Þjóðólfur - 02.05.1902, Page 2

7 o
íirði en hér, og því heldur von til þess,
að úr rætist þar.«
I öðru bréfi úr Húnavatnssýslu ds. 15.
f. m. er sagt, að ísinn sé svo þéttur og
samfrosinn á Húnaflöa, að riðið hafi ver-
ið af Skagaströnd fram á hákarlalegu, og
fara mundí mega með hesta yfir þveran
flóann vestur á Strandir, ef ísinn væri
nógu sléttur.
Ur Skagafirði er skritað x6. f. m., að
engin matvara sé fáanleg í kaupstöðum
þar, og fæst af heimilum byrg til lengdar.
A Akureyri kvað hafa verið einhver pír-
ingur hjá kaupmönnum til skamms tíma.
Bruni á Möðruvöllum.
Hinn 22. marz síðastl. um miðjan dag
brann skólahúsið á Möðruvöllum í Hörg-
árdal til kaldra kola. Eldurinn kviknaði
á efsta lopti í húsinu í einhverri kompu
þar, eða út frá ofnpípunum úr kvisther-
bergi þar, en annars vita menn ekkert
um upptök eldsins. Brann þar mestur
hluti af bókasafni Jóns Hjaltalíns skóla-
stjóra (sem verið hefur í Rvík í vetur), en
það var geymt á kvistherbergi því, er
fyr var getið. Þó gat Ólafur Davíðsson
settur kennari bjargað þaðan nokkru af
handritum, er hann átti sjálfur, þar á
meðal þjóðsagnasafni sínu, en einhver
handrit kveðst hann þó hafa misst. Nokk-
uð brann og af bókasafni skólans, en hús-
gögnum skólastjóra og rúmfalnaði pilta
varð bjargað. Aptur á móti missti Hall-
dór Briem 1. kennari mestalla muni sína
og bækur, en það var allt geymt á her-
bergi hans á efsta lopti í norðurenda
hússins. Sat hann þar inni, er eldurinn
kom upp, og vissi ekki um hann, fyr en
reykjarsvælan uppi var orðin svo mikil,
að hann varð að forða sér í flýti og gat
því sárlitlu bjargað af munum sfnum, er
allir voru óvátryggðir. Húsið, sem var
landsjóðseign var vátryggt fyrir 30,000
kr. Þetta er 4. bruninn á Möðruvöllum
á rúmum 70 árum (1826 brann þar amt-
mannsstofan, 1874 Friðriksgáfa, er reist
var í stað hinnar, 1865 kirkjan og nú
skólahúsið). Nú fá þeir viljasfnurn fram-
gengt með hægu móti, er ólmir vildu
flytja skólann frá Möðruvöllum til Akur-
eyrar. Forsjónin hefur nú hagað því svo,
að húsið skyldi ekki verða til fyrirstöðu.
Bruna þennan bar svo að segja upp á
28 afmælisdag Friðriksgáfubrunans, er
var 21. marz 1874.
Innlend ábyrgðarfélög.
Þessir brunar hvað ofan 1 annað í Eyja-
firðinum draga dilk á eptir sér fyrir land-
ið í heild sinni. Bruninn mikli á Akur-
eyri í vetur mun meðal annars hafa vald-
ið því, að eldsvoðaábyrgð á húsum ernú
hækkuð á öllu íslandi upp í 7°/0 ogelds-
voðaábyrgð á vörum upp 1 7 '/=%, og er
það afartilfinnanlegt gjald. O g a 11 i r
þessirpeningar sópast burt úr
I a n d i n u. Skyldi nú ekki vera kominn
tími til þess, að koma hér á stofn inn-.
lendu brunabótafélagi og lífsábyrgðarfé-
lagi, svo að menn þyrftu ekki, að sæta
afarkostum af erlendum félögum? En
þetta mál hefur, þótt undarlegt megi virð-
ast, átt mjög erfitt uppdráttar á þingi og
síðast í sumar er leið, er ábyrgðarmaður
þessa blaðs ásamt öðrum þingmanni bar
það upp 1 neðri deild. En það kemur
sá tími, að menn sjá, að það hefur verið
hraparleg glópska af þinginu,
að hafaekki fyrir löngu sett á
stofn hér meðlögumbæði bruna-
bóta- og lífsábyrgðarfélög. Það
er stórgróði hjá slíkum félögum í öðrum
löndum, og því skyldi það ekki geta ver-
ið eins hér. Stórkostlegir brunar eru hér
á landi heldur sjaldgæfir, og með nægu
eptirliti og góðum slökkviáhöldum mun
naumast þurfa að óttast þá mjög. Von-
andi tekur næsta þing eða sérstaklega
þingið 1903 málþetta til alvarlegrar fhug-
unar, og hrindir því til framkvæmda, því
að lengri dráttur á því er ekki að eins
landinu til stórskaða árlega, heldur til
stórskammar, úr því að þjóðin fer að
heita sjálfri sér ráðandi, og ætlar sér að
standa á eigin fótum.
Um Skagafundinn.
Einhver „Skagabúi" hefur í 20. tbl. „ísa-
foldar'1 skýrt frá fundi, sem haldinn var hér
6. þ. m.
Eptir þeirri skýrslu að dæma, gæti marg-
ur ókunnugur haldið, að hér hefði verið
haldinn stór „pólitískur" fundur, þar sem
Valtýingar hefðu borið sigur úr býtum, og
orðið í miklum meiri bluta. En fjarri fer
því, að svo hafi verið.
Fundarboðið var auglýst, af oddvita R.
Þ. Jónssyni, nokkrum tímum fyrir fundinn,
var því mörgum ókunnugt um hann fyr en
laust fyrir fundartímann, og sumir vissu ekk-
ert af honum. Á fundinum munu hafa ver-
ið um 20 kosningarbærir menn, og nokkrir
aðrir þar fyrirutan. Fundarsal höfðu Good-
templarar látið í té, fyrir ákveðna þóknun
um tímann, og var það í samningum milli
fundarboðandans og þeirra, að kirkjan skyldi
njóta ágóðans. Enginn fundarstjóri né skrif-
ari var kosinn, og engin atkvæðagreiðsla
fór fram.
Það ræður því að líkindum, að skýrsla
„Skagabúans" í „ísafold", hlýtur að vera óná-
kvæm, þar sem enginn fundarskrifari var,
enda var það ekki tilgangur fundarmanna,
að birta neina fundarskýrslu.
En úr því greinarhöf. hefur fundizt svo
mikil þörf á, að fræða almenning um fund-
inn, þá hefði það verið honum ólíkt sæmra
og drengilegra, að segja rétt frá, hvernig um-
ræður féllu á báðar hliðar, heldur en geta
að eins þess, sem honum sjálfum þóknaðist,
og hann vissi að kæmi málgagni sínu bezt,
en draga fjöður yfir það, sem honum hefir á
einhvern hátt mislíkað. Annars féllu um-
ræður svo, að það leit fremur út fyrir, að
menn væru að teygja tímann, til þess að ná
sem mestu inn fyrir kirkjuna, heldur en
fram kæmi verulegur „pólitiskur“ áhugi. —
Alleinkennileg er framsetning höf. á ræðu
oddvitans í stjórr.arbótarmálinu. Það er að
vísu iýðum. ljóst, að hann hefur verið ramm-
valtýskur, en að aðalinntak ræðu hans hafi
verið eins og frá er skýrt í blaðinu, mun fáa
fundarmenn reka minni til. Yfir höíuð er
þvælan um stjórnarbótamálið, meira og minna
afbökuð. Hvað snertir skilning frambjóðand-
ansáfundarsamþ. Reykvíkinga, þá er hannsvo
fjarri allri sanngirni, aðfurðu stétir, enda var
útúrsnúningur hans og skilningsleysi ræki-
lega hrakið af einum fundarmanni. Furðuðu
sig allir á sljófskygni oddvitans.
En svo klikkir greinarhöf. út með þessari
makalausu setningu : „Skoðanamun á stjórn-
arbótarmálinu munu einstakir menn hafa ráð-
ið hér, og svo mun vera enn!!!“.
Á fundinum kom enginn skoðanamunúr
fram í þessu máli, allir voru sammála um,
að þiggja tilboð stjórnarinnar um búsettan
ráðgjafa hér á landi, ófleygað og óskorað.
Er þetta því hrein og bein lokleysa. En um
hitt voru menn ekki samdóma, hvorum flokkn-
um væri að þakka, að stjórnarbótarmálið
væri komið á svona góðan rekspöl. Heima-
stjómarmenn færðu rök að því, að það væri
sínurn flokki að þakka, en Valtýingar þökk-
uðu það sínum.
Ekki er með einu orði minnst á það í
skýrslunni, sem eiginlega var aðalatriði fund-
arins, sem sé, um framboð oddvitans til þing-
mennsku fyrir kjötdæmið. En greinarhöf.
hefur auðsjáanlega þótt betur við eiga, að
breiða yfir það, enda blés ekki byrlega fyrir
frambjóðandanum á fundinum. Mönnum
þykir ekki sjálfstraustið, eitt út af fyrir sig
nægilegir þingmannskostir.
Það mun óhætt að fullyrða, að Valtýing-
ar hafa ekki magn atkvæða hér í plássi og
verða kosningarnar í vor vonandi til þess að
sýna, að þeir verði ekki í meiri hluta.
Það heilræði ætti „Skagabúinn“ að hafa
hugfast, að skýra hlutdrægnislaust frá mála-
vöxtum, ef hann framvegis kynni að birta
skýrslur um fundi héðan. Það mun verða
honum fyrir beztu.
2I/4 1902. S.
Um landskjalasafnið.
I síðasta tbl. »FjaIlkonunnar« er þess
getið um Valdimar heitinn Asmundsson,
að hann hafi samið skrá yfir landskjalasafnið,
er að allra dómi, sem vit hafa á, taki
langt fram þeirri skrá, er síðar hafi verið
samin. Þetta er nokkuð hæpin staðhæf-
ing, því að dómi flestra þeirra manna,
sem safnið hafa notað, er skrá Valdi-
mars heit. Ásmundssonar svo úr garði
gerð, að fæstum mönnum, er nokkur kynni
hafa af skjalasöfnum og skrásetningu þeirra,
mundi koma til hugar að haga skránni
þannig, því hún er ekkert annað en hrein
bréfaskrá, í stað þess að hún ætti að vera
handhæg yfirlits-skrá. Skrá Valdimars
heit, nær að eins yfir eina 10 pakka af
fleiri þúsundum og fyllir heilt bindi í ark-
arbroti, og skal þess getið um leið, að
skrásetning í sama formi yfir allt safnið
mundi taka fleiri mannsaidra, ef einn
maður ynni að því verkí, og skráin sjálf
fylla eitthvað um 70 bindi í arkarbroti.
Á þessu geta allir séð, hve handhæg og
»praktisk« sú skrásetning hefur verið.
Þessa er hér getið, af því að ekki verður
betur séð, en að í »Fjallkonunni« sé ann-
aðhvort vísvitandi eða af stakri vanþekk-
ingu hallað réttu máli, því það er mál
allra manna, sem safnið þekkja, að skrá
sú, er seinna var samin af Hannesi Þor-
steinssyni, taki skrá Valdimars heitins
langt fram, að því er handhægð snertir,
og sé þó um leið fullnægjandi til að
glöggva sig á safninu.
Reykjavík 28. apríl 1902.
Jón Jónsson
sagnfr.
*
♦ *
Til skýringar skal þess getið, að V. Á. vann
einn að skrásetningu yfir 2 fyrstu pakkana.
Síðar fékk hann mig til aðstoðar við skrá-
setninguna, og lét hann þá fylgja sama fyr-
irkomulagi, sem hann var byrjaður á. Skipt-
um við þá svo verkum, að eg raðaði bréf-
unum og skrásetti aðalefni þeirra, en V.
hreinskrifaði eptir mínu uppkasti. Bjarni
Símonarson, sem nú er prestur á Brjánslæk,
samdi registrið við skrána. Þá er eg tók
vlð skrásetningunni 1891, breytti eg aðferð-
inni, gerði sktána handhægari og auðveldari,
því að það var auðsætt, að með hinni að-
ferðinnihefði skrásetningunni harlaseintorðið
lokið, eins og Jón sagnfræðingur segir.
H Þ.
Samsðngur
var haldinn í Iðnaðarmannahúsinu 27.
f. m. undir forustu Brynjólfs Þorlákssonar
söngkennara. Söngfélag »KristiIegs félags
ungra manna« söng þar allmörg lög, og
þótti vel takast. Hinnrik Erlendsson lækna-
skólastúdent söng 2 lög »sóló« en dansk-
ur maður Sofus Petersen lék áfiðlunokk-
ur lög úr hinum fræga söngleik »Carm-
en« eptir Bizet og nokkur lög úr söng-
leiknum »Troubadouren« eptir Giuseppe
Verdi, og var mikill rómur gerður að
hvorutveggju, enda lék maður þessi mjög
vel á þetta hljóðfæri. — Samsöngurinn var
vel sóttur.
Jarðskjálftaklpp
allharðan varð vart við hér í bænum
29. f. m. kl. xo'/a f. h.
Nýtt flugrit,
er nefnist „Tildrög stjórnarbótarinnar"
hefur Einar Hjörleifsson rítstj. sent út með
blaðinu „Norðurland" og telur hann sig
höfund bæklingsins, er hann ætlast til að
eptirkomendurnir skoði sem óhlutdræga,
sanna sögu stjórnarskrármálsins stðan 1893.
Er auðheyrt af gorgeirnum öllum, að mað-
urinn ætlast til að verða stórfrægur ( nú-
tíð og framtíð fyrir þetta snilldarverk. Það
er gefið í skyn, að jafn Ijómandi leiðar-
vísir ( völundarhúsi stjórnarbótarbaráttu
stðustu ára hafi hvorki verið ritaður né
muni verða ritaður. Svo fallega, sam-
vizkusamlega og óhlutdrægt þykist þessi
nýi Tacitus Islands segja söguna. En „sag-
an" hans Einars mun aldrei verða það
heimildarrit, er óhlutdrægir íslenzkir sagna-
ritarar munu byggja á, af því að hún hef-
ur dálítinn galla, sem lengi hefur þótt
fremur slæmur í slíkum ritum, þann galla,
að sagan er sannleikanum öldungis ósam-
kvæm, naumast snefill af sannri sögu
þar í, að þvt er snertir hinn rétta gang
baráttu þessarar. Ritlingurinn er ekkert
annað en alltsmeygilega ritað varnarskjal
fyrir atferli þess flokks, er Hafnarstjórnar-
flokkur eða Valtýingar hafa nefndir verið,
gegnsýrt af hlutdrægni og sögulegum ó-
sannindum um alla baráttuna yfirleitt,
mest allt samfelld uppsuða úr gömlum
Isafoldargreinum í Einars ttð, og nýjum
„Norðurlands“-greinum, og geta menn þá
ímyndað sér, hvernig ritið muni vera úr
garði gert, og hversu hinum sögulegu sann-
indum sé nauðgað. Verður síðar nnnnst
á allrahelztu fjarstæðurnar og rangfærsl-
urnar í þessari nýju „Aldamótasögu" mr.
E. Hjörleifssonar.
Eptipmæll.
Um Sigurd heítinn Magnússon frá Kóps-
vatni, er andaðist í Skálholti 14. f. m., og
getið var um í síðasta blaði, hefur einn vin-
ur hans ritað á þessa leið:
„Hann ólst upp með foreldrum sínum til
14 ára aldurs, en var eptir það hjá Jóni óð-
alsbónda og hreppstjóra á Kópsvatni, til þess
er Jón lézt 1855. Gekk Sigurður þá að eiga
Kristrúnu dóttur Jóns og tók jörðina eptir
hann, bjó þar síðan til elli með orðlagðri
rausn og dugnaði. Kona hans var sann-
nefnd ágætiskona, bæði að ráðdeild og fram-
kvæmdarsemi, og eigi síður að lipurð og
góðgirni. Af 10 börnum þeirra eru 6 á lífi.
Sigurður sál. var bæði hreppstjóri og hrepps-
nefndarmaður í Hrunamannahreppi, og rið-
inn við hvert einasta framfaramál sveitar
sinnar á þeim tlma; átti hann mikinn og
og góðan þátt í öllu því, er til umbóta horfði
í sveitinni. Og líka sóttu einstakir menn
hann opt að ráðum, þá er varða þótti, því
hann var bæði úrræðagóður og heilráður.
Hjartagóður var hann, svo hann mátti ekk-
ert aumt sjá. Búmaður var hann góður,
jarðabótamaður og framfaramaður í því sem
öðru. Rausnarmaður var hann orðlagður
og höfðingi heim að sækja. Manna var
hann glaðværastur og skemmtilegastur í við-
ræðu, svo að kalla mátti, að hann væri
mesti æringi. En jafnframt var hann fjöl-
hliða hyggindamaður og skoðaði hvað sem
var með óháðri, heilbrigðri skynsemi. Þau
hjón brugðu búi vorið 1900, og fóru að Skál-
holti til tengdasonar síns, Skúla læknis Árna-
sonar. Þótti þá ærið skarð fyrir skildi í
sveit þeirra. Nú var Sigurður þrotinn að
heilsu og nær hálfáttræður að aldri, hélt þó
óveikluðum sínum andlegu hæfileikum til
hins síðasta, að kalla mátti“.
Missögn var þaðíblaðinu hér um dag-
inn, að séra Olafur í Arnarb. hefði riðið austur
í Skaptafellssýslu um miðjan f. m. En fregn
þessi gekk þá staflaust hér um bæinn. í
þess stað reið séra Ó. ofan á Eyrarbakka
og vtðar þar ( grennd til atkvæðasmölunar.
Bar þá vel í veiðar, því að sýslufundur var
haldinn þá dagana á Bakkanum og stóð
hann 6 daga samfleytt(!). Taka nú Valtý-
ingar ákafan lífróður þar í kjördæminu. „Mig
tangar til að geta tekið vingjarnlega í hend-
ina á yður í vor, ef þér kjósið mig og
hann E.“, hafði einn þingmennskukandídat-
inn haft fyrir inngangsorð við kjósendur, er
hann átti tal við.
Misprentnð í síðasta tölubl. „í Slútnesi"
2. erindi 11. línu: „voldugu" les ,volduga‘;
9. er. 9. línu: „jurtirnar" les: ,grösin‘;
10. er. 10. línu: „þau“ les: þair.
/ / / / /■/ / / / / / / / / / / / / / / / /■■/■'/ /!./-/ /
40-50
AlklæðnaÖir
seljast nú með miklum
afslœtti
til hvítasunnu.
Munið eptir að ódýrast er að
kaupa^föt í
BANKASTRÆTI 14.
^ *
Nýkomið með s/8 Laura
margar og mj'óg fallegar
tegundir af
Fataefnum
Alklæðnaði —- Sumarfrakka
og sérstaklega mjög E1 e g a n t
Buxnaefni,
einnig 4 tegundir f
Fermingarföt.