Þjóðólfur - 14.03.1902, Blaðsíða 2

42
ástæðum með tilliti til stjórnarinnar,
eins og ákvæði þess frumvarps (io
manna frv.) um ráðherra í Höfn var
beinlínis miðað við stjórn þá, er þá
sat að völdum (hægrimannastjórnina),
og þess vegna undir eins fallið frá
þessum Hafnarráðherra, er það vitnað-
ist, að stjórnin nýja kærði sig ekkert um
hann, áleit hann óheppilegan. Ur því
að stjórnin álítur ekki, eins og menn
almennt álitu hér, að ráðgjafi hlyti
jafnan að vera við hlið konungs, þá
ættum vér sízt að krefjast þessa. En
1 Kaupmannahafnarráðherrann heldur
P. Br. enn dauðahaldi, jafnvel eptir að
konungsboðskapurinn er kominn, og
styður það við kröfu Jóns Sigurðsson-
ar um „erindreka" í Kaupmhöfn, þótt
þar sé um allt annað fyrirkomulag að
ræða.
Hafnarráðgjafl amtmanns.
P. Br. er auðsjáanlega undir niðri
miklu hlynntari því, að taka frumvarpi
Valtýs (ráðgjafa í Höfn), heldur en
ráðgjafa í Reykjavík, þá er um það
tvennt er að velja, samkvæmt konungs-
boðskapnum. Hann virðist 'eiga und-
urerfitt með að slíta sig frá Hafnar-
arráðgjaíanum. Hann segir svo („Norð-
url.“ 21. bl. I. bls. 3. d.).
„Ef vér kjósum ráðgjafa í Reykja-
vík, þá sleppum vér gamalli kröfu þjóð-
fundarins og Jóns Sigurðssonar til að
hafa ráðgjafa í Kaupmhöfn. Danir
hafa boðizt til að greiða laun þessa
ráðgjafa — og embættismanna í hinu
ísl. ráðaneyti. Þetta fé nemur 30—40
þús. kr. á ári. [Hér er „fínt spekú-
lerað" í því, að ísl. tími ekki að
kosta sína eigin stjórn í landinu sjálfu!!].
Ef vér aptur á móti kjósum ráðgjafa
í Kaupmannahöfn, þá höfum vér að
vísu ekki sleppt [ekki það?] kröfu um
ráðgjafa í Reykjavík, en vér höfum
frestað(!) henni að minnsta kosti um
tvö ár. Á alþingi 1903* 1) hejði mátt(!)
[á líkl. að vera „mætti"] samþykkja
frumvarp til stjórnarskipunarlaga [nýtt
frv. með 3. aukaþingi 1904!] uin það,
að leggja niður landshöfðingjaembætt-
ið og ákveða, að ráðgjafa skyldi skipa
í Reykjavík [t. d. P. Br.?], til þess að
mynda ráðaneyti fyrir ísland, hsamt ráð-
gjafanum í Kaupmh'ófn [t. d. dr. V. G.?]
o. s. frv. — — — Spurningin er því
fyrir íslendinga, hvort þeir eigi að
sleþpa kr'ófunni um ráðgjafa í Kaupm-
höfn eða fresta að fá ráðgjafa í Reykja-
vík. Mörgum [þar á meðal P. Br?]
mundi þykja réttara að sleppa engu[\\
og fresta heldur, að fá ráðgjafa í Reykja-
vík.----------------“
Þessar setningar þurfa ekki skýring-
ar við. Þær sýna fullljóst, hvernig
amtm. er um og ó, eða réttara sagt,
hversu nær hjarta hans Valtýsfrum-
varpið liggur, því að tneðþví að taka
það, segir hann, að engu sé sleppt,
að eins slegið á frest(!) ráðgjafanum í
Reykjavík. Hann má gjarnan bíða.
Og síðar segir hann (sama tölubl. 1.
bls. 4. d.).:
„Það eru öll líkindi til þess, að vér
þurfum að hafa tvo ráðgjafa (hér í
Reykjavík). Efþettaer öldungis nauð-
synlegt þá virðist varla geta orðið
fyrirstaða á því, að vér fáum þetta.
En ef vér fáum tvo ráðgjafa, þá get-
ur annar ráðgjafinn dvalið eins lengi
í Kaupmhöfn og nauðsyn ber til. [Er
það ekki dýrmætt?].
Það þaíBfcdilega að verða pláss
fyrir tvo r^gjafa, ef ekki sinn í hvoru
landi, sem bezt væri, þá í Reykjavík
1) Ef til vill er þetta prentvilla fyrir 1901,
en hún er óheppileg, ekki heldur leiðrétt
1 næsta blaði. Það var þá Ijóta yfirsjón-
in af þinginu 1901, að gera þetta ekki.
báða. Komist P. Br. á þing þá mega
menn reiða sig á, að hann lætur ekki
málið á sig ganga með, að 2 ráðgjafar
skuli landinu stjórna, þrátt fyrir það
þótt stjórnin hafi lýst því yfir, að hún
teldi slíkt fyrirkomulag óhafandi.
„Hraparlegt, pólitiskt
glappaskot"
kallar amtmaðurinn það, ef Valtýsfrum-
varpið hefði ekki verið barið gegnum
þingið næstl. sumar, „og hefði landið
ef til vill aldrei beðið þess bætur"
hnýtir hann aptan við („Norðurl." 22.
bl. 2. bls. 1.—2. d.). Hér gengur
amtm. lengraen Kristján Jónsson yfird.,
sem kannast þó við, að aðferð meiri
hlutans í sumar þurfi réttlætingar, það
sé „árangurinn" sem hafi réttlætt stefn-
una, eins og nú er kunnugt orðið, En
P. Br. tekur mun dýpra í árinni. Það
var ekki að eins ágætt í sjálfu sér
að knýja þetta stórmerka frumvarp til
samþykktar, heldur „hraparlegt póli-
tiskt glappaskot" hefði það ekki ver-
ið gert, hefði nokkurt tillit verið tek-
ið til óska minni hlutans. Þetta er
mjög fallega talað(!) og hreinskilnis-
lega, enda mjög eðlilegt frá sjónar-
miði P. Br., því að hann er svo log-
andi hrifinn af frumvarpinu, að Valtýr
sjálfur hefur naumast verið ánægðari
með það. Það hafa verið tekin nóg
dæmi úr grein hans til að færa mönn-
um heim sanninn um það.
,,MillisporiO“.
Það þarf engum blöðum um það
að fletta, að P. Br. er í rauninni
fullkomlega andstæður búsetu ráðherr-
ans í Reykjavík. Hann segir nfl. („Norð-
url.“ 22. bl. 2. bls. 2. d.), að sér hafi
ekki hugnazt „millisporið", sem Þjóð-
ólfur „hafi verið að tæpta á í vetur".
Vill hann láta oss gera þjóðinni grein
fyrir þessu millispori. Þetta er und-
arleg meinloka ’njá amtm. Hannlæzt
ekki skilja þetta, en skilur það ofur-
vel, hafi hann lesið Þjóðólf 6., 13. og
20. des. f. á. Þar er það tekið nægi-
lega skýrt fram, hvílíkur tvíveðrung-
ur og óheilindi séu í 5-mannabréfinu,
er annaðhvort fari fram á landstjóra
með ráðgjöfum hér eða að eins ráð-
gjafa í Höfn, samkvæmt Valtýsfrum-
varpinu, Þar átti enginn millivegur að
vera. Og þessa vitleysu vítti Þjóð-
ólfur, því að það mun engum geta
dulizt, að milli þessara tveggja alger-
lega andstæðu tillagna, liggur hið rétta
„millispor" sporið í rétta átt til full-
kominnar heimastjórnar nfl. ráðherra
búsettur í Reykjavík. Þorir hr. P. Br.
að neita því ? En hversvegna þykist
hann þá ekki skilja það, sem svo skýrt
var tekið fram íÞjóðóifi? Svarið ligg-
ur opið fyrir. P. Br. vill alls ekki kann-
ast við, að ráðherrastjórn búsett í
Reykjavík sé æskilegri en ráðherra-
stjórn í Kaupmhöfn, samkv. Valtýs-
frv. Þar er leysingin gátunnar, skýr-
ingin á uppgerðar skilningsskorti amt-
mannsins, enda segir hann berum orð-
um um þetta „millispor" Þjóðólfs-ráð-
herrabúsetu í Rvík („Norðurl." 22. bl.
2. bls. 2. d.).
„Stjórn þess flokks, sem studdi al-
þingisfrumvarpið [nfl. 5-menningarnir],
ritaði ráðgjafanum bréftil að mótmœla
pessu og ekki lét dr. Valtýr sitt eptir
liggja að vinna gegn þessu [nfl. ráð-
herrabúsetunni hér]. Já, ekki er furða
þótt P. Br. flytji Valtý alúðarþakkir
fyrir þessa baráttu hans gegn heima-
stjórn, og gaman er að sjá ísafold í
einfeldni sinni prenta þessa setningu
upp eptir amtmanni, er hún kall-
ar „sæmilega merkilegan mann“(l).
Skyldi nokkur geta efast um úr þessu
til hvors flokksins P. Br. eigi að telj-
ast og hversu fylgi hans við konungs-
boðskapinn muni trútt og traust?
Tll að fá friðl
Það væri rangt að skiljast svo við
þessa „Lokagrein" P. Br., þ. e. „Enda-
lok baráttunnar" í „Norðurlandi", að
þess væri ekki getið, hversvegna höf.
vill samt fallast á stjórnartilboðið (ráð-
herra í Reykjavík) fremur en Valtýs-
frumvarpið, hversvegna hann þykist þó
heldur vilja sleppa kröfunni um Kaup-
mannahafnarráðgjafann, heldur en fresta
Reykjavíkurráðgjafanum. eins og hann
kemst að orði. Jú viti menn. Hann
segir („Norðurl." 21. bl. 1. bls. 3. d.).
„Eg álít rétt að gera petta [þ.
e. taka fremur stjórnarfrumvarpið],
til þess að sefa æðið og ofsann.
Hinum hatursfullu(í) árásum á þá,
sem barizt hafa fyrir endurskoðun
stjórnarskrárinnar [sjálfsagt Valtýr og
hans flokkur, P. Br. etc.], þarf að
linna. Vér þurfum að fá frið innan-
lands. Friðurinn er nokkuð dýrkeypt-
Ur [einmitt!]. Vér förum á mis við
það fé [ó!], sem Danir vilja leggja til
ráðaneytisins í Kaupmannahöfn. En
á þetta legg eg samt litla áherzlu [svo!];
hitt er miklu lakara [já, þar kemur
það, hversvegna friðurinn er svo dýr-
keyptur], að vér sleppum kröfunni um
að hafa ráðgjafa í Kaupmannahöfn"
[mikil hörmung!].
Þarna geta nú allir séð svart á hvítu,
hversu Ijúft hr. amtmanninum er, að
fallast á stjórnartilboðið — ráðherra
í Reykjavík Hann gerir það að eins
til að kaupa(!) frið á sig og sína
menn — stjórnarbótarmennina(l), svo
að þeir verði ekki enn meiri píslar-
vottar, en þeir eru orðnir, svo að of-
sóknunum(!) gegn þeim linni af hálfu
hinna óguðlegu, þeirra sem ekki vilja
hlusta á sannleikans raust af munni
spámannanna, þessara herra, sem einir
þykjast hafa rétt til að kalla sig föð-
urlandsvini, einir vilja landinu vel, og
einir vita, hvað til þess friðar heyrir.
Skyldu Húnvetningar ekki komast í
7. himinn yfir því, hversu kandídat-
inn þeirra hefur skrifað fallega fyrir
sig í „Norðurlandinu", og hversu vel
honum hefur tekizt að færa mönnum
heim sanninn um, að það sem oss nú
vantar, er ekkert annað en að fá amt-
mann Norðlendinga á þing, til að semja
frið(!) á sinn hátt, nfl. þennan dýr-
keypta frið, þann frið, sem gæti orð-
ið að þeim argasta ófriði og óheppi-
legustu sundrungu, er land vort byði
aldrei bætur, því að þeir sem tala um
afardýrkeyptan frið svona fyrirfram,
kynnu að hætta alveg við að semja
þann frið, þá er til þeirra kasta kæmi.
Þessvegna væri kjósendum ráðlegast
að senda þá eina á þing nú, sem hreint
og beint fylgja stjórnartilboðinu, afþví
að það sé gott í sjálfu sér, en ekki
þá, sem skoða það að eins sem neyð-
arúrrœði, til að fá frið.
Vér erum mjög smeikir við, að þessi
nýja friðarpólitík hr. P. B. fari alveg
út um þúfur, ef hann verður formæl-
andi hennar á þingi. Hann verðurað
afsaka, þótt vér höfum litla trú á hon-
um sem friðarsemjanda. Vér vildnm
heldur ráða honum til að bíða nú
byrjar, þangað til hann er kominn í
Reykjavíkurráðaneytið, og gefst tæki-
færi til að vinna að viðreisn atvinnu-
vega landsins m. fl. Þá er sennilegt, að
hann gæti unnið eitthvað landinu til
gagns og framfara. En nú sem stend-
ur myndi happasælast fyrir friðsamleg-
ar og ákjósanlegar lyktir stjórnarskrár-
málsins, að hann léti stórpólitíkina
liggja á milli hluta, skipti sér sem
minnst af henni, því að vér höfum
nóg af sundrungu og glundroða, þótt
ekki verði nú farið að hefja nýja flokka,
brydda á nýjum útúrdúrum, sem geta
orðið öllu málinu að falli. Blómskúfar
þeir, sem hér hafa verið tíndir úr loka-
grein amtmanns munu geta sannfært
menn um, hversu heppilegt það sé, að
hleypa honum nú að á löggjafarþing
þjóðarinnar. Það ættu Húnvetningar
að íhuga vandlega.
í næsta blaði verður minnst dálítið
nánar á það, sem amtmaður sérstak-
lega víkur að Þjóðólfi í þessari ein-
kennilegu „lokagrein" sinni.
S kólaröð
í Beykjaríkur lærða skóla við miðs-
vetrarpróf 1!H)2.
[Svigatölurnar aptan við nöfnin sýna upp-
hæð námsstyrksins í krónum; en hér kem-
ur að eins fyrri hluti hans til greina, því
að síðari hlutanum verður ekki úthlutað fyr
en ( maímán. næstk]
VI. bekkur.
1. Þorsteinn Þorsteinsson, Rvík (100).
2. Magnús Guðmundsson, Holti í Svína-
dal (100).
3. Jón Magnússon, Rvík (75).
4. Bjarni Jónsson, Rvík (75).
5. Ólafur Björnsson, Rvlk.
6. Pétur Bogason, Rvík.
7. Bjöm Þórðarson, Móum á Kjalarnesi,
umsjónarmadur skólans og i bekknum
(100).
8. Sigurður Guðmundsson, Mjóadal í
Húnavatnssýslu.
9. Halldór Jónasson, Eiðum í Eiðaþinghá,
umsjónarmaður úti við.
10. Brynjólfur Björnsson, Bolholti í Rang-
árvallasýslu (50).
11. Halldór G. Stefánsson, Rvík.
12. Vilhjálmur Finsen, Rvík.
13. Jón Benedikts Jónsson, Fremra Arnar-
dal í ísafjarðarsýslu (25).
Rturla Guðmundsson, Rvík,
Sigurður Sigtryggsson, (25) Rvík og
Sigvaldi Stefánsson (25) Rvík. tóku ekki
próf sakir veikinda.
V. bekkur.
1. Geir Zoéga, Rvík.
2. Guðmundur L. Hannesson, Stað í Að-
alvík (100).
3. Jóhann Briem, Hruna (75).
4. Bogi Brynjólfsson, Rvík (25).
5. Georg Ólafsson, Rvík.
6. Ólafur Þorsteinsson, Rvík.
7. Guðmundur Guðmundsson (Jóhannes-
sonar), Kirkjubóli í ísafjarðarsýslu (75).
8. Haraldur Sigurðsson, Rvík.
Lárus Sigurjónsson, Húkavík í Norður-
Múla. umsjónarmaður í bekknum (75)
tók ekki prót sökum veikinda.
IV. bekkur.
1. Stefán Jónsson, Hrísakoti á Vatnsnesi
(100).
2. Konráð Stefánsson, Flögu í Vatnsdal
(100), nmsjónarmaður í bekknum.
3. Ólafur Þorsteinsson, Eyrarbakka (75).
4. Jón Kristjánsson, Rvík.
5. Guðbrandur Björnsson, Miklabæ í
Skagafirði (50).
6. Björn Pálsson, Rvík (75).
7. Bogi Benediktsson, Rvík (75).
8. Gunnlaugur Þorsteinsson, Vík í Mýr-
dal.
9. Oddur Hermannsson, Rvík (25).
10. Jóhann Gunnar Sigurðsson, Svarfhóli
í Miklaholtshr. (75).
11. Gunnar Egilsson, Rvík.
12. Magnús Júlíusson, Klömbrum í Húna-
vatnssýslu.
Jón Kristjánsson, Víðidalstungu, tók
ekki próf sakir veikinda.
III. bekkur.
1. Þorsteinn Briem, Álfgeirsvöllum í
Skagafirði.
2. Magnús Pétursson, Sauðárkróki (50).
3. Ólafur Jóhannesson, Rvík (25).
4. Björgólfur Ólafsson, Rvík (50).
5. Ólafur Lártisson, Selárdal.
6. Brynjólfur Magnússon, frá Ljáskógum
í Dalasýslu (50).
7. Andrés Björnsson, Brekku í Skagafirði,
umsjónarmaður í bekknum (25).
8. Júlíus Havsteen, Akureyri.
9. Þórarinn Kristjánsson, br. nr. 4 í IV.
bekk.