Þjóðólfur - 01.01.1902, Blaðsíða 1

54. árg.
Reykjavík, miðvikudaginn 1. janúar 1902.
Æ 1
Þýðingarmikil tlmamöt.
Afglöp Hafnarstjórnarflokksins.
Stœkkun >jóðólfs.
Gleðilegtnýár, háttvirtu landar!
Fyrsta ár 20. aldarinnar er liðið. Það
hefur að vissu leyti verið tíðindaríkt ár
ynr oss íslendinga, þótt það sé ekki
enn fullséð, hve víðtæk og þýðingar-
mikil tímamót það markar í sögu lands
vors og þjóðar. En það er útlit fyrir,
að atburðir þeir, er á þessu ári gerð-
ust, hafi heillarík ahrif { framtíðinni,
þrátt fyrir glópsku eða þráa margra
landa vorra í því, að vilja ekki færa
ser í nyt hinn hentuga tíma. Það verð-
ur því gæfu þjóðar vorrar að þakka, en
ekki forsjá eða skynsemd sumra lei<
toga hennar, ef betur rætist úr, en ,
horfðist um sinn.
Það getur víst enginn neitað því, a
stjórnarbreytingin í Danmörku á þess
'ðna ári, er lang þýðingarmesti atburði
arsins fyrir oss, atburður, sem að vís
°ra elcl<1 óvænt, en þó fyr en margi
uí?ði, og á allra hentugasta ttma fyr
oss, ef fulltrúar þjóðarinnar hefðu ha
Pólitiskan þroska, samvizkusemi og san
le|ðni til að skynja og skilja, hvað þjói
lnni var fyrir beztu, og hvernig rnen
ættu að nota þetta óvenjulega, þýðin^
rriikia tækifæri þjóðinni til varanlegra
essunar og hamingju í framtíðinni. E
var elcki því að heilsa. Hin sví
nda Hafnarstjornarstefna eða valtýsk
nfði svo eitrað og gegnsýrt nokkur
^.jUta Þjóðarinnar, að fulltrúakosninga
1 siðasta þings gengu þessari óþjóð
e§u stefnu að því leyti í vil, að hú
niarið á sína hlið, er á þing kon'
mein llluta þingmanna að nafninu tii
°g knúð áfram með fullkomnu ofbeldi
aUa mátti, stjórnarskipunarfrumvar]
°Ptn sínu höfði, án þess að taka nokk
wt tillit til stjórnarskiptanna í Danmörku
tt fyrir aJvarlegar tilraunir minni hlut
ns til að afstýra slíkri ósvinnu. Þett;
JíEdega athæfi Hafnarstjórnarflokksin
P'ngi, og öll framkoma hans epti
n'ng’ð allt t!l Þessa dags, mun þjóðinn
Svo kunnugt, að óþarft er að slíýr;
^unar fiá þvf f þetta sinn það hefu
k 5. veilel krufið rækilega til mergja
vtða 1 ' "^j°ðólfi“ og „Vestra“ og end;
að -1' ver^ur gert frekar enn, þv
leo-Ja 11 a,varleg og óviðurkvæmi
s t • .P ° '1 l s k a f g 1 ö p, s e m H a f n a r
Jornarflokkurinn hefur ger
s’g sekan f
gíeymast A, °g
hafa þrek o' ,Almenningur verð
vandlega þeL^ tí'þeSS að
sér lins: ■ athæfi og reyna a<
se> Ijosa grem fVnr .
bvt c„ a , , y ’ hver niunur
pvi, sern flokkarnír „ , ,
og hvor„m hol|ara m"ua fj;'?as;
STr';ðaHarnar,tjó"™»""U
vérársum vcr os5'ai’ a,“»'
ekki 1 neinum vafa um b'
efnunnar, en láti forkólfa Hafnan
Þióð^ Slgla Smn Ciginn sj°- end;
Þ,°ð V°r ekkl svo heillum horfi
hún kunni eliki að gera greinarmun á
réttu og röngu í þessu efni.
Að því er Þjóðólf snertir, þá getur
almenningur treyst því, að hann fer ekki
með fals og fláttskap eða el<ur seglum
eptir vindi í eigin hagsmunaskyni eða
eptir því, hvernig vindurinn blæs. Hann
hefur ekki gert það hingað til og mun
eklci gera það eptirleiðis. Óvild sú,
hatur og rógur, sem ábyrgðarmaður
hans hefur orðið fyrir af hálfu þeirra
manna, sem að eins liugsa um að skara
eld að sinni köku, sýnir ekkert annað
en það, að blaðið liefur verið sárasti
þyrnirinn í augum þessara herra, sem
ekkert hafa annað til brunns að bera,
ekkert sér til varna gagnvart réttum rök-
semdum en fábjánaskap og fúlyrði. Það
er til viss flokkur manna', sem svo er
háttað, að þeir geta ekki móðgað mann,
og öllum þorra þeirra manna, sem fjand-
samlegastir eru núverandi abyrgðarmanni
Þjóðólfs, er einmitt svo háttað. Þjóð-
ólfur metur róg og heimskuhjal þessara
pilta að engu, því að aptur rennur lýgi
þá sönnu mætir, enda mun það síðar
sjást og verða viðurkennt, hvorir hér
hafa réttara að mæla. eða betri málstað
fyfyja, þeir sem með alvöru og sann-
færingarfestu berjast fyrir heill þjóðar
sinnar og láta ekki óvildarróg eða heipt-
aryrði einstakra manna hafa áhrifá sig,
eða hinir, sem leitast við að níða niður
það sem bezt og nýtilegast er í íslenzku
þjóðlífi, og rægja óþrotlega þa menn
við þjóðina, sem leitast við að leiðbeina
henni á rétta leið.
Það eru nú liðin rétt 10 ár, síðan
Þjóðólfur komst í hendur núverandi út-
gefanda, og öll þessi ár hefur svo að
segja verið háð óþrotleg barátta pm |
stjórnskipuleg réttindi íslands, og nú
síðustu árin mililu harðari, en nokliru
sinni fyr. HluttöJiu Þjóðólfs í þessari
baráttu síðan 1892 þarf ekki að lýsa.
Hún er öllum' kunn. Og svo mikið
mun óhætt að segja, alveg rauplaust,
að hefði Þjóðólfur snúizt í fjandaflokk
heimastjórnarmanna, þá hefði þeim flokki
gengið nokkru erfiðara að halda merk-
inu uppi, en hinum greiðara að „leggja ’
undir sig landið”. Og það hafa menn-
irnir fullkomlega séð, og þess vegna
hatað Þjóðólf með moldvörpunnar blir.da
hatri og gert allt sitt til að koma hon-
um á kné, en árangurslaust, þrátt fyrir
það, þótt útgefanda hafi stundum virzt
sá stuðningur lítilsháttar, er honum var
veittur af þeim, sem þó þóttust hlynntir
sömu stefnu. En í slíkum efnum dug-
ar engin hálfvelgja. Þá er mótstöðu-
mennirnir svífast engra meðala, þá tjáir
ekki annað en spyrna dálítið óþyrmi-
lega á móti. Og það hefur Þjóðólfur
neyðst til að gera, en aldrei um skör
fram, aldrei með illyrðum eða fúlyrðum
einum út í loptið, heldur með þungri
alvöru og röksemdum.
Að Hafnarstjórnarflokknum, sem nú
vill láta kenna sig við Valtý, hefur ekki
tekizt að hneklija Þjóðólfi né spyrna hon-
um út af orustuvellinum, stafar af því,
að blaðið hefur ávallt haft sín meginn
heilbrigða skynsemi alls meginþorra
þjóðarinnar, almúgans,þ. e. þeirramanna,
sem mynda aðalkjarnann og aðalkrapt-
inn í hinu famennu þjóðfélagi voru. Það
hefur ekki enn tekizt að umhverfa hugs-
unarhætti alþýðu vorrar svo, að hún af-
neiti sjálfri sér og dansi algerlega eptir
pípu óþjóðlegra vaidasjúkra skrumara.
Eins og menn munu sjá á þessu tölu-
blaði, kemur Þjóðólfur nú fram í nýrri
mynd, miklu stærri og föngulegri en
fyr, svo að hann er nú hér um bil helm-
ingi stærri en þá er núverandi útgefandi
tók við honum fyrir 10 árum. Milli-
sporið tók hann á 50 ára afmæli sínu
1898. Og þá er þess er gætt, að verð
hans nú er sarna eins og það var 1892,
þá er hann var helmingi minni, þá sjá
menn, hvílík vildarkaup þeim eru boð-
in. En auðvitað getur útgefandi ekki
staðizt þann kostnaðarauka, er af þessari
stórvægilegu breytingu leiðir, nema með
mjög auknum kaupendafjölda, enda þyk-
ist útg. hafa astæðu til að gera sér mjög
góðar vonir um það. Að öðru leyti
skal vísað til auglýsingar hér í blaðinu.
Þjóðólfur verður því langstærsta
blað landsins, þótt aukablöðin séu
ekki reiknuð með, að Hafnarstjórnar-
máigagninu hér í bænum einu undan-
skildu, og þó verður þar minnst á mun-
unum, ef stjórnarvaldaauglýsingarnar eru
dregnar frá, og að líkindum alls enginn
munur. Brotið á Þjóðólfi er það stærra,
sem því nemur.
Tíu ára reynsla í blaðamennsku á hin-
um verstu óeirðar- og ófriðarárum í sam-
bandi við afarmikla samkeppni hefur fært
oss heim sanninn um, að góð. stefnu-
föst blöð, sem ekki selja sannfæringu
sína, eru hreint og beint lífsskilyrði fyrir
þjóð vora, blöð, sem henni - er skylt að
hlynna að og styðja drengilega, einkum
með því að kaupa þau almennt og borga
skilvíslega. En þessi blöð eru því mið-
ur svo undurfá hér á landi.
Að svo mæltu vonar Þjóðólfur að
hann verði löndum sínum kærkominn
gestur í hinu nýja gerfi, ekki síður en
fyr og óskar landslýð öllum árs og frið-
ar, en þó ekki þess friðar, sem keyptur
sé með afsali hinna helgustu og dýrmæt-
ustu réttinda þjóðar vorrar.
Leggist nú allir á eitt, landar góðir,
og sýnið það í verkinu, að þér séuð
sannir íslendingar, en ekki ístöðulaus
smámenni, er látið ófyrirleitna uppskafn-
inga og óþokkamálgögn leiða ykkur.af
réttri þraut.
I því trausti byrjar Þjóðólfur 54. árs-
hring sinn, jafnöruggur og ungur í anda,
eins og hann var fyrir hálfri öld á vor-
morgni frelsishreyfinganna hér a landi.
Lifið heilir!
„Stjórn“ og „umboð“.
Sendibréf og samkvæmni.
5-ið og „fíni stíllinn“.
Fróðlegt er að lesa sendibréfið þeirra
5 til raðherra íslands í ísaf. og nánustu
umgerð þess.
Bréfið byrjar svo: »Flokkur sá á alþ.,
er kom fram í sumar frumvarpi »til breyt-
ingar á stjórnarskipunarlögum um hin
sérstakl. málefni ísl. 5. jan. 1874......
kaus t þinglokin oss undirskrifaða« (skyldu
þeir hafa látið kjörbréfin fylgja?) til þess
að annast afskipti flokksins af þessu máli
.........og að stuðla til þess eptir mætþ,
að það hlyti happasæl afdrif«.
Mjög trúlegt að þeir segi þetta satt.
Flokkur sá, er barðist svo ófyrirleitið
fyrir samþykking frv. í sumar á þingi,
að hann vildi engum sönsum taka, og
engri málaleitun við vinstristjórnina sinna,
kaus þessa 5 menn til að »annast« og
sstuðla til« að það (frumvarpið) »hlyti
happasæl afdrif« (frá þeirra sjónarmiði).
Og þeir gera þetta á þann hátt, að
ávarpa ráðgj. bréflega* er þeir hafa mjög
vítt, er aðrir hafa gert það, og biðja
hann um annað fr v., er fari fram á stjórn-
arfyrirkomulag, sem er frv. flokksins svo
gagnólíkt, eins og rétt er röngu !
»Fyrir því leyfum vér oss sem stjórn
þessa flokks og í hans umboði að snúa
oss til yðar excellence með neðanskráð-
ar . . . málaleitanir . . .«.
Þeir voru kosnir til að vinna í hag-
inn fyrir málefni flokksins (frumvarp hans,
nfl. sem verkfæri foringjans Valtýs, til
að framkvæma skipanir hans »á hjálend-
unni ?«) »fyrir því snúa þeir sér« til ráð-
gjafans sem »StjÓm« flokksins, og »É
hans umb0ði« biðja þeir um stjórnar-
skipun, sern jlokkurinn hefur starfað
beint á móti, hœtt og níttl
» Nánasta tilefnitilþessararmálaleitun-
ar við yðar excell. er umtalþað, er orðið
hefur urn stjskr. málvortí JólLcsþingimi«,
segir 5-ið við ráðgjatann. En í halanum,
sem B. J. lætur dingla aptan við bréfið
og nefnir: »ítrasta tilraun«, segir hann:
yJitréf það til ráðgj. fyrir tsl., er hér
birtist, stafar nánast af nokkurum grun,
eptirsíðustupóstskipskomu, um »aðstjórn-
arskipunartillögur þær, »er minni hlut-
inn var með á þingi í sumar, eðaeitt-
hvað því iíkt, kunni að hafa nokkurn
byr hjá ráðaneytinu«.
Lýgin »slær úr og í«,
eitt við þig, hitt við mig.
Þessu næst tekur 5-ið uppíbréfiðorð
Krabbe’s og segir, að það stjórnarskipu-
lag, sem hann bendir á, »komi einmitt
heim við hjartanlegustu óskir hinnar ísl.
þjóðar utn tilhögun á stjórn sérmálanna«.
Kveðið hefur v:ð annan tón úr þeirri átt
(sbr. utnmælin um ritið : »Heimastjórn«).
o. fl. o.fl.
Þá er svar ráðgjafans tekið upp í bréfið
(það var hugult að skrifa honum það !),
og síðan segir 5-ið . . . »vér lýsum inni-
iegri gleði vorri yfir réttsýni þeirri og
vilvrld í vorn garð, er lýsir sér í þess-
um ummælunn.
Aður hafði ísaf. minnst á svar þetta
og sagði þá, að »ekkert væri a því að
græða« (sbr. ísaf. 30. nóv.); nú Lýsir það
»réttsýni og velvildc.. í bréfiuqpei táðgj.
sagður (við sjálfan hann) »rettsýnn og
velviljaður« (=- sér rétt og vilL vel ís-
lendingum til hai.da), en í »brcíshalan-
um« er sagt, að hann stjórnist af »áhrif-
um alkunnugs, erlends bakhjarlsvalds,
er náð virðist hafa aptur viðlíka tökum