan :
»Hvaðan komstu að hitta mig
hér á norður-grandanum?« —
— zSendur var eg að sœkja. pig o. s. frv.
Búast má við, að Einar þefi uppi allar misklíðir
manna á milli hér nyrðra og reyni að siga mönn-
um saman til þess að trufla þá eindrægni, sem
enn hefur verið hér að mestu leyti bæði í pólitík-
inni og öðru. Við þessu öllu ætti þegar að vara
almenning opinberlega og sýna fram á, hvílfk sví-
virða það væri, að láta grugga Og eitra bkkar
pólitíska félagslíf — —«.
Á þessa leið rita margir, og er auðsætt, að
alþýðan hefur öll með »einu samþykki« illan bif-
ur á »sendingunni«. —
Það er sagt, að Einar verði nú samt fyrst
um sinn látinn halda sér á »mottunni«, meðan
svona illa blæs á vindhanana valtýsku, og verði
honum boðið að fást við »flugnaskáldskap«, al-
þýðumenntun og kláðamál fyrsta sprettinn. Segja
þeir og húsbændur hans þar nyrðra, að hið nýja
blað eigi alls ekki að verða flokksblað, og þó
að það verði valtýskt í anda (!!!). þá verði það
hófsamt (I) og friðsamt (!) — Þeir ætla »að passa
upp á velsæmið«, eins og »ísafold« sagði einu
sinni. —
Hvað sem öðru líður, viljum vér óska, að
svo vel takist blómræktin »hans Einars«, að hann
geti í öllu falli skreytt barm hins brosmilda kenn-
ara á Möðruvöllum með gulhvítri, valtýskri »lilju-
rós«. Á