Þjóðólfur - 02.05.1902, Blaðsíða 1

*
54. árg.
Reykjavík, föstudaginn 2. maí 1902.
JTs 18
Útlendar fréttir.
Kaupmanuíihöfn 16. apríl.
I gær var innanríkisráðgjafi Rússa
Ssipjagin rnyrtur af stúdent nokkrum,
er kveðst heita Malychev. — S. ætlaði á
ráðaneytisfund og var kominn inn í for-
stofuna 1 húsi ríkisráðsins; vék M, þá að
honum, klæddur einkennisbúningi (sem
rússneskur »adjútant«), og kvaðst hafa
meðferðis bréf til ráðgjafa frá Sergius stór-
fursta. En er S. rétti höndina eptir bréf-
inu, skaut M. á hann 5 skammbyssukúl-
um, og særðu 2 af þeim ráðgjafa til bana.
Þetta gerðist kl. 1 e. h. og hálfri annari
stundu síðar andaðist S. — M., sem þeg-
ar var höndlaður, kvaðst hafa lesið við
háskólann í Kiew; fyrir hluttöku sína í
óeirðum þeim, er þar urðu í fyrra, hafði
hann orðið fyrir hegningu, og í hefndar-
skyni framdi hann nú þennan glæp.
Ssipjagin varð að eins 43 ára gamall.,
hafði verið ráðgjafi síðan 1899, en átti
innan skamms að víkja frá völdum, ein-
rnitt aí því, að hann þótti ekki
nægilega harður við stúdenta og
aðra óróamenn. — Seinustu orð háns
höfðu verið þessi :
»Hversvegna er eg myrtur? Eg veit ekki
til, að eg hafi gert á hluta nokkurs manns«.
Morðið kvað hafa fengið mjög á keis-
ara, er persónulega var viðstaddur sorg-
arathöfn þá, er sama daginn var haldin
yfir hinum látna í innanríkisráðaneytinu.
Eins og áður er ávikið, er þetta ekki
fyrsta tilræðið, sem rússneskir embættis-
menn hafa orðið fyrir af æsingaflokknum
þar í landi. Aður héldu menn fjölmenna
íundi undir berutn himni til þess að mót-
mæla yfirgangi valdhafenda, og lentu þá
venjulega í áflogum og stympingum við
lögregluliðið ; en nú hafa þeir tekið upp
hina sömu ógnunar- og skelfingarpólitík,
sem nihilistar beittu forðum daga.
I B e 1 g í u er enn allt í uppnámi og
ekki annað sjáanlegt, en að óeirðunum
niuni halda áfram. Menn heimta éigi
að eins almennan kosningarrétt, heldur
einnig jafnrétti kjósenda ; nú er fyrirkomu-
lagið þannig, að ríkismenn og ýmsir aðrir
hafa fleirfaldan atkvæðisrétt. Til breyt-
ingar á þessu heimta frjálslyndu flokkarn-
ir endurskoðun á stjórnarskránni, en
stjórnarflokkurinn með ráðaneytið de Smet.
de Naeýer í broddi þumbast fyrir. Þess
er getið, að Leopold konungur muni
hlynntur endurskoðun, en að vald hans
sé lagalega svo takmarkað, að hann engu
geti áorkað upp á eigin spýtur.
Rósturnar hafa verið hroðalegar og
kostað mikið blóð. Skammbyssur, dyna-
mit, vitriol og grjót eru þau vopn, sem
múgurinn hefur beitt. Ástandið er því
ískyggilegra, sem stjórnin ekki getur reitt
sig á herinn. Ekki að eins hefur það
komið fyrir, að hermenn hafa sungið
sósialistasöngva á strætunum, heldur hefur
og einn af æztu mönnum hersins, er
um það var spurður af ráðaneytinu, ber-
lega látið efa sinn í Ijósi um hlýðni her-
liðsins. — Forsprakkar alþýðumanna láta
það á sér skilja, að málinu muni haldið
til streitu, þótt það kosti algerða upp-
reisn ; til þess að herða á hnútnum hafa
verkamenn um land allt hætt vinnu; tala
vinnuleysingja kvað þegar vera 250,000.
Þeir S chal c k-B u rger, Steijn o.
fl. eru nú komnir til Pretoríu (frá Klerks-
dorp) og hafa átt fund með þeim M i 1 11 e r
landstjóra og K i tc h e n e r'lávarði. Til
þessa tíma hafa og friðarhorfurnar verið
heldur góðar, en alveg nýkomin hraðfregn
frá Lundúnum segir kominn apturkipp
í samningana. Búar halda reyndar ekki
fram kröfunni um fuiikomið þjóðarsjálf-
stæði, en heimta meðal annars uppgjöf
allra saka fyrir uppreisnarmenn í Kapný-
lendu svo og, að fyrirskipun Kitcheners
frá í fyrra um, að Búar, er ekki létu af
ófriði, skyldu undir vissum atvikum rækir
úr landi og eignir þeirra gerðar upptæk-
ar, skuli ónýtt. Eptir áðurnefndri frétt
eru það þessar kröfur, er.virðast ætla að
verða friðarsamningnum að fótakefli. Nán-
ari skýringar vantar þó e'nn.
Það hafa þótt slæm tíðmdi og vakið
mikla gremju í Englandi, að nokkrir her-
foringjar í liði því, sem Bretar hafa feng-
ið til hjálpar frá Ástralíu, hafa gert sig
seka 1 svo mikilli grimmd gagnvart mót-
stöðumönnum sínum, að þeir að ráðstöf-
un Kitcheners hafa verið kærðir fyrir rétti
og dæmdir nokkrir til dauða og aðrir til
æfilangrar hegningarhúsvinnu. Höfuðpaur-
arnir, Handcock og Morant, er báð-
ir voru tekniraf lffi, höfðu meðal annars
látið skjóta ;o eða 12 hermenn af liði
Búa, sem komu vopnlausir að herbúðum
þeirra og gáfust upp. Þeir H. og M. höfðu
komizt á snoðir um, að Búar hefðu all-
mikið fé meðferðis (um 20,000 pund sterl-
ing), og það er haldið, að þeir hafi viljað
klófesta pyngju þessa. En þegar til kom
sýndi það sig, að peningarnir voru trans-
vaalskir seðlar, sem ekki lengur eru gjald-
gengir. Af ótta fyrir því, að glæpur þeirra
kæmist upp, drápu þeir H. og M. enn-
fremur þjóðverskan trúboða, von Hesse,
og þjón hans. Hesse bjó þar í nándinni
(við Pietersburg) og hafði fengið vitneskju
um illvirki þeirra. En tveir undirforingj-
ar, Morrison og Grey, er höfðu neitað að
hjálpa rnorðingjunum og þess vegna áttu
von á að fara sömu leið sem Búar, flúðu
í tæka tíð og sögðu Kitchener alla söguna.
Kruitzinger, einn af herforingum
Búa, sem Bretar höfðu ákært fyrir morð,
er sýknaður saka, en er þó framvegis í
haldi. Það var K., sem menn héldu Del-
arey mundi kaupa lausan með Methuen.
14. þ. m. lagði fjármálaráðgjafinn enski
Hicks-Beach fyrirþingið fjárlagafrum-
varpið fyrir næsta fjárhagstímabil. Er
gizkað svo á, að gjöldin nemi 45mil-
jón £ meira en tekjurnar, og til þess að
bæta úr þessu var m. a. stungið upp á
að hækka tekjuskattinn, og að leggja inn-
flutningstoll á kornvörur (3 pence pr. 100
íg) og mjöl (5 pence pr. 100 ®), svo og
að taka ríkislán (32 milj. £). Af blöðun-
um sést nú, að frumvörpin tim korn- og
mjöltollinn og ríkislánið þegar eru sam-
þykkt. — Afríkustríðið kvað kosta að
öllu samantöldu 160 milj. £.
Þrátt fyrir friðarsamningana heldur ó-
friðnum áfram; Búar hafa eptir hinni um-
getnu nýju hraðfregn mælzt til að fá
vopnahlé, en verið neitað tim það.
í Austur-Asíu hefur það orðið til tíðinda,
að Rússar hafa gagnvart Kínverjum skuld-
bundið sig til að sleppa aptur Mant-
schurílandi, sem þeir svo að segja
höfðu lagt undir sig, meðan á Kínastríð-
inu stóð. Rússar eru ekki vanir að sleppa
því, sem þeir einusinni hafa klófest, og
það má þvl ganga að því vísu, að þeir
hata ekki af eintómri óserplægni gert
Kínverjum þetta kunningjabragð. Astæð-
unnar má, að því er sagt er, leita sum-
part í samningnum milli Breta og Jap-
ana, sumpart í þeirri virðingu eða ótta,
sem Rússar bera fyrir Bandamönnum 1
Norður-Ameríku. Bandamenn, sem eru
vinir Breta og Japana, þótt ekki nafi þeir
enn að minnsta kosti gerzt sambandsmenn
þeirra, eiga nú orðið voldugan herflota
og vilja — síðan þeir eptir sigurinn á
Spánverjum komust »upp á lagið« — gjarn-
an færa kvfarnar meira og meira út. I
Mantschuri reka þeir allmikla verzlun, og
hafa »dipIomatarnir« amerísku launungar-
laust róið að því árum, að Rússar skil-
uðu Kínverjum eign þeirra aptur.
Kulkalt er sem stendur milli S v i s s a
og Itala. Silvestrelli, sendiherra Itala í
Bern, kvartaði j'fir því við stjórnina, að
blað eitt þar í landi hefði farið ósæmi-
legum orðum um Umberto heitinn kon-
ung. En S. var svo gífuryrtur, að Sviss-
ar reiddust og heimtuðu að losast við
hann. Þessu neituðu Italir. Svo slitu
Svissar sambandinu við S. Italir borg-
uðu í sömu mynt og slitu sambandi við
svissneska sendiherrann í Róm, dr. Carlin.
Og þar við situr enn.
Ráðaneytisforseti Steen í Kristjaníu
hefur sagt af sér. Krónprinsinn, er gegn-
ir konungsstörfum, hefur falið forseta stór-
þingsins Berner á hendur að mynda
nýtt ráðaneyti.
Bretar eiga sem gerðannenn að skera
úr landaþrætumáli þjóðveldanna A r g e n t -
ína og Chile í Suðurameríku.
Viðauki. Eptir nýjustu enskum blöð-
um frá 22. f. m. er því við að bæta, að ekki
er enn til fulls örvænt um, að til friðar
dragi með Búum og Bretum. Hinn 19.
f. m. fóru foringjar Búa burt af friðarstefn-
unni hjá Kitchener, hver til sinna flokka
1 allar áttir: Stejn og Delarey suðtir í
land, De Wet vestur 1 Heilbronn, Louis
Botha langt austur í land til Vryheid en
Lucas Meyer lengst norður í land. Ætla
þeir hver um sig að bera undir liðsmenn
sína friðarskilmála þá, er talað hefur verið
um í Pretoríu, og verði þeir almennt sam-
þykktir af Búahernum, er ætlazt til að for-
ingjar þeirra komi aptur með þau friðar-
boð til Pretoríu. Auðvitað ráða höfðingj-
ar Búa mestu urn, hvort gengið verður að
skilmálunum eða ekki, en um það vita
menn ekki með vissu, er þeir fóru frá
Pretoríu, hvort þeir hafa verið ánægðir
með þá, eða í nokkrum friðarhugsun-
um. — Kitchener hefur verið að berja á
Búum meðan friðarsamningarnir stóðu yfir,
og þykist hafa tekið um 320 þeirra hönd-
um vikuna 14.—21. f. m., drepið 18, sært
19 o. s. frv. — Það getur því brugðizt
til beggja vona, hvort nokkur friður verð-
ur upp úr þessum málaleitunum.
Óeirðunum í Belgíu er nú að mestu
lokið, og allur þorri verkamanna tekinn
aptur til vinnu.
Á Rússlandi eru enn hinar sömu við-
sjár, og uppþot hingað og þangað um
landið. Einnig urðu róstur nokkrar
í Helsingfors, höfuðborg Finnlands 18.
f. m., og tóku 10,000 manns þátt f því
uppþoíi. Varð herlið að skerast þar 1
leikinn. Víðar á Finnlandi ókyrrð mikil,
og allmegnar æsingar gegn Rússum. Staf-
ar það mest af hinum nýju hernaðarút-
boðslögum, er Rússastjórn hefur þröngvað
upp á Finna.
Jarðskjálftar miklir hafa orðið í Guat-
emala. Bærinn Amatitlan hrunið til
grunna, og Qvezaltenang næst stærsti bær-
inn í ríkínu, að nokkru leyti. Um 500
manns hafa misst lífið í jarðskjálftum þess-
um, en haldið að manntjónið sé enn
meira, því að fréttirnar um þetta voru ný-
komnar til enskra blaða.
Hroðalegt slys varð á ánni Ohio í Illi-
nois. Eitthvert stærsta gufuskipið, er geng-
ur þar á ánni (City of Pitsburg) brann
til kaldra kola á svipstundu og létust þar
60—-70 manns, eða helmingur fólks þess,
er á skipinu var.
Vilhelmfna Hollandsdrottuing liggur
allhættulega veik.
Ástandið á Norðurlandi
er sökum hafíssins og þar af leiðandi harð-
inda og siglingaleysis víðasthvar fremur
bágborið, og horfir sjálfsagt til vandræða,
ef ísinn hindrar lengi skipaferðir. Að
þvl er Húnavatnssýslu snertir, er allgreini-
leg lýsing á þessu í fréttabréfi til Þjóðólfs
úr nyrðri hluta sýslunnar, ds. 16. f. m.
Þar segir svo:
»Tíðin er afarill lengstum; t. d. frá 18.
marz til 2. þ. m. stóð alltaf nálega lát-
laus stórhríð af norðri með 12—20 gr,
frost á C. hér við sjóinn, setti þá sum-
staðar niður afarmikla fönn, og er jarð-
laust enn, þar sem verst er. 3. þ. m. stillti
til, og gerði gott veður og sólbráð þang-
að til 14. þ. m., og hafa síðan verið vonzku-
hríðar ognorðanrok, og svo er enn. Húna-
flói er gersamlega fullur af ís, og allt
samfrosta út fyrir Reykjarfjörð, og út undir
Hafnarif hérna meginn. Hefur verið
gengið af Vatnsnesi beint yfir á Blöndu-
ós, og sömuleiðis af Vatnsnesi og yfir á
Strandir, og mætti sjálfsagt ganga þessa
hellu, hvar sem væri, þó það hafi ekki
verið reynt. Æðarfuglinn hrynur niður
unnvörpum, og er sagt, að sumstaðar megi
ganga á torfunum af honum dauðum og
hálfdauðum á ísnum. Hefur hann aldrei
fallið svo, síðan veturinn8o—8i,ogverð-
ur þó sjálfsagt enn verra nú, ef ísinn fer
ekki því íyr, sem ekki lítur út fyrir. Há-
karl hafa margir aflað mikið upp um fs-
inn, á Skagaströndinniog sömul. viðBlöndu-
ós. Munu vera komnir víða 2—4 tunnu
hlutir af lifur, og jafnvel meira, auk þess
er sumir höfðu fengið á báta áður en ís-
inn kom. Önnur höpp hefur ísinn ekki
flutt þessari sýslu, en mikið illt að vanda.
Ekki ber til muna á heyleysi enn, en ekki
má þetta lengi ganga, ef vel á að fara,
enda er þetta orðinn harðasti vetur sfðan
frostaveturinn 80—81, og eykur nú drjúgu
við, ef vorið verður illt, en þá var það
gott. — Hér horfir til stórra vandræða
með matvöru, hvað sem líður úr þessu,
og er það eðlilegt, því fyrst og fremst er
marz-ferð »Vestu« ávallt treyst nokkuð,
og auk þess hefur stærsta verzlun sýslunn-
ar verið kornmatarlaus síðan í sumar er
leið, og hafa því verzlunarmenn hennar
komið á hinar verzlanirnar bæði hér eystra
og á Borðeyri, og er þetta heldur bág
fyrirhyggja, en ætti að verða til þess, að
bændur færu að íhuga, hvort þeir ættu
ekki sjálfir betri fyrirKyggju í fórum sín-
um, en kaupmannatraustið, ef þeir leit-
uðu vel. Sama er sagt af Sauðárkrók, en
Isinn er sagður miklu greiðari á Skaga-