Þjóðólfur - 11.04.1902, Blaðsíða 2

58
á stjórnarbótarbaráttu vorri. Takist
kosningarnar í vor svo hraparlega,
sem reyndar er ekki gerandi ráð fyrir,
að Hafnarstjórnarmenn, fylgifiskar Val-
týs, komi liðfleiri á þing en heima-
stjórnarmenn, þá er stjórnarmáli voru
öllu í mikið tvísýni teflt, svo mikið
tvísýni, að sjálfstæði og sjálfstjórn ís-
lands mundi verulegur háski búinn, því
að Hafnarstjórnarmönnum á síðasta
þingi þótti svo vænt um króann sinn
— valtýska frumvarpið — að þeir mundu
kynoka sér við að stytta honum ald-
ur, heldur lofa honum að lifa, ef þeir
gætu, og smella með því „stjórnarbót-
inni“ sinni á þjóðina. Þá gætu þeir
sigri hrósandi sezt að krásunum hjá
Valtý þeirra elskulegum. Nú er því
tekinn afarmikill kosningalífróður í öllu
Hafnarstjórnarliðinu, og því svæsnari,
sem nær dregur kosningunum. Þeir
sjá hve þýðingarmiklar þær eru fyrir
framgang þess máls — valtýskunnar —,
er þeir hafa tjóðrað sig svo lengi við,
þvi að þrátt fyrir allar yfirlýsingar
þeirra um fylgi við konungsboðskap-
inn — ráðherrabúsetuna hér — þá er
sjálfsagt fyrir alla þa kjósendur, er
heimastjórnar óska fremur en Hafnar-
stjórnar, að hrinda hverjum þeim frá
kosningu, er annaðhvort hefur á síð
asta þingi greitt atkvœði með frumv.
Valtýs eða vitanlegt er um, að ver-
ið hafi áhangandi Hafnarstj'órnar-
steýnunnar og stutt hana, því að það
er vissara að trúa ekki fagurgala þeirra
nú. Lofum þeim að bíða þangað til
síðar, er lengra er liðið frá og kapp-
ið farið að kólna, ef einhverjir þeirra
manna kynnu að öðru leyti að þykja
nýtir á þingi.
Nú í vor verða kosningarnar ein-
göngu að suúast um tvö aðalmál, fyrst
og fremst um stjórnarskrármálið, og
svo um bankamálið, er gert hefur verið
að eindregnu flokksmáli í Valtýsliðinu.
Kjósendur verða að gæta þess, að
hafna þeim mönnum, sem þekktir eru
að því að hafa viljaðkoma landsbank-
anum fyrir kattarnef og afhenda seðla-
útgáfurétt landsjóðs útlendingum í hend-
ur. En það eru fjörráð við fjárráð vor,
og skal ekki frekar á það minnst í
þetta sinn. Það mál ætti að vera orð-
ið landsmönnum nokkurnveginn ljóst.
Kjósendur til alþingis! Þér verðið
að hafa það hugfast, að á yður hvílir
þung ábyrgð, ef kosningarnar mistak-
ast í þetta skipti. Yður verðurað vera
fulljóst, hve afarþýðingarmiklar þær
eru, og hversu áríðandi er, að þér lát-
ið ekki blekkjast til að velja þá menn
sem fulltrúa, sem kunnir eru að fornu
og nýju Valtýsfylgi í stjórnarskrármál-
inu og bankamálinu. Það getur kom-
ið yður og niðjum yðar óþægilega í koll.
II.
Af því að nú er svo skammt til
kosninganna þykir Þjóðólfi hlýða að
minnast ofurlítið nánar á þær í hin-
um einstöku kjördæmum til leiðbein-
ingar fyrir kjósendur, og verður þá
byrjað á Austuramtinu og haldið það-
an norður og vestur um.
í Austur-Skaþtafellssýslu kvað séra
Olafur í Arnarbæli hafa hugsað til
þingsetu aptur, og töluvert smalað þar
fyrir hann í vetur, en eptir síðusfu
fréttum mun hann hafa gugnað við það,
því að mælt er, að hann sé nú lagð-
ur upp í leiðangur fyrir sjálfan sig i
Árnessýslu, ásamt Éggert bónda í Laug-
ardælum(?), og ætli þeir félagar nú að
knýja það kjördæmi undir ok Valtýs,
og verður síðar minnst á það nánar.
En svo spá menn því, að Valtý sjálf-
um sé ætlað með tilstyrk Guðlaugs
sýslumanns að hertaka Austur-Skapta-
fellssýslu, því að valtur kunni að verða
sess Valtýs í Vestmannaeyjum. Treysta
menn Guðlaugi þá bezt til að styðja
foringjann upp í Ólafs sæti, en prestur
þoki um set, og það þá látið ráðast,
hvort hann geti holað sér nokkurs
staðar niður annarsstaðar. Auk þess
getur sýslumaður sem kjörstjóri í báð-
um sýslunum — Austur- og Vestur-
Skaptafells — reyntað hagaþví svo til,
að hann komist sjálfur að í austursýsl-
unni, en Valtýr í hinni. En mjög er
þá Skaptfellingum gengið, ef þeir láta
þrengja inn á sig manni, er jafnóþarf-
ur hefur reynzt á þingi sem dr. Val-
týr, og jafnmikil pólitisk óöld hefur
risið af í landinu. Með kosningu hans
mundu Skaptfellingar setja kórónuna á
allt valtýska hneykslið síðan 1897.
En sem betur fer mun engin hætta
á, að svo verði. Skaptfellingar eru
eflaust sjálfstæðari og þjóðræknari menn
en svo, að þá hendi slíkt óhapp. Auk
þess hafa nú Austur-Skaptfeilingar völ
á hinum gamla þingmanni sínum Jóni
prófasti Jónssyni á Stafafelli, sem nú
kvað hafa lýst því beinlínis yfir, að
hann væri eindreginn heimastjórnar-
maður og genginn úr liði Valtýs. Er
því sjálfsagt fyrir Austur-Skaptfellinga
að kjósa hann, ef þeir hafa ekki á
öðrum völ, sem aldrei hefur verið
bendlaður við neina valtýsku, enda
mun séra Jón nú hafa allmikið fylgi í
kjördæminu. Gagnvart Valtý, Guð-
laugi eða séra Ólafi, er enginn vafi á,
að séra Jóni er bezt treystandi til að
efna loforð sín og fylgja heimastjórn-
arflokknum að máli, og það eitt er
nóg fyrir kjósendur til að velja hann
framar hinum, hverjum um sig, enda
mun séra Jón auk þess vera andstæð-
ur Warburgs bankanum svo nefnda og
að því leyti ákjósanlcgri enhver hinna,
þótt meiri mælgimenn séu en prófastur.
í Suður-Múlasýslu eru kosningahorf-
ur hinar álitlegustu fyrir heimastjórn-
arflokkinn, því að enginn minnsti vafi
er á því, að Guttormur Vigfússon verði
endurkosinn, Hann er svo kunnur að
staðfestu og tryggð við sinn málstað,
svo góður drengur og svo reyndur
orðinn sem þlngmaður, að Sunnmýl-
ingar fara ekki að hafna honum. Jafn-
framt er fullyrt, að kosinn verði með
honum einhver þessara þriggja manna:
Jón Bergsson óðalsbóndi á Egilsstöð-
um, Björgvin Vigfússon umboðsm. á
Hallormsstað eða Ari Brynjólfsson
bóndi á Þverhamri, hver þeirra sem
mest fylgi hefur, því að sá þeirra verð-
ur í boði, en allir eru menn þessir
eindregnir heimastjórnarmenn, og hin
líklegustu þingmannaefni. Tulinius
sýslumaður kvað gerast svo djarfur að
bjóða sig aptur, ensýslubúar hans jafn-
staðráðnir í að gera honum þann greiða,
að láta hann sitja heima, og er þeirra
vit og forsjá að meiri. Jón Óiafsson,
er ætlaði að steypa Guttormi með til-
styrk Axels, er nú alveg hættur við
þá fyrirætlun, •— fékk alls enga áheyrn
þar eystra, en ætlar nú að leggja und-
ir sig höfuðstaðinn(l)
Um Norður-Múlasýslu er það að
segja að þar bjóða sig fram úr heima-
stjórnarflokki: séra Einar í Kirkjubæ
og líklega Ólafur Davíðsson verzlunar-
stjóri á Vopnaflrði, því að eptir síð-
ustu fréttum kvað hann hafa fengið
leyfi hjá yfirmönnum sínum í Höfn að
bjóða sig fram til þings, og þykir því
enginn vafi á að hann verði kosinn,
því að hann er sagður hæfileikamaður
mikitl, einarður og fylginn sér, og hinn
ótrauðasti heimastjórnarmaður. En
færi svo, að hann einhverra h'.uta vegna
geti ekki gefið kost á sér, hafa Norð-
mýlingar augastað á öðrum velhæfum
manni í hans stað, Sölva hreppstjóra
Vigfússyni á Arnheiðarstöðum (bróður
Guttorms alþm.), greindum manni og
gætnum. Enþaðtelja menn líklegt, að
séra Einar nái endurkosningu. Er hann
nú viss fylgismaðut beimastjórnarflokks-
ins, og því hættulaust fyrir þann flokk
að styðja hann af fremsta megni. —
Hinsvegar kvað Jóhannes sýslumaður
aptur gefa kost á sér, og jafnvel Jón
fyrv. alþm. frá Sleðbrjót sem flokks-
maður sýslumanns(l) og er það nokk-
uð kynlegt, ef satt er. Það ætti að
vera nóg til þess, að Norðmýlingar
höfnuðu honum. En vér viljum ógjarn-
an trúa því, að honum hafi missýnst
svo að ganga í bandalag við sýslu-
mann í þessum kosningaleiðangri. Það
ætti að reynast mjög misráðið fyrir
hann. En sýslumaður á ekkert erindi
á þing, að minnsta kosti meðan öll
von er ekki úti um, að Valtýr mágur
hans komist að, og enda ekki hvort
sem væri. Mega og Norðmýlingar
vita það, að enginn er Valtý trúrri né
fylgispakari, sem eðlilegt er að vísu
frá „almennu sjónarmiði“. Um þing-
mannshæfileika hans að öðru leyti vilj-
um vér ekki dæma, af því að oss er
kalalaust við manninn persónulega. —
Vér vonum fastlega, að Norðmýling-
um auðnist að senda nú ótvíræða
heimastjórnarmenn á þing.
Um Norður-Þingeyjarsýslu er fátt
að segja. Þaðan fær Valtýsflokkurinn
ekki liðsauka. Og tekst nú vonandi
betur en síðast, þá er Norður-Þingey-
ingar voru svo óheppnir, að vera full-
trúalausir á þingi og styðja þannigað
yfirráðum Valtýsflokksins. Eptir því
sem heyrzt hefur, mun Árni prófastur
á Skútustöðum talinn einna líklegast-
ur til þingmennsku þar. Og mun
það sæti vel skipað, er hann skipar á
þingi-__________________
í Suður-Þingeyjarsýslu verður Pétur
á Gautlöndum að sjálfsögðu endurkos-
inn. Um aðra ekki þar að tala, er
við hann geti keppt eða vilji keppa.
í Eyjajjarðarsýslu er Stefán bóndi
i Fagraskógi taiinn viss með endur-
kosningu, enda er Eyfirðingum engin
vansæmd að honum. Hann er einarð-
ur maður, frjálslyndur, staðfastur mjög
í skoðunum, og drengur hinn bezti.
Slikan kynnti hann sig á síðasta þingi.
Hins vegar hefur nokkur mótspyrna
myndazt í Eyjafirði gegn Klemens
sýslumannijónssyni,ensamt getur verið,
að hann nái kosningu. En Guðmund-
ur hreppstjóri Guðmundsson á Þúfna-
völlum kvað hafa allmikið fylgi í kjör-
dæminu, svo að hann geti jafnvel orð-
ið sýslumanni skeinuhættur. Hann er
eindreginn heimastjórnarmaðnr. Ur
flokki hinna er ekki nefndur neinn
kandídat, því að menn ætla, að Einar
Hjörleifsson heykist við framboðið.
Reyndar kvað hann hafa verið að
manga til við Eyfirðinga síðan í haust,
en orðið lítt eða alls ekkert ágengt.
Er sennilegt, að glæsimenni þetta
prýði ekki þingbekkina í þetta skipti,
enda þótt „Norðurland" gæti án hans
verið.
í Skagafirði er fjöldi kjósenda ó-
ánægður með fyrri þingmenn sína, og
vill gjarnan skipta um, enda mættu
þeir báðir missa sig af þingi. Er það
ekkert launungarmál, að margir hrepp-
ar kjördæmisins hafa þegar sent Jóni
Jakobssyni landsbókaverði áskorun um
að gefa kost á sér þar nyrðra í hinu
forna kjördæmi sínu, en óvíst er enn,
hvort hann sér sér fært ýmsra erfið-
leika vegna að verða við þeim áskor-
unum. En þó eru meiri líkur til þess,
og ættu Skagfirðingar þá ekki að vera
í neinum vafa um að kjósa hann, því
að hann er maður mjög vel máli far-
inn, óveill og harðsnúinn að hverju
sem hann gengur, en Valtýingur eng-
inn og því góður liðsmaður í heima-
stjórnarflokknum. Er og talið víst af
kunnugum mönnum, að hann nái kosn-
ingu í Skagafirði, ef til kemur. Ásamt
honum hafa nú Skagfirðingar einnig völ
á mjög efnilegu þingmannsefni úr
heimastjórnarflokknum, en það er séra
Björn Jónsson á Miklabæ, er mun bjóða
sig fram gegn þeim 01. Briem og
Stefáni, fyrir áskoranir ýmsra manna.
Séra Björn er alkunnur dánumaður,
hæfileikamaður og stefnufastur í skoð-
unum, langlíklegasta þingmannsefnið,
er Skagfirðingar munu hafa innan hér-
aðs, enda þótt hann hafi lítt eða ekki
gefið sig við pólitík fyrri. Væri Skag-
firðingum sæmd að honum sem fulltrúa
ásamt Jóni Jakobssyni í stað þeirra
Ól. Br. og St. St. Skiptu þeir nú
þannig um hefðu þeir rækilega rek-
ið af sér slyðruorðið, er þeir hafa
hingað til fengið fyrir deyfð og
áhugaleysi í landsmálum, ef til vill
óverðskuldað, og af því að þingmaður
þeirra annar (Ó. B.) hefur verið svo
einstaklega „svæfandi". En samt er
Stefán talinn miklu valtari fyrir, enda
er hann ekki mosavaxinn sem hinn.
í Húnavatnssýslu er Hermann tal-
inn viss, en óvíst enn, hver verður
með honum úr hans flokki, annaðhvort
fyrv. þingm. Jósafat Jónatansson, eða
annar góður bóndi. Jósafat þó talinn
líklegastur, enda á hann marga fylgis-
menn, og ekki þarf að efast urn trú-
lyndi hans og staðfestu. Sumir kvað
þó hafa augastað á séra Bjarna Páls-
syni í Steinnesi sem þingmannsefni af
heimastjórnarflokki, en óráðið er, að
hann gefi kost á sér. Júlíus læknir
býður sig fram, en mun ekki fá nægi-
legt fylgi. Svo eru Hafnarstjórnar-
menn hins vegar með Pál Briem amt-
mann og ef til vill Björn Sigfússon á
Kornsá, en talið sennilegast að þeir
muni ekki leika fram nema öðrum
þeirra — amtmanni. En allhæpið mun,
að hann nái kosningu, að því er frétzt
hefur, enda væri það kynlegt, efHún-
vetningar færu nú aptur að falla í faðm
valtýskunnar, svo einbeittlega sein þeir
hafa barizt gegn henni. En amtmað-
ur hefur sýnt það ljóslega með grein-
um sínum í „Norðurlandi", að hugur
hans hefur hneigzt og hneigist allur
valtýsku meginn. Skal ekki farið frek-
ar út í þá sálma hér, enda hefur þess
áður verið getið, hvers vegna ráðlegra
mundi, að amtmaður kæmi ekki á þing
í þetta sinn. Norðurland má- held-
ur ekki án hans vera, því að þá yrði
það höfuðlaust, og Einar ráðalaus.
Tortryggni.
— «0 » —
Þegar lieimastjórnarmenn halda því
fram, að vissara sé, að kjósa ekki Valtý-
inga til þings í vor, erviðkvæðið hjáfor-
kólfum og blöðum Hafnarstjórnarmanna,
að slíkt sé ástæðulaus og ljót tortryggni,
enda þótt margir sannsögulegir viðburðir
gefi heimastjórnarmönnum rétt til slíkrar
tortryggni gagnvart andstæðingum sínum.
Eitt af því, er gefur ástæðu til að tor-
tryggja Valtýinga, er það, hve tortryggn-
ir þeir eru sjálfir.
Alþingissetningardaginn síðastliðið sum-
ar mátti sjá eitt slíkt dæmi: Aldursfor-
seti n. d. Tr. G., stýrði fundi við forseta-