Þjóðólfur - 29.01.1902, Blaðsíða 2

i8
Útlendar fréttir.
Kanpmannahöfn, 13. jan.
Það er víst óhætt að segja, að lítið
hafi borið til tíðinda, sem í frásögur sé
færandi, síðustu manuði ársins sem leið,
í öllu falli hér í Norðuralfu. Á Búa-
stríðinu eru menn fyrir löngu orðnir
þreyttir; þessi smááhlaup þarna suður
frá, sem blöðin af skyidurækni færa frétt-
ir um á hverjum degi, eru þýðingarlaus
fyrir úrslit ófriðarins og gefa enga veru-
lega hugmynd um ástandið yfirleitt. O-
eirðirnar í Venezueia og Columbia vest-
anhafs og deilurnar milli Chile og Arg-
entina, sem að öðru leyti nú kvað vera
til lykta leiddar, bíta heldur ekki sér-
lega á menn hér um slóðir. Nokkru
meiri eptirtekt vakti, ef til vill, stúdenta-
upphlaupið í Aþenu; því að þóttorsök-
in megi þykja nokkuð undraverð fyrir
þjóðir, sem lengra eru komnar í menn-
ing og menntun (stúdentarnir vilja ekki,
að nýja testamentið skuli þýtt á nýgrísku,
hið eina mál, sem alþýða skilur), urðu
óeirðirnar ráðaneytinu Theotokis að fóta-
kefli. Nýi ráðaneytisforsetinn heitir
Zaírnís.
Með nýja árinu fer aptur að koma fart
á fltkurnar. Mesta athygli vekur þessa
dagana nýjárskveðjur þær, sem stjórn-
málamenn Breta og Þjóðverja hafa
sent hverjir öðrum. Vilhjalmur keisari,
sem 'eins og kunnugt er, er venzlaður
konungsættinni énsku, hefur latið sér annt
um að halda vinfengi við Breta, og Búlow
ríkiskanslari, sem óneitanlega er bæði
mjúkmáll og lipur, liefur ekki sparað
góða viðleitni í þa átt. Kína-samning-
urinn milli Þjóðverja og Breta, dags.
16. okt. 1900 og sem áður or umgetið,
miðaði líka að því að tengja þá betur
saman. En gamli rígurinn frá Bismarcks
tíð hélzt þó við undir niðri; hlýleiki
Þjóðverja í garð Búa jók hann, svo og
samkeppni og afbrýðissemi í verzlunar-
og iðnaðarmálum. Þar næst þótti Bret-
um Þjóðverjar skjótast undan merkjum,
þá er þeir ætluðu að beita Kínasamn-
ingnum gegn Rússum t' Mantschuri-mál-
inu; því að þá lýsti Búlow því yfir, að
ákvæði samningsins um að sporna við
ásælni annara þjóða í Kína kæmi ekki
í bága við kröfur Rússa í Mantschuri.
En svo bar það til tíðinda, að Cham-
berlain í ræðu, sem hann 25. okt. f. á.
hélt í Edinborg, gat þess meðal annars,
að aðfarir enskra hermanna í Suður-Af-
ríku væru, þótt eitthvað mætti að þeim
finna, ekki ámælisverðari en t. d. að-
farir Þjóðverja í stríðinu við Frakka 1870
—71. Þótt undarlegt sé, urðu Þjóðverj-
ar fokreiðir yfir þessu, og þegar ríkis-
dagurinn nýlega tók aptur til starfa, þott-
ist ríkiskanslari nauðbeygður til þess að
ávíta Chamberlain fyrir þessi ummæli.
Hann gerði það heldur gætilega, kvaðst
hafa ástæðu til að halda, að Ch. hefði
ekki visvitandi viljað móðga Þjóðverja.
Bretar tóku þó þessa ávítun óstinnt
upp, gátu þess meðal annars, að Þjóð-
verjum mætti þykja það sómi, ef Ch.
hefði borið hermenn þeirra frá 1870—
71 saman við hermenn Breta í Afriku-
stríðinu. Fjandskapurinn stóð þannig í
ljósum loga. En svo kastaði tólfunum
IO. þ. m. Þingmaðurinn Liebermann v.
Sonnenberg vildi ekki láta sitja við að-
finning Búlows, en hélt ræðu, sem ef
til vill er einhver sú svæsnasta, sem heyrst
hefur í nokkrum þingsal. Hann komst
m. a. svo að orði, að Chamberlain væri
binn samvizkulausasti þorpari (der ver-
rúchteste Bube) a guðs grænni jörð og
að hermenn Breta væru ekki annað en
þjófar og bófar, sem það væri höfuðsök
að líkja hermönnum Þjóðverja við. For-
seti setti ofan í ræðumann fyrir meið-
yrði hans gegn Ch. og Búlow ávítti hann
seinna fyrir ofstopann ; en það má nærri
geta, hvað Bretum er niðri fyrir. Ríg-
urinn er orðinn að ofstækis-hatri I
Chamberlain hefur þegar fengið tæki-
færi til að svara í ræðu, er hann hélt í
Birrningham. Hann gat þess m. a. gíf-
uryrðalaust, að hann stæði við allt það,
er hann hefði sagt, að hann ætlaði ekki
að feta í fótspor Búlows og ávíta erlend-
an ráðherra, en hann vildi heldur ekki
þola neina aðfinning utan að.
En það er ekki að eins frá Þjóðverj-
um, að Chamberlain verður fyrir aðfinn-
ingum; landar hans segja honurn sjálfir
einatt til syndanna. Þannig hélt Rose-
berg lávarður af flokki hinna frjálslyndu
„imperialista", í seinni hluta f. m. ræðu
í Chesterfield, þar sem hann fór hörðum
orðum um Afríkupólitík stjórnarinnar.
Hann gat þess m. a.. að það væri ekk-
ert því til fyrirstöðu að semja við Búa
um trið upp á þolanlega skilmála, ef
þeir að eins vildu fara þess á leit að
fyrra bragði. Ræða þessi, sem lengi
hefur verið umtalsefni, hefur komið þeim
orðasveim á lopt, að Búar mundu, ef
til vill lækka kröfur sínar og láta sér
nægja takmarkið sjálfsforræði, ef Bret-
ar á hinn bóginn vilja slaka svo mikið
til, að þeir heimti ekki skilyrðislausa
uppgjöf af Búa hálfu. Rosebery fór
þungum orðum um íra, sem hann vegna
afstöðu þeirra til Búastríðsins skoðaði
sem ríkisféndur. Ef orð R. eru að skilja
sem stefnubreyting hans flokksmanna í
pólitík gagnvart írum, þykir það ekki
ómögulegt, að nýr flokkur geti mynd-
azt í enskri politík, þannig að flokksmenn
R. (liberale imperialister) slái sér saman
við hina svonefndu frjalslyndu unionista
sem gengu úr liði Gladstones, er hann
barðist fyrir sjálfsforræði Ira (homerule).
Hinir flokkarnir yrðu þá hinir frjálslyndu
anti-imperialistar (Campbell-Bannermann)
og fylgismenn ráðaneytisins Salisbury.
Sem dæmi upp á óvild íra gegn Eng-
lendingum má nefna, að þeir hafa kosið
írskan mann, Lynch að nafni, er bar-
izt hefur með Búum, til þingmanns.
Það er þó haldið, að L. rnuni aklrei
dirfast að mæta í þingsalnum í Lundún-
um. Hann yrði líklega „Iynchet" !
Balfour ráðherra gat þess nýlega, að
mótspyrna Búa færi minnkandi. Skömmu
áður var þó komnin fregn um hrakfarir
miklar, sem Bretar hef ðu farið fyrir Bú-
um 14. f. m. þar sem heitir Twefontejn.
De Wet hefði með ofurefli liðs raðizt á
Breta á náttarþeli, og hefðu þeir misst
margt manna.
Utanríkisráðherra Hollendinga kvað
hafa tilkynnt dr. Leyds, sendiherra Búa,
að gerðardómstóllinn í Haag áliti sér
ofvaxið að miðla málum í Suður-Afríku.
í einni af ræðum sínum í þinginu
minnist Búlow kanslari á þríþjóðasam-
bandið, sem eptir því sem hann sagði
alltaf lifir góðu lífi. Menn tóku þó ept-
ir því, að hann lét á sér skilja, að Þjóð-
verjar þó væru svo voldugir, að þeir
gætu án sambandsins verið. Eftil vill
bendir þetta á, að eitthvað muni satt
vera í því, að ítalir vingist meira og
meira við Frakka. ítalir vilja gjarnan
klófesta Tripolis á norðurströnd Afríku,
og þeir vita, að Frakkar, sem sjálfir hafa
fótt'estu þar syðra (Tunis), gætu orðið
þeim að góðu gagni í þessu máli. Trip-
olis lýtur yfirráðum Tyrkjasoldáns, en
það þykir engin fyrirstaða, því að sol-
dán er orðinn vanur að láta undan, þegar
Stórveldin hóta honum hórðu.
Nú er keisarahirðin kínverska þá
loksins komin til Peking; gamla ekkju-
drottningin hafði verið óvanalega kom-
pánleg við sendiherra stórveldanna, og
er það talinn vottur um, að hún ætli nú
að láta af gamalli þrjósku. Til þess að
þóknast Evrópumönnum sem mest, hef-
ur hún skipað svo fyrir, að Tungfuhsi-
ang hershöfðingi, sem opt hefur verið
nefndur, skuli gerður höfði styttri. Hon-
um er meðal annars gefið að sök, að
hann hafi lógað nokkrum belgiskum trú-
bóðum! — Keisarinn ungi hafði þar á
móti setið eins og sauður og ekki mælt
orð frá munni!
Vöxtunum af legati því, sem auðmað-
urinn sænski Nobel stofnaði, var út-
býtt í fyrsta sinni 10. f. m. í Stokkhólmi
og Kristjaníu. Legatinu skal varið til
verðlauna fyrir framúrskarandi uppgötv-
anir í eðlisfræði, efnafræði og læknis-
fræði, fyrir skáldskap og eflingu friðar
meðal þjóðanna. Höfuðstóllinn er 33
milj. kr.; hver af hinum 5 legatskömmt-
um, er útbýtt var, var um 150,000 kr.,
friðar-verðlaununum var þó tvískipt. Eng-
ir norðurlandabúar fengu verðlaun.
í Noregi var svo mikil snjókoma um
jólin, að menn gátu varla brotizt um
strætin í Kristjaníu.
Nokkur járnbrautarslys hafaorðiðí seinni
tíð með talsverðu manntjóni, þannig t.
d. við Altenbecken í Westfalen 21. f.
m. (eins og við Gjentofte) og nýlega í
New-York, þar sem brautin gengur gegn-
um jarðgöng.
Jarðskjálptar 19. f. m. í Kroatíu
(Agram). ___________•____
Eins og kunnugt er, eiga Danir 3 eyj-
ar í Vesturheimi (Vestindien), St. Thomas,
St Croix og St. Jan. Það hefur lengi
verið í orði að selja eignir þessar til
Bandaríkjanna, sem vilja gefa 15—16
inilj. kr. fyrir þær. Stjórnin hér og vestra
ræðir þetta mál nú sem stendur. En
malið hefur í seinni tíð vakið sterka
mótspyrnu hér í landi gegn sölunni.
Mótstöðumenn stjórnarinnar í þessu máli
eru jafnt hægri sem vinstri; meðal for-
sprakkanna má t. d. nefna dr. Georg
Brandes ogkammerherrajacob Scavenius.
Þeir vilja að eins selja svo framarlega
sem meiri hluta eyjaskeggja er því með-
mæltur, Formælendur þessa flokks hafa
í dag afhent konungi ávarp, undirskrif-
að af nalega 34,000 manna, er mótmæla
sölunni upp á aðra skilmála en þá sem
nefndir eru. Konungur gat þessísvari
sínu, að hann treysti stjórninni til að
ráða málinu til lykta svo að vel mætti
við una; sjálfur gat hann vitanlega engu
lofað.
Á fjárlögunum dönsku er dr. G. Brand-
es ætluð 6000 kr. heiðurslaun til vísinda-
legra iðkana eptir eigin geðþótta. Styrks
þessa, er svarar til hæstu prófessorlauna,
á hann að njóta æfilangt.
Eðli valtýskunnar. —
Hið sanna innræti foringians.
Hinn þjóðholli foringi þeirra Hafnar-
stjórnarmanna kvað nú fyrir skömmu
hafa látið sér þau veglegu orð um munn
fara, að þó heimastjórn kynni að standa
oss til boða, kysi hann fyrir sitt leyti
heldur, að vér fyrst í stað gerðum oss
ánægða með Hafnarstjórnina, þó heima-
stjörn auðvitað væri fremur til frambúð-
ar, því vér íslendingar værum naumast
enn heimastjórninni vaxnir, Þetta sýn-
ir bezt, hvað valtýskan í innsta eðli
sínu er, og hvaða álit forsprakki hennar
hefur á oss,— „þessi gáfaði maður, sem
hefur svo brennandi áhuga á sjálfsstjórn
íslands, dr. Gudmundson !“*).
*) Svo hljóðandi lofgjörð stóð nýlega f einu
Hafi dr. Valtýr aldrei sýnt oss sinn
innri mann og meiningu pólitíkur sinnar
fyr, þá hefur hann gert það svo greini-
lega nú, sem framast má verða. Nú
þurfum vér ekki að vera í neinum vafa
um lengur, hvað hann ætlar oss,— Hafn-
arstjórn og ekkert annað, og það nefnir
hann nafninu sjálfsstjórn I Mikill þjóð-
rnalavitringur er hann og eptir því þjóð-
hollur, að kjósa þann kostinn heldur að
láta stjórna landi og þjóð í 300 mílna
fjarlægð, ef hitt á annað borð er í boði,
að hafa stjórnina í landinu sjalfu.
Hann ætti nú að standa við þessi orð
sín og gera oss nánari grein fyrir þeim.
— Skyldi hann nú ætla að opinbera oss
þá vizku, að því landi væri bezt farið,
sem væri stjórnað í sem mestum fjarskaf
Eða skyldi hann nú ætla að segja oss
íslendingum til syndanna, að vér, — að
honum og hans kumpánum undanskild-
um —, værum þeir vanstillingar menn
eða heimskingjar, að vér værum sízt
færir um að sjá oss sjálfir farborða í
eigin átthögum vorum? Hvorttveggja
er jafn sennilegt og eptir manninum.
Hann hefur lengst af sýnt mikið dá-
læti á því, er bragðaði af „kóngsins
Kaupinhöfn", og þar hefur hann líkast
til ætlað sér að lifa og deyja, enda þótt
hann gæti hreykt sér upp í raðherra-
sessinn. Og svo mikið álit hefur hann
á sér, að hann ekki síður en Óðinn
forðum þættist geta stýrt jörðinni úr Ás-
garði. Pái livað oss viðvíkur, býst eg
við, að vér kynnum betur við, að hafa
þennan alvald nær oss, svo vér gætum
haft einhvern hemil a honum, þó hann
væri háll og af álakyni. Því hitt dylst eng-
um heilvita manni, að það er þó betra að
búa að sínu, en að sækja það langt að og
örðuga leið. Og svo tala aðrir stjórn-
vitringar, að hollara sé að hafa ráðsmann-
inn á heimilinu og sem næst sér, svo
að hann þekki þarfir heimilismanna sinna
og sé til taks, þar sem á þarf að halda.
Hitt er ný speki.
En þá er eptir að vita, hvort vér sé-
um nægilega færir um að stjórna oss
sjálfir, eða hvort oss lánast það að hemja
ráðsmanninn á lieimilinu. Það er nú
mál manna, að víkingaöldin sé um garð
gengin hjá oss, og ekki hefur annað
reynst með þann vísi til heimastjórnar,
sem vér höfum haft síðan 1874 í lands-
höfðingjavaldinu og alþingi, en að hann
hafi þrifizt allvel og verið til allmikilla
bóta. Það er enda álit manna, að hann
hefði orðið oss að enn meira gagni,
hefði ægishjálmur Hafnarvaldsins ekki
dregið vöxtinn úr honum. En samt á
að halda Hafnarvaldinu áfram nú og
enda í ríkari mæli, ef fara skal eptir
þessari nýjustu vizku Valtýs.
Þá er nú sú spurningin, bó hún kannske
þyki kátbrosleg, hvort raðherrann, eða
hvað hann á að heita, geti haldizt við
heima hjá oss, og er þá tvennt til.
Þyki honum inest varið í að lifa í „vel-
lystingum praktuglega", eins og sumum
þeim herrum þykir, þá myndi hann auð-
vitað kunna betur við sig í útlöndum.
En annað er, hversu mikið vér eigum
að líta á það. Hugsi hann aptur a móti
meira um landsmál og velmegun þjóð-
arinnar, situr hann auðvitað miklu betur
bekkinn heima hjá oss en úti í löndum.
Eg á nú von á því, að Valtýr, sem sá
„praktiski" maður, er hann alltaf gefur
sig í skyn að vera, komi með þá mót-
báru gegn þessu, að ráðherrann sé nær
heiminum og taki því b'etur eptir fram-
förunum, ef hann sitji í útlöndum, og
geti þa því fljótar flutt oss blessunina
heim. En það er ætlandi, að eins gáf-
lítilfjörlegu dönsku myndablaði— 111. Fam.
Journal ^/io f. á — og er það hið eina danska
blað, sem nú upp á síðkastið í einfeldni sinni
hefur getið Valtýs til góðs.