Þjóðólfur - 17.01.1902, Blaðsíða 2

IO
bréfi landsh. ber að sótthreinsa á lands-
sjóðs kostnað, þar sem veikin kemur
upp að henni afstaðinni, og mun því
verða framfylgt. —
Þótt sóttvörnum sé hætt á landssjóðs
kostnað, geta einstakir menn unnið tals-
vert að því, að tálma fljótri útbreiðslu
veikinnar með því að forðast samgöng-
ur við sýkt heimili og einangra sjúk-
linga eptir föngum.
Aríðandi er, þar sem veikin kemur
upp, að menn fari vel með sig, fari
ekki of snemma á fætur, hyggilegast
að vera í rúminu þar til allt hreistur
eða flagningur er horfinn, vitja læknis
í öllum alvarlegum tilfellum og gera
honum aðvart um að sótthreinsa eptir
á. Ef svo er aðfarið getur þessi veiki
naumast orðið skæð. Yfir höfuð er
bezt að beita allri varúð, en hinsvegar
forðast óskynsamlega hræðslu við veik-
ina, slík hræðsla er með öllu ástæðu-
laus eptir því sem veikin hefur komið
fram hingað til. Það er full ástæða til
að vona, að sóttin muni ekki breyta
sér til hins verra, því, eins og áður er
sýnt, hefur sóttin verið heldur vægari
1901 en 1900.
Rvík 14. jan. 1902.
y. Jónassen.
Lélegar afsakanir.
Slæmar helmildir.
Eptir Val og llrafn.
Eptir að var grein sú var samin, sem
hér er prentuð á sérstöku viðaukablaði
nr. 3. hefur birzt grein í „ísafold“,þar sem
Björn Jónsson fræðir íslendinga á því,
hver hafi verið orsök þess, að „Politiken"
synjaði grein Valtýs viðtöku. Gerir hann
það af venjulegri samvizkusemi og sann-
leiksást, er hann er orðinn þjóðkunnur
fyrir. Segir karl frá á þessa leið:
„Blátt áfram var orsökin sú, að auk
þess seui „Politiken" hefur þá reglu, eins
og algengt er um mörg meiri háttar
blöð, að taka ekki andmæli gegn rit-
stjórnargreinum sínum — en blaðið
hafði glæpst á að koma með „upplýs-
ingar" „erindrekans" í ritstjórnarnafni—
þá var sama sem að játa sig hafa vað-
ið hér um bil eintóman reyk, að leggja
fram fyrir sömu lesendur nákvæmlega
rökstudd skilríki í móti frá nafngreind-
um manni og málinu þaulkunnugum".
„Synjunin var og er því svo skiljan-
leg, sem framast má verða"!!!
Það er hvorttveggja, að Björn erskil-
ingsgóður, enda þarf skarpan skilning
til þess að gera sér „synjunina" „skilj-
anlega" á þennan hátt.
Það eru gersamleg ósannindi, að „meiri
háttar erlend blöð" hafi þann sið að taka
ekki andmæli gegn ritstjórnargreinum
sínum, sem liggur í hlutarins eðli, og er
miklu mest fjarstæða að segja slíkt um
„Politiken", svo merkilegt blað, sem hún
er. Það er „méiri háttar" blaðið „ísa-
fold" er einatt hcfur þann sið að hliðra
sér hjá að veita viðtöku svörum gegn
ritstjórnargreinum sínum og má þá nærri
geta, hvort erlend merkisblöð geri það.
Svo skilningsskarpir eru víst fáir —
nerna sá skilningsskarpi „ísafoldar“-rit-
stjóri —, að þeir skilji, að það hafi ver-
ið „alveg sama sem að játa sig hafa
vaðið eintóman reyk“ að „leggja" þessa
smíð Valtýs fyrir lesendur sína. Er vart
hugsanlegt, að þeim ritstjórum „Poli-
tikurinnar" hefði orðið skotaskuld úr að
svara henni. Og ef þeir hefðu séð það,
að Valtýr hefði rétt að mæla, en þeir
rangt, þá hefðu þeir sem heiðvirðir
blaðamenn talið sér skylt að ljá henni
rúm í blaði sínu. En ef til vill er það
eðlilegt, að ritstjóri „ísafoldar" skilji það I
ekki, að blaðamenn leiðrétti það, er þeir
hafa mishermt, þótt vitur þykist.
Hann segir og frá því, að „National-
tíð.“ séu landsins (d: Danmerkur) „ann-
að víðlesnasta og tilkomumesta blað".
Hefur mönnum verið það ókunnugt til
þessa, og er líklegt, að Dönum lærist
nú að meta blað þetta, er þeir spyrja
vitnisburð svo skilríks manns sem rit-
stjóra „ísafoldar" um það.
Þess þykir vert að geta, að það er ekki
von, að Björn hafi lesið vel margnefnda
grein Valtýs. Svo er mál með vexti,
að hann var ekki vel að blaðinu
k o m i n n , er greinin var í. Hingað
kom að eins eitt eintak af því. Fór
Ditlev konsúll Thomsen með blaðið til
ritstjóransí algerðu hei mildarleysi
af hálfu eigandans — og notaði hann sér
það á þann hátt, sem hans var vonog
vísa. Fer það einatt í flaustri, er menn
fara með það, sem illa er fengið. Og
á þann veg hefur farið fyrir Birni nú.
Sólsetur.
(Til stud. med. Þórðar Sveinssonar
við lát unnustu hans).
Eg kvaddi þig, vinur, á kaldri slóð,
— þá kát var og ör þín lund.
Ur augunum tindraði ástarglóð
og ánægjubjarminn af hvarminum stóð.
Þú flaugst burt á elskandi ástmeyjarfund
og andi þinn þráði þá fagnaðarstund —
og óþreyjan brenndi þitt blóð.
í hendi þér tók eg með heitri kennd
og hrópaði: »Gleðileg jól«.
Svo hvarfstu, sem dúfa með hraðboð send.
— Nú horfi’ eg i bláinn og agndofa stend
og undrast hið reikula hamingjuhjól
og hrundið af gleðinnar veldisstól
— á svipstund var sorgin í grennd.
Á svipstund er von þín, er var svo rík,
eins voldug og alheimsins sær,
á öræfum strönduð í eyðivík,
und ísköldum náblæjum stirðnað lík.
Um framtíðarinnin blæs frosthélublær —
og faldað er svörtu um hallirnar þær. —
I anda eg inn til þín vík.
Og jólin, sem færa’ okkur fögnuð og sól,
þau fluttu þér dauða og böl,
þig leiddu á sársaukans sjónarhól
og settu í reynslunnar burðarstól,
þig neyddu að drekka það dökkva öl,
sem dauðinn þér blandaði, og ólífiskvöl,
að endingu í sér fól.
Er við okkur glöddum í gjallandi klið,
þú grátinn og harmandi satzt
í anddyri dauðans við hennar hlið
og hjarta þittsárbændi um líkn og grið.
Ur logandi tárperlum llkkrans þú batzt
og ljúfustu minningar innan um vatzt
um yndi og ástir og frið.
Eg veit, hve þín sorg er voðasár
og viðkvæm þín tryggva lund,
og höfug og blóðug in brennandi tár,
sem baða þinn vanga. — Ið nýja ár
það sló þínu hjarta þá æð, þá und,
sem aldrei mun gróa að hinnstu stund,
því að nú er ástmey þín nár.
Minn vinur, þú stynur og varpar önd,
að velli er rifin þín höll.
Nú sorti er um vonanna sólhýru lönd,
en samkenndin réttir þér tárvota hönd.
Þín blikandi ljóskróna er brostin öll,
yfir brosandi, iðgrænan framtíðarvöll
er héluflík helköld þönd.
Þér fannst allt svo blikandi, bjart og hlýtt
og brjóst þitt með helgidagsró.
Þú sást hana ganga frá garði þýtt,
með glitofið hátiðaklæði nýtt.
I faðm hennar andinn á undan þér fló,
en augun lokuðust, hjartað sló
í hinnsta sinn hægt og blítt.
Hún hafði í lífinu litla töf,
sem leiptur af hrapandi sól.
Hví var hún fædd? Var það hefndargjöf?
Var hún hingað send til að eiga gröfi
Á vormorgni lífsins það lífsfræ kól,
sem Ijósið og æskan í skauti sér 61,
hún flaug eins og fugl yfir höf.
En þakkaðu, vinur, þá stuttu stund
og styddu þig við þá trú,
að aptur þið finnist í Edenslund,
hún er ekki dáin, en hnigin í blund.
Til hennar úr minningum byggðu þér brú,
í brjósti þér, að hinu kærasta hlú,
sem átti’ ’ún. — Brátt færðu hennar fund.
Senn heiðloptin glóa og röðullinn rís
og roðar um dali og fjöll,
þá birtist hún aptur, þín æskudís,
með ástina í fangi, og vininn kýs
úr hópnum, og reisir þá rofnu höll,
en rósirnar glitra um brekkur og völl,
þar sælan er vinunum vís.
Hve sælt mun að líða um lautir og hlíð,
yfir ljósofinn ilmblómateig,
og þekkja ekki kvíða eða strit eða stríð
né storm eða þverran á rúmi og tíð.
En fögnuðinn drekka úr frumlífsins veig,
er frelsi og ást leggja ódáinssveig
yfir elskenda ennin blíð.
Eg sé þetta í von, eg sé þetta í trú,
og senn mun upp leiktjöldum kippt.
Og sjónsviðið opnast, — þar situr þú
og'saklausa smámeyjan. —Tryggðin þín brú
sér byggði yfir höfin. Burt sorgum er svipt,
og sálunni úr duptinu í hæðimar lypt
til að eiga um eilífð þar bú.
Lárus Slg’urjónsson.
Dy rhóla-jjgatið44.
Ekkert undanfæri.
Það er hálfleiðinlegt að vera neyddur til
að eyða nokkrum orðum að því, að sanna
jafn auðvellt mál, eins og það, að myndin
í xi. nr. »Sunnanfara« 21. des. f. á. sé ekki
af Dyrhólaey, heldur af Gatkletti við Arn-
arstapa. En úr því að ritstj. »ísafoldar«
gerist svo bíræfinn og jafnframt svo átakan-
lega »gatistalegur« að halda gatinu sínu enn
meira á lopti, með því að berja höfðinu við
steininn og fullyrða, að þetta sé mynd af
Dyrhólaey, þá á maðurinn sannarlega skil-
ið að standa eins og glópur frammi fyrir
almenningi með jafn heimskulegar staðhæf-
ingar, þvert ofan í óræk sönnunar-
gögn, í stað þess að kannast hreinskilnis-
lega við þetta glappaskot sitt, sem alls ekki
var stórkostlegra en svo, að það hefði get-
að fallið í gleymsku, ef hann hefði haft
vit á að segja satt eða þegja. En hann
hefur nú séð um, að »Dyrhólagatið« skyldi
lifa, enda mun það gera það honum til á-
nægju í framtíðinni. Ef til vill hefurhann
hugsað, að hann gæti grætt eitthvað á því
að vekja umræður og umtal tim »gatið«,
svo að einhverjir fæm að kaupa »Sunnan-
fera« til að skoða »gatið« þar, því að hingað
til munu fáir hafa vitað, að »Sunnanfari«
væri tórandi enn. Eina ráðið fyrir Björn
er því að gera hann frægan í framtíðinni
með fleiri samkynja götum.
Myndir af Dyrhólaey eða Portlandi eru
margar til, hver annari líkar eins og eðli-
legt er, en alls ólíkar Sunnanfaramyndinni.
Meðal annars er mynd af Dyrhólaey í hinu
nafnkunna myndasafni P. Gaimards I. B.
nr. 65. Samkynja mynd er í Pajkull: En
Sommer i Island bls. 66 og í Islandslýsingu
Þorv. Thoroddsen Kaupm.höfn 1900 bls.
113 (alveg sama og i Pajkull) ennfremur í
Collingvood o. s. frv. Auk þess eru til ýms-
ar ljósmyndir, þar á meðal ein mjög góð
eptir Friðrik Gíslason ljósmyndara hér í
bænum, sem er nákunnugur á þessum stöðv-
um. Einhverja þessara mynda hefði Björn
átt að þekkja. F.n maðurinn virðist vera
lítt lesinn. Það sér hver heilskyggn mað-
ur, að engin þessara Dyrhólamyndaer Sunn-
anfaramyndin. Þar er ekkert líkt, nema
bogamyndaða hvelfingin, sem á Dyrhóla-
myndunum liggur í gegnum landfast berg,
en á Sunnanfaramyndinni gegnum klett frá-
lausan við land eða í fjörunni, sem full er af
klettum, en á Dyrhólamyndunum sést ekk-
ert þvílíkt. Það yrði oflangt að fara hér
Irekar út í nánari samanburð á þessum mynd-
um, enda þarf þess ekki við. Og það er
einnig óþarft að setja hér sögu Sunnanfara-
myndarinnar, því að myndin af Gat-
kletti við Arnarstapa er prentuð
í »Nordiske Billeder. Prospekter fra Danmark,
Norge og Sverige 2. Bind. Kaupm.höfn 1867
bls. 13 ásamt nákvæmri lýsingu af Gatkletti
eptir Steingr.Thorsteinsson yfirkennara1). Og
þessi mynderalveg samskonar mynd
o g sú, sem prentuðerí Sunnan-
fara og sögð vera af Dyrhólaey(ll),
en auðvitað nokkru ver tekin og óskýrari
í Sf. heldur en í þessu danska myndasafni,
er flytur ýmsar góðar myndir frá Islandi.
Bók þessa á hr. Árni Thorsteinsson land-
fógeti, sem alinn er upp á Arnarstapa, og
þekkir því, hvernig þar hagar til. Jafnvel
þetta eitt ætti að vera næg sönnun fyrir því,
að hann þekki Gatklettinn í Sunnanfara,
enda mun hann einna fyrstur manna hafa
rekið augun í þetta DyrhólagatBjarnarþar.
Auk þessa eru á reiðum höndum
vottorð ýmsra manna, ýmist þeirra, er
hafa séð Gatklett og þekkja hann þarna í
Sunnanfara, eða manna, sem nákunnugir
eru Dyrhóley t. d. aldir upp i Mýrdalnum
og ekki þekkja þessa Sunnanfara-Dyrhólaey,
þverneita, að komið geti til mála, að þetta
sé mynd af henni, eins og eðlilegt er(!) ept-
ir því sem hér hefúr verið sýnt fram á.
Það verður gaman að sjá, hverjir skipstjór-
ar(!) það eru, sem hafa þrektilað fullyrða(!)
það með Birni að myndin sé af Dyrhólaey
samt sem áður. Að sjálfsögðu langar Björn
til að verða ekki einn til athlægis fyrirglópsk-
una, en vér öfundum ekki þann, semverð-
ur svo brjóstgóður að »deila« skemmtuninni
með honum. Það er að minnsta kosti lítt
hugsandi, að nokkur verði svo flasfenginn,
enda mundi Björn hafa tjaldað með því
síðast, hefði hann getað fengið nokkurntil
að glæpast á myndinni.
Þess skal getið, að myndir af
Dyrhólaey og Gatkletti eru til
sýnis og samanburðar á skrifstofu
Þjóðólfs,ef einhverjir eru,semkunna
að efast um, að hcr sé rétt og satt
skýrt frá.—En hvað gerir nú Björn með
»gatið?« Hefði ekki verið sæmra fyrir hann
að þegja strax, 1 stað þess að ausa heimsku-
legum fúlyrðum yfir ábyrgðarmann þessa
blaðs, fúlyrðum, sem eru svo naglaleg (sbr.
oddborgartilberana og talvélina(H)) að allir
skynsamir menn hljóta að vera hissa á,
hversu manninuin er ósýnt um að segja
nokkurt orð af viti, þá er hann verður fyr-
ir því hnakkataki, sem leggur hann kylli-
flatan fyrir almenningsaugum. Þjóðólfur hef-
ur svo opt náð því taki á honum, að mað-
urinn má vita, að honum er ekki til neins
að sprikla, þá er það er lagt á hann. Hann
liggur æfinlega undir í öllum viðskiptum
sínum við Þjóðólf. Og harla lítil hug-
fró er það fyrir hann, að japla á þeirri
heimskti, að kunningjar Þjóðólfs séu ávallt
að véla hann, því að það er á allra vitorði,
að Isafold er hættara við en Þjóðólfi að
hlaupa með hviksögur og fjarstæður eptir
»kunningjana«. Eða hvort man Björn ekki,
hvernig Indriði hefur farið með hann ? eða
hver það var, sem gabbaði hann til að flytja
Scheel-Vandels átsöguna frægu. Nú á hann
eptir að skýra frá því, hver það var sem lét
hann »gatifisera« á Dyrhólaey, eða hvort
hann gerði það fyrir eiginn reikning. En
eitt viljum vér benda honum á, er hann
hellir úr sér »fínindunum« smekklegu næst,
að hann láti þá látna menn í friði, er ekki
hafa neitt til saka unnið, menn, sem að
að manngildi og öllu atgervi báru af honum
einsoggull af sora. Og einnig ætti hann þá
að tala sem minnst um það »að hlaupa í
sjóinn« vegna annara, eins og hann er að
1) í ferðabók Georgs Mackenzie’s: Travels
in Iceland 2.útg. Edinburgh 1812 bls. 172 er góð
mynd af Gatkletti, teiknuð af Mackenzie sjálf-
um og stendur þar maður í gatinu, sem Bjöm
segir að sigla megi hafskipum gegn um(!l) (sbr.
Sunnanfara). Að þessu slepptu er það út af
fyrir sig hreinasta vitleysa, að hafskip eða 6
róðrarbátar samsíða geti siglt gegnum Port-
land, því að þar má að eins komast í gegn á
róðrarbát í kyrrum sjó, að sögn kunnugra
manna (sbr. einnig E. Olafsson og B. Pálsson
ferðabók II. 751 og Kr. Kaalund Hist.topogr.
beskrivelse af Isl. II 341). Svona er allt ram-
vitlaust hjá manninum, bæði myndin og lýs-
ingin.