Þjóðólfur - 13.06.1902, Blaðsíða 1

54. árg.
Reykjavík, föstudaginn 13. júní 1902.
M 24.
Bið j ið ætí ð um
OTTO M0NSTED S
DANSKA SMJÖRLlKI ~
sem er alveg eins bragðgott og notadrjúgt og smjör.
Verksmiðjan er liin elzta ogr stærsta í Daninörkn, ogr býr til óefað hina beztn
YÖrn ogr ódýrustu í sainanbnrði við g-æðin.
mc Fæst hjá kaupmönnum.
Fyrir 2 krónur
wwwwwwww
geta nýir kaupendur fengið
síðari hluta þessa yfirstand-
andi árgangs Þjóðólfs frá l.
júlí til ársloka.
í kaupbæti fylgja tvö síðustu
sögusöfn blaðsins (1 1. ogr 1 2.
hepti), yfir 200 bls. með
mörgum fallegum skemmti-
sögum, en ekki verða þau
send neinum fyr en blað-
ið er borgað.
Áskript að bessum hálfa
árgangi er einnig bindandi
fyrir næsta árgang blaðsins.
iff' Nýir kaupendur
gefi sig fram sem allra
fyrst, áður en upplagið af
sögusöfnunum þrýtur.
Alþingiskosningar.
ii.
í Strandasýslu var endurkosinn að
Broddanesi 2. þ. m.
Guðjón Guðlaugsson
frá Ljúfustöðum (nú á Kleifum á Sel-
strönd), með 50 atkv., 3 greiddu ekki
atkv. Jósep bóndi Jónsson á Melum
tók framboð sitt aptur á kjörfundi, áður
til kosningar kæmi.
í Vestur-Skaptafellssýslu endurkos-
inn á Leiðvelli s. d.
Guðlaugur Guðmundsson
sýslumaður, með öllum atkvæðum. Aðr-
ir ekki í kjöri.
í Skagafjarðarsýslu kosnir að Garði
í Hegranesi s. d.
Ólafur Briem
umboðsmaður, með um 235 atkv. og
Stefán Stefánsson
kennari, með 1 34 atkv. Jón Jakobs-
son forngripavörður fékk 123 atkv.
í Gullbringu- og Kjósarsýslu kosn-
ir 7. þ. m.,
Björn Kristjánsson
kaupmaður, með 2 1 5 atkv. og
Þórður Thoroddsen
héraðslæknir, m’eð 1 7 5 atkv.
Jón Þórarinsson skólastjóri fékk 121
atkv. og Halldór Jónsson bankagjald-
keri 67 atkv.
í Húnavatnssýslu endurkosnir á
Sveinsstöðum s. d.
Hermann Jónasson
á Þingeyrum og
Jósafat Jónatansson
á Holtastöðum. Páll Briem amtmað-
ur og Bj'órn Sigfússon fallnir. At-
kvæðatala ekki frétt.
í Dalasýslu kosinn s. d.
Björn Bjarnarson
sýslumaður.— Séra Jens Pálsson fall-
i n n . Atkvæðatala ófrétt.
í Mýrasýslu kosinn 9. þ. m.
Magús Andrésson
prófastur á Gilsbakka, með 67 atkv.
Jóhann Eyjólfsson í Sveinatungu fékk
46 atkv.
Útlendar fréttir.
FriOur milli Búa og Breta.
Enskblöðfrái—5. þ. m., er hingað hafa
borizt flytja þau tíðindi, að nú sé loks kom-
inn á friður á milli Búa og Breta. Var
friðarsamningurinn undirskrifaður í Pret-
oríu laugardagskveldið 31. f. m. kl. 10V2
af Kitchener og Milner landstjóra í Kap
fyrir hönd Breta, en af Schalk Burgher, L.
Botha, De Wet, Delarey o. fl. fulítrúum fyr-
ir hönd Búa. Steijn forseti var ekki við-
staddur friðarsamningana, sagður veikur —
Mánudaginn 2. þ. m. las Balfour upp 1
neðri málstofu enska þingsins helztu skil-
málana í friðarsamningi þessum. I 1. gr.
hans skuldbinda Búar sig til að leggja nið-
ur vopnin, afhenda öll skotvopn og her-
gögn, og gefa upp alla frekari mótstöðu
gegn yfirráðum hans hátignar Játvarðar
konungs, er þeir viðttrkenna sem löglegan
drottnanda sinn. Þá er þessi yfirlýsing
var lesin upp, glumdi málstofan af fagnað-
arópum.
I 2. gr. friðarsamningsins er tekið fratn,
að allir Búar utan Transvaal og Oraníu-
ríkis, og allir fangar af Búaliði, sem ekki
séu í Suður-Ameríku, og lýsi því hiklaust
yfir, að þeir vilji vera þegnar Játvarðar
konungs, skuli fluttir til heimkynng sinna
svo fljótt, sem unnt sé, og trygging sé
fengin fyrir, að þeir geti haft nægilegt lífs-
viðurværi.
I 3. gr. er tekið fram, að allir þeir sem gefist
upp með þessum skilyrðum eða snúi heim
aptur skuli njóta persónulegs frelsis og fá
fasteignir sínar aptur og í 4. gr. er ákveðið,
að engan þeirra borgara, er tekið hafi þátt í
ófriðnum, megi draga fyrir lög og rétt fyr-
ir aðgerðir sínar, nema þeir hafi beinlínis
brotið gegn venjulegum hernaðarreglum
samkvæmt kæru frá Kitchener til Búahers-
höfðingjanna, áður en friður var saminn.
Þessi brot skulu dæmast fyrir herrétti.
I hinum öðrum greinum friðarsamnings-
ins er ákveðið, að hollenzk tunga skuli
kennd i skólunum í Transvaal og Óraníu,
þá er foreldrar barnanna óski þess, og
sömuleiðis sé tunga þessi leyfð við allan
réttargang, þar sem nauðsyn krefji. Bann-
að er öllum íbúunum að bera vopn eða
eiga, nema með sérstöku leyfi, að eins til
að verja eign sína. Fyrst verður sett her-
mannastjórn í landinu, meðan verið er að
friða það, en svo fljótt sem unnt er, skal
borgaraleg stjórn koma í stað hennar, og
því næst sé fulltrúaþing sett á stofn, til
undirbúnings fullkominnar sjálfstjórnar í
landinu. Um atkvæðisrétt innborinna
manna skal ekkert ákveðið, fyr en sjálf-
stjórn er komin á fót. Ekki má leggja
neinn sérstakan skatt til herkostnaðar-
greiðslu á landeignir manna í Transvaal
eða Óraníu, en stjórnin brezka skal verja
3 miljónum pd. sterl. (34 milj. kr.) til að
bæta bændum í Transvaal og Óraníu tjón
það, er þeir hafa beðið á eignum sínum
sakir ófriðarins og skal því meðal annars
varið til að kaupa útsæði, fénað, áhöld o.
fl., til þess að menn geti rekið fyrri atvinnu
sína. Skal nefnd manna annast um skipt-
ingu þessa fjár. Auk þessara fjárveiting-
ar, lofarbrezkastjórnin að útvega lán vaxta-
laust í tvö ár handa innbornum Búum en
útlendingar og uppreisnarmenn skulu enga
hlutdeild 1 því fá. — Að því er uppreisnar-
menn í Kap snertir er ák veðið, að þeir skuli
sviptir kosningarétti æfilangt og foringjar
þeirradæmdir af herrétti fyrir landráð, en
lagt á vald dómaranna, hverskonar hegning
þeir skuli sæta. Þó er tekið fram, að lffláts-
dóm megi ekki uppkveða yfir neinum upp-
reistarforingja.
Þetta eru aðalatriði friðarskilmálanna.
Samkvæmt því hafa Búar orðið að sleppa
sjálfstæðiskröfu sinni, og gefa sig undir yf-
irráð Breta. Varð fögnuður mikill um allt
England, þá er skilmálar þessir urðu þar
kunnir, og þakkarguðsþjónustur haldnar í
mörgum kirkjum. En Rússar og Þjóð-
verjar eru mjög óánægðir yfir þessum úr-
slitum, því að þeir voru farnir að vonast
eptir, að Bretar mundu aldrei geta leitt
ófriðinn til lykta, og veldi þeirra bíða
þann hnekki, sem aldrei yrði bættur. —
Kriiger, sem nú dvelur í Brussel, varð
mjög dapur, er hann heyrði úrslitin og
sagði: „Hjarta mitt er fullt at sorg og sút.
Það er allt og sumt, sem eg get sagt“.
Hann og dr. Leyds ætla ekki að hverfa
heim aptur til Transvaal, heldur lifa í út-
legð það sem eptir er.
Staðfestu og þolinrnæði þeirra Kitchen-
ers og Milners er einkutn þakkað, hversu
samningarnir gengu greiðlega. I ræðu,
sem Kitchener hélt í Vereeniging fyrir full-
trúum Búa, hrósaði hann hinni frægilegu
vörn þeirra, sagði, að það væri engin van-
sæmd að verða loks að Iúta fyrir ofurefl-
inu, og hefði hann verið þeirra meginn,
hefði sér þótt mikill heiður í því, að hafa
gengið jafn-drengilega fram, og varizt jafn-
rösklega, eins og þeir hefðu gert. Var
gerður góður rómur að þeim ummælum
hans. Konungur hefur nú sæmt hann
„viscounts" nafnbót, er samsvarar hér um
bil greifanafnbót. Auk þess hefur kon-
ungur persónulega ritað þinginu, og mælzt
til að Kitchener væru veitt 50,000 pd. sterl.
(900,000 kr.) í heiðursgjöf fyrir frammistöðu
sína, og ætla menn, að þingið veiti það.
(Roberts fékk 100,000 £). Gengur nú lofið
um Kitchener fjöllunum hærra í enskum
blöðum, og eru Englendingar afarhreykn-
ir yfir þessum úrslitum, sem eru miklu
betri, en margir þar væntu. En Búar hafa
séð, að frekari mótspyrna mundi árang-
urslaus, og því ekki séð seinna vænna að
ná þolanlegum friðarkostum. En ófriður
þessi, sem staðið hefur nálega 3 ár hefur
vakið eptirtekt alls heimsins á þessari smá-
þjóð í Suður-Afríku, er unnið hefur sér svo
mikið til frægðar í þessum ójafna hildar-
leik.
Sagt er, að þeir Botha, De Wet og Del-
arey muni bráðum ætla að ferðast til Ev-
rópu til að leita samskota handa bág-
stöddum löndum sínum og ef til vill til
að sýna sig. Má geta nærri, að þeim verði
ekki illa tekið.
Waldeck-Rousseau, ráðaneytisforsetinn
frakkneski, hefur sagt af sér völdum, á-
samt öllu ráðaneytinu, 3. þ. m., þá er Lou-
bet var kominn heim aptur úr Rússlands-
för sinni. Leon Burgeois ætla menn að
eigi að mynda nýtt ráðaneytið.
Eldgosunum heldur enn áfram í Vestur-
Indlum.
Um mjdlkurskólann
á Hvanneyri og mjólkurbúln
hefur H. Grönfeldt mjólkurfræðingur rit-
að allfróðlega skýrslu í Búnaðarritinu (16.
árg. 2. h.) sem nú er nýútkomið. Lýsir
hann fyrst ferð sinni austur í Arnessýslu
sumarið 1900; skoðaði hann þarmeðal ann-
ars mjólkurbúið á Syðra-Seli í Ytrihrepp,
sem er fyrsta mjólkurbúið, er stofnað var
hér á landi. Hinn 1. nóv. 1900 byrjaði
fyrst kennsla í mjólkurmeðferð á Hvann-
eyri, en þar var þá margt óundirbúið til
kennslunnar, enda stóð hún ekki nema 3
mánuði, og sótti að eins 1 stúlka skólann.
Orsökina til þessa telur höf. þá, að flestir
hafi verið máli þessu ókunnugir, og svo
jafnvel meðfram vantraust á skólanum.
Hinn 1. febr. f. á. hófst annað kennslu-
tímabilið og var því lokið með burtfarar-
prófi 30. apríl. Þá nutu 4 stúlkur kennsl-
unnar, auk hinnar 5., er kom á skólann
3 vikum síðar en hinar. Hinn 4. maí
hófst þriðja kennslutímabilið, og stóð fram
í miðjan júlí. Voru þá 2 stúlkur í skól-
anum til náms og seinasta mánuðinn bætt-
ist hin 3. við. Auk þessara 9 stúlkna