Þjóðólfur - 11.07.1902, Blaðsíða 3

I í I
haga sér við heyskapinn (ekki að eg ætlist
til, að þannig sé það haft með hann all
an, heldur að einhverju leyti), en svo 1
stað þess, að sá verksparnaður sjómanns-
ins, rýrir hans eigin reikning, gefur kýr
heyskaparmannsins meiri arð, þegar hún
fær súrhey með í askinn. Hið sama gild-
ir um annan fénað, að því er þrif og holda-
far snertir. Þær reglur, er eg álít einfald-
astar, kostnaðarminnstar, en þó einhlítar
til þess súrhey reynist vel eru:
1. að gryfjan sé tekin í þurrum, föstum
jarðvegi, sé (mest) 6 feta breið, 6 f. djúp,
lengd eptir vild. Hver 6 f. að lengd með
þessari breidd og dýpt taka gras, sem
srarar 20 þurheyshestum.
2. að heyið sé vandlega troðið jafnótt
og í gryfjuna er sett, og föngin hrist vel
í sundur.
3. að grasið sé hirt nýslegið og ekki
látið þorna á teignum.
4. að 2—3 daga sé gryfjan höfð opin og
bætt heyi á jafnóðum. og sígur. Að síð-
ustu er heyið tyrft og fargið sett á. Sé
brúkuð mold, verður jafnan að hafa hrygg
upp af gryfjunni, svo ekki hlaupi vatn nið-
ur í heyið. Eru þyngsli moldarinnar þá
látin ráða sem mátulegt farg, Aðra yfir-
gerð þarf ekki á gryfjuna fram að hausti,
en þá er gott að moka moldinni frá og
setja þurheyslön í staðinn. er svo sé eytt
jafnframt súrheyinu að vetrinum. Ef fergt
er með grjóti verður strax að gera yfir
gryfjuna, svo ekki rigni í heyið. Þá verð-
ur einnig að hlaða gryfjuna innan áður,
en látið er í hana fyrst, — svo veggirnir
beri yfirgerðina, — sem annars þarf ekki
svo lengi, sem moldin heldur sér o: hryn-
ur ekki úr hliðunum. Veggirnir þurfa að
vera vel sléttir, lítið eitt fláir jafnt upp úr;
er því betra að hlaða úr torfi eða kekkj-
um, heldur en grjóti, sem jafnan verður ó-
sléttara. Horn gryfjunnar er bezt að hafa
bogmynduð, — ekki skörp, við það verða
rekjurnar minni. Dyr má hafa á öðrum
enda hennar nokkuðniður eptir veggnum,
hentugast er að grafa í hól eða bala, svo
hallað geti frá. Bezt er að skera heyið
með heybníf eða ljá, því sé það leyst með
heykrók, verður stálið ósléttara og tekur í
sig lopt, enda miklu erfiðara verk.
Margt af því, er eg hef hér tekið fram
og álít af eigin reynslu nauðsynlegt til
þess súrhey fáist gott, kemur rétt heim við
áminnsta skýrslu Eggerts Finnssonar, ræð
eg því til, að lesa hana til frekari upplýs-
inga, en þess vegna set eg hér þessar lín-
ur, að margir lesa Þjóðólf, sem ekki sjá
Búnaðarritið, eða neinar sérstakar ritgerð-
ir um súrhey.
Geldingalæk 30. maí 1902.
Einar J-ónsson.
íslenzkur lýðháskóli.
Eg undirritaður, sem dvalið hef við Ask-
ov-lýðháskóla Dana frá 1 fyrra til að búa
mig undir lýðháskólakennarastörf, hef á-
formað að stofna í Reykjavík íslenzkan
lýðháskóla 1. október næstkomandi með
aðstoð þeirra manna, sem hér verða síð-
ar nefndir.
Aðalstefnumark skólans er að vekja og
styrkja pjódræknistilfinninguna, glœða hug-
sjótialífið og efla sið/erðisprekið.
Einkunnárorð skólans vil eg hafa þessi:
Trúin á guð, trúin á föðurlandið
og trúin á sjálfan sig.
Að mestu leyti fer kennslan fram eptir
fyrirlestrum og samtali út af þeim við
nemendurna.
Skólinn hefur frjálst fyrirkomulag, legg-
ur engin þvingunarbönd á nemendurna,
né þreytir menn með vitnisburðum og
þýðingarlausum prófum. Persónuleg áhrif
kennaranna og kennsluaðferðin á að gera
slíkt þýðingarlaust fyrir þroskaða menn.
Skólinn tekur á móti jafnt kvennfólki sem
karlmönnum á hvaða aldri sem er; að
eins þurfa nemendurnir að vera fermdir.
Ekki þykir fært, enn sem komið er, að
heimta aðra undirbúningsþekkingu en þá,
sem gerð er að fermingarskilyrði.
Námsgreinar þær, sem kenndar verða
og lagðar til grundvallar fyrir þeirri stefnu,
sem að framan er bent á að skólinn hafi,
eru: Móðurmálið, saga Islands, bókmennt-
ir vorar eldri og yngri, goðafræði, söguleg
eðlisfrœði, veraldarsaga, einkum menning-
arsaga mannkynsins, biblíuskýring, heilsu-
frœði, landafræði, reikningur, dráttlist og
sóngœfingar. Auk þessa verða haldnir
fyrirlestrar um ýms efni, t. d. um merk-
ustu menn og skáld annara þjóða, um pjóð-
félagsfrœði og hagfrœði o. s. frv.
Fastir kennarar við skólann verða, auk
undirritaðs: fröken Olafía Jóhannsdóttir,
sem hefur fyrir nokkrum árum gengið á
Askov-háskóla, cand. theol. Sigurbjörn A.
Gislason, sem hefur kynnt sér lýðháskóla-
kennslufyrirkomulag í Danmörku, einkum
í Askov.
Aðrir kennarar og fyrirlestramenn, sem
halda fleiri eða tærri fyrirlestra, eru þessir:
Lektor Þórhallur Bjarnarson (1 stund á
viku í Islandssögu, án nokkurs endur-
gjalds).
Steingrimur Thorsteinsson yfirkennari um
ýms skáld annara þjóða.
Jón Olafsson ritstjóri um íslenzk skáld
og nýrri bókmenntir vorar.
Sigutður Jónsson kennari nokkra fyrir-
lestra um helztu menn Dana.
Brynjólfur Þorláksson stýrir söngæfing-
um og Stefán Eiríksson tréskeri kennir
dráttlist.
Sagnfræðingur Jón Jónsson hefur lofað
að láta nemendur skólans fá aðgang að
þeim fyrirlestrum, sem hann væntanlega
heldur 1 Islandssögu í nafni Stúdentafé-
lagsins.
Skólaárið er frá 1. okt. til 1. apríl.
Kennslukaup fyrir allan tímann er 30
kr., sem borgist með 15 kr. 1. okt. og 15
kr. 3. janúar.
Þeir, sem sækja skólann, þurfa að hafa
vottorð frá presti sínum um gott siðferði.
I sambandi við skólann verður skóla-
heimili fyrir þá nemendur utan Reykjavík-
ur, sem æskja eptir að fá ódýran kost og
húsnæði; þó getur þetta því að eins feng-
izt, að nokkuð margir hafi sótt um það
fyrir 15. sept. A þessu skólaheimili verð-
ur kosturinn miklu ódýrari en annars-
staðar.
Skólaheimili þetta verður að eins stofn-
að með því augnamiði, að skólavera nem-
endanna verði sem kostnaðarminnst og
gagnlegust, og svo til þess, að kennararn-
ir geti leiðbeint þeim í undirbúningstím-
unum og haft meiri persónuleg áhrif á þá,
haft eptiríit með þeiro, að þeir ekki verði
fyrir ýmsum miður hollum áhrifum bæjar-
lífsins.
Menn verða að hafa sótt um skólann
fyrir 15. sept. og fá allir þeir inntöku, sem
sækja um hann og koma til skólansfyrstu
dagana f október.
Allar aðrar upplýsingar veitir undirrit-
aður um skólann og norðanlands cand.
theo). Sigurbj. A. Gíslason á Neðraási í
Skagafirði.
Reykjavfk 26. júní 1902.
Sig. Þórólfsson.
Kosningaþáttur
úr Vestmannaeyjum,
Lengi höfðu kjósendur Jóns landritara ætl-
að sér að virða að vettugi allan þann skamma-
þvætting, sem „ísaf.“ og „Þjóðv." hafa ver-
ið að peðra úr sér til þeirra þ. á., og lofa
þeim að sparka, sótast og svívirða eptir vild
og svala heiptinni út af því, að okkur hug-
kvæmdist, þó seint væri, að slfta okkur apt-
an úr lest Valtýs; en þegar vér fengurn að
sjá síðasta fúleggið um „kosningarnar í Vest-
mannaeyjum" f 35. tölubl. „ísafoldar", út-
klakið hér 3. júní (daginn eptir kjörfundinn),
gátum vér ekki stillt oss tim, að svara fá-
einum orðum vegna hinna ókunnu lesenda
blaðsins. í fæstum orðum sagt, er ómynd
þessi eintóm ósannindaþvæla frá upphafi til
enda, sem ber vott um skort á sannleiksást
og gremju yfir ósigrinum, en ekki betri
manna brag, þótt því væri meðal annars
haldið að fylgjendum landritarans, „að það
væru allir betri mennirnir og hann J. á H.,
sem fylgdu doktornum". Er það ljóst, að
sú göfuga persóna, sem spunnið hefur þenn-
an kosningalopa, hefur haft minna til að
vinna til þarfa, en „bændur og sjóarar" höfðu
hér um þær mundir. Fyrst segir göfug-
mennið, að „kosningabaráttan hafi verið
hörð og snörp, sem við mátti búast". Hún
var vfst „hörð“ og hún var líka löng, en að eins
af hálfu Valtýsliða, því hún byrjaði í októ-
ber f. á. og hélzt fram á kjörfund (2. júní).
Hinir höfðu allhægt fyrir, nema að verjast
sarginu og suðunni, sem sýnir betur en allt
annað, að ekki hafa allir trúað hér á dokt-
orinn, né treyst á hæfileika hans til gagns
eða góðs fyrir landið.
Að baráttan hafi hafizt með þeim hætti,
að „óviðkomandi aðskotadýr hafi læðst að í-
stöðulitlum kjósendum og tælt þá með falsi
og blekkingum til að skrifa undir skjal, með
hverju þeir hafi verið skuldbundnir til að
kjósa ekki þann, sem hefði verið þingmað-
ur þeirra um mörg ár o. s. frv.“ er eins og
önnur ósannindi. Sannleikurinn er sá, að
vér skoruðum af frjálsum vilja skriflega á
landritarann að gefa kost á sér til þing- |
mennsku hér, þvf við álitum okkur það jafn-
frjálst, eins og að skora á doktorinn að gefa
kost á sér við næstu kosningar á undan.
fyrir fortölur hans liða, þótt suma iðraði
þess á eptir. Vér lofuðum að kjósa land
ritarann, ef hann yrði í kjöri, og kom aldr-
ei til hugar að láta ginnast af neinum for-
tölum, skjalli eða fögrum loforðum til þess
að hafa hann fyrir „narra", því vér þekktum
hann sem gáfaðan, samvizkusaman og vand-
aðan framfaramann og föðurlandsvin, er
bera má gott traust til. Vér vitum, að hann
er enginn bragðarefur né grobbfullur at-
kvæðasníkir, ekki ráðríkur loptkastalasmið-
ur né drottnunargjarn tvískinnungur. Vér
þekkjum hér engin „aðskotadýr“ (en svo
nefnast ferfœttir refir) sem „tælt hafi kjós-
endur með falsi og blekkingum". Hér
koma svo margir innlendir og útlendir menn,
sem okkur dettur ekki í hug að nefna því
nafni, og ekki heldur doktorinn, sem þó var
hér á rjátli með atkvæðasníkjur meðal „sjó-
aranna" um mánaðaxdíma, og kom til flestra
eða allra 2—8 ferðir, hélt opt fyrir þeim
vöku og tafði þá frá vinnu með sínum post-
ulatölum, sargi og veiðibrellum. Og þótt
vér höfum allir, hver með öðrum, að einum
eða tveimur undanskildum, verið kallaðir
heimskingjar og sauðarhöfuð fyrir það, að
hafa skorað á landritarann til þingmennsku,
kemur okkur ekki til hugar, að nefna hina
sannleiksgjörnu atkvæðasmala doktorsins refi
eða innlend „aðskotadýr", því vér vitum, að
þeir eru menn, sem vilja ráða svo atkvæða-
greiðslu hinna „lftilsigldu" sem öðru, en
„aðskotadýr" leggjast á lömb og lasburða
fénað. Það er annars furða, að „öllum betri
mönnunum" skyldi ekki þykja óvirðing í því,
að „sjóarar", „bændur" og heimskingjar"
kysi hina þriðju persónu mannlegrar þrenn-
ingar. Aðalformælandi doktorsins vildi rétt-
læta það, að V. hefði spillt friði meðal þings
og þjóðar með því, að Kristur og Lúther
hefðu líka raskað friðnum.
Ur vitnisburði þessara þriggja kjósenda á
kjörfundinum, sem doktorsliðinu tókst að
snúa til að ganga á bak orða sinna, og
gera sig þar með að víðfrægu athlægi, og
úr „tugthúshótununum", sem Jónsliðum á
jafnvel að hafa verið ógnað með", ef þeir
héldu ekki hópinn, gerum vér jafnlítið
og öðrum ósannindaþvættingnum. Sama
sannleiksbragðið I og sami uppspuninn er
það, þar sem sagt er, að „talsmenn Jóns hafi
talið ýmsum kjósendum trú um, að landrit-
arinn væri orðinn bankastjóri og væri því
ekki lakara, að hafa hann sér hliðhollan!"
Þetta hefir enginn heyrt hér fyr en fúlegg-
ið birtist f „Foldinni". Þessi ótrúlegi upp-
spuni ber annars vott urn talsverða van-
þekkingu, ekki síður en hjá ónefndum þing-
manni fyrir fáurn árum, sem ekki þekkti löngu
frá þorski! Almenningi hér mundi hafa stað-
ið alveg á sama, hvort bankastjórinn varð
Tryggvi, Jón eða einhver annar vandaður
maður. Og bankabækurnar hljóta að bera
það með sér, að eyjabúar hafa ekki sótt
lán í bankann. Sjórinn hefur verið og mun
verða þeirra banki, svo það var þó á dá-
litlum fæti bygg't, þegar þeir voru heiðraðir
með „sjóara“-nafninu, og það var líkt þvf,
þegar „Þjóðfýlan" nefndi eyjabúa „fýlunga-
elsku endabörn Iandsins" fyrir nokkrum árum.
„Að rnönnum hafi verið hótað atvinnutjóni",
er á sömu bókina lært. Skyldi hafa átt að
banna „sjóurunum" að róa? fjallamönnun-
um að veiða fug!? smiðum að smíða ? bænd-
um að rækta og hirða um jarðir sínar eða
réttara sagt, jarðir landssjóðs? Um litla
aðra atvinnu er hér að tala. Ekki munu
embættismennirnir 3, sem allir fylgdu dokt-
ornum, hafa fengið hótun um embættismissi.
„Undirróðurinn og pukursfundirnir", sem
fúleggja smiðurinn bregður „forustusauðum"
landritarans um, hlýtur að sanna máltækið:
„Enginn ætlar það öðrum, sem hann er
ekki gjarn á sjálfur". Auðvirðilegri „undir-
róður og pukursfundir" geta ekki hugsazt, en
þeir, sem doktorinn og hans nótar áttu hér
við einn og annan og einn og einn í einu,
aptur og aptur við sömu mennina af kjós-
endurn landritarans, og sumt af því sem
þar fór fram á þeim fundum, er hollast, „að
ekki korni fram í dagsljósið". Að menn
hafi verið „klafabundnir", og „að hinum
klafabundnu hafi verið bannað að mæta á
hinum opinbera fundi Valtýs", eru áfram-
haldandi ósannindi og tilbúningur. Sann-
leikurinn er sá, að fæstum fylgjendum landrit-
arans mun hafafýst að heyra meira af grobbi,
skjalli og fortölum en komið var á undir-
róðurs- og einsetufundunum, og ekki þótt
taka því, að sitja af sér atvinnu við að hlýða
á meira af því tagi, enda mátti fá þaðdag-
lega. „Að einn veslings maður hafi greitt
atkvæði móti sannfæringu sinni, og hann
hafi verið neyddur til þess, að greiða at-
kvæði móti Valtý af nákomnum vanda-
manni", og „að hann hafi sagt þetta", er
sama meistaraverkið og annað, sem stendur
í fúlegginu. Svo kemur höfuðprýðin og
merkilegasta atriðið í þessurn óþverralega
ósannindavef: „Að eirtn aldraður maður
hafi verið sóttur og dreginn á kjórfundinn
af návandamönnum sinum og kúgaður til
að greiða landritaranum atkvœði, og pað
hafi verið hans pyngstu spor á æfinni, er
hanrt gekk pá að kjörborðinu". Hefði þetta
verið satt, væri það ekki mikill heiður eða
upphefð fyrir helztu fylgismenn doktorsins,
nfl. lögreglustjóra, læknirinn og prestinn oa
svo alla betri mennina", að hafa horft á
slíka meðferð aðgerðalausir I Ekki er get-
ið um afskipti þeirra. Til þess að bíta höf-
uðið af skömminni, hefði fúleggjasmiðurinn
þurft að láta sýslumanninn banda „návanda-
mönnunum" frá hinum aldraða, læknirinn
að leggja plástur á meiðsli hins „dregna"
og jafnvel gefa honum „morfín" til að deyfa
kvalirnar, og prestinn hughreysta hinn kúg-
aða og jafnvel „taka til bæna" eða „þjón-
usta" hið hrjáða gamalmenni eptir slika með-
ferð. Hinn elzti af kjósendum landritarans
er fyrverandi hreppstjóri Ingimundur Jóns-
son, bóndi á Gjábakka, en ekki hrumari en
svo, að hann hefur optast róið í vetur og
vor, án allrar læknishjálpar, og gengið dag-
lega óstuddur af mönnum að starfi sínu, og
eins á kjörfundinn um 200 faðma veg, og
iðulega til kirkju nálægt 4oofaðma; og þótt
hann sé í tölu „sjóara" og „bænda" í Vest-
mannaeyjum, mun hann verða álitinn öllu
virðingarverðari persóna en fúleggjasmiðir
Foldarinnar. Hann hefur aldrei stigið l
laukana af landsjóðsmat né lafað í embætti
mest til þess að hirða launin, en hann hef-
ur staðið með sóma í stöðu sinni og borið
léttilega byrðar sínar. Að llkindum hafa
hans „þyngstu spor á æfinni verið að ganga
undir líttnýtum embættislubbum og land-
eyðum, sem ekki hafa þekkt, hvort þeir hafa
verið bornir eða „dregnir".
Hvar skyldu þessir „sumir“ hafa sagt, „að
þeir greiddu landritaranum atkvæði, hver
sem í boði væri á móti og hverjar skoðanir
sem hann hefði, af þvj þeir ættu honum svo
gott upp að unna, og tveir hefðu að þakka
J. M. það, að þeir hefðu ábúð á jörðunum,
sem þeir sætu á“. Ekki heyrðist neitt á
þessa leið á kjörfundinum 2. júní. Skyldi
doktorinn hafa fengið þennan fróðleik á sín-
um sigursælu atkvæðasníkjuferðum, er stóðu
hér yfir mánaðartíma? Það er ótrúlegt, að
J. M. hafi haft byggingu þjóðjarða hér fyrir
augum sínum, sem atkvæðabeitu (fyrir 8—
10 árum), þá hann var hér umboðsmaður,
og lyginni er það líkt, að nokkur hafi greitt
honum atkvæði nú vegna þess, að hafa feng-
ið af honum byggt eitt landsjóðshreysi fyrir
8—10 árum. En þessu, sem öllu öðru rit-
uðu héðan okkur til handa, mega þeir trúa
sem vflja, og gleðja sig við þá trú og vís-
dómsfullu góðgirni, sem út úr þvf skín, f
baráttunni við sinn sfðasta óvin. En það
er „ísafold" að segja, að sumir „heimskingj-
arnir" og „sjóararnir" ættu að rneta einingu
þá og eindrægni, sem hún hefur vakið hér,
og svo róginn og ritverkin þeim til handa
þannig, að sjá fiskunum sínum annan betri
farborða, en „gefa þá út á hana" framvegis.
2/7 1902.
Nokkrir kjósendur Jóns landritara.
,Hólar‘
komtt að austan 6. þ. m. Með þeim
komu Jón prófastur Jónsson á Stafafelli,
séra Jón Guðmundsson í Nesi í Norðfirði
með konu sinni til lækninga, Flensborg