Þjóðólfur - 10.10.1902, Blaðsíða 2

IÖ2
asta mögulegir, heldur sjálfsagðir. Alstað-
ar par sem hægt er að sýna það, að
vinna borgi sig vel, og nóg sé til af henni,
þangað vilja allir komast. Þessir tímar
eru tímar p'eninganna, er maðurinn verð-
ur nauðugur viljugur að vinna fyrir þeim,
þvl undirstaða mannkynsins eru peningar
en ekki guðinn Jehóva. Þegar búið er að
ljúka upp fjárhirzlum Islands, þá fýsir marg-
an þangað að koma. — Eg trúi því af öllu
hjarta að Island eigi fagra og glæsilega
framtíð í komandi tíð,þóauðæfi þessliggi
ónotuð nú. »Tímarnir breytast og menn-
irnir með«.
*
* *
Höf. greinar þessarar er allungur mað-
nr, útskrifaður af Möðruvallaskólanum, en
hefur dvalið nokkur ár í Ameríku og á nú
heima í Winnipeg. Grein þessi hefur áð-
ur birzt í »Heimskringlu« í marzmánuði
síðastl., en höf. hefur sent hana Þjóðólfi,
og mælzt til, að hann flytti hana. Jafn-
vel þótt vér séum ekki að öllu leyti sam-
dóma höf. í sumum atriðum, virtist oss svo
margt gott, svo margt vel sagt í grein-
inni, að hún ætti skilið að vera birt al-
menningi hér á landi, einkum til þess að
sýna, að menn, sem hafa kynnst öðrum
löndum, eru ekki allir þeirrar skoðunar,
að Island sé versta land undir sólunni eða
þoli engan samjöfnuð við önnur lönd, sem
talin eru sæmilega góð. Það er einmitt
eptirtektavert, að það er eins og menn
þurfi að vera erlendis um hríð til að göta
metið rétt ættjörðina og kosti hennar. Þá
fara menn að bera saman, hversu afarlít-
ið hér er gert landinu til bóta í saman-
burði við það sem gert er víðast hvar ann-
arsstaðar í öllum siðuðum löndum, ogþá
er eðlilegt, að menn fi'nni til þess, að hér
gæti verið allt öðruvísi umhorfs, ef betur
væri á haldið, og að fátækt þjóðarinnar
sé ekki landinu að kenna.
Það getur vel verið, að einhverjir hneyksl-
ist á bjartsýni höfundarins, einkum að því
er námagröpt hér á landi snertir, og kalli
ummæli höf.um það byggð á hégilju-oftrú.
Það eru jafnan handhægustu vopnin gegn
hverri nýung, sem hreyft er, og ekki hef-
ur fengið, ef svo má kalla, löghelgaðan óð-
alsrétt í meðvitund manna, sem réttmæt
hugmynd. En meðan Island er svo lítt
rannsakað, sem það er, í rauninni alveg
órannsakað, af námafróðum mönnum, þá
er hyggilegra fyrir þá, er enga sérfræði-
þekkingu hafa í þessum efnum, að full-
yrða ekki, að hér geti enginn námagröpt-
ur átt sér stað, hér geti aldrei borgað sig
að vinna neitt úr steinaríkinu. Slíkir
sleggjudómar eru að eins óviturra manna,
enda þótt vér efumst um, að staðhæfing
greinarhöf. um gullgildi steinanna úr Drápu-
hlíðarfjalli sé rétt. En þótt sío væri ekki
og það reyndist ekki svara kostnaði að
vinna hér gull, þá er ekki með því sann-
að, að annar námagröptur gæti ekki borg-
að sig. Auk þess skiptir oss ekki svo miklu,
hvort gull er hér til í litlum eða ríkuleg-
um mæli, því að vér eigum aðrar gull-
námur, sem vér höfum reynt, að geta bor-
ið oss mikinn arð, en það er sjórinn við
strendur Iandsins og ræktaða graslendið í
landinu. Það eru nú sem stendur gull-
námurnar okkar og þær ættum vér að hag-
nýta oss sem bezt.
Um kol, kalk, brennistein, postulín o.
m. fl., sem hér mætti vinna með góðum
árangri, ef hyggilega Væri að farið, ætlum
vér ekki að tala. Framtíðin opnareflaust
þær auðsuppsprettur o. fl., sem til eru hér
á landi.
Ekki erum vér fyllilega samdóma höf.
um óvild þá, er hann gerir svo mikið úr,
að sé meðal Austur- og Vestur-íslendinga.
Sé hún nokkur, sem vér efumst um. þá er það
vestanprestunum að kenua, einkum séra
Jóni Bjarnasyni, sem aldrei hefur sett sig úr
færi að niðra ættjörð sinni á allan hátt,
og ekki getað stillt sig um að flétta inn í
prédikanir sínar á stólnum og í kirkjuþings-
fyrirlestra skammaklausur og rógmæli um
þá menn hér heima, er hafa dirfzt að anda
eitthvað á móti vestheimsku leigutólun-
um, flökkuagentunum. Sérstaklega hef-
ur presti þessum þótt ritstjóri Þjóðólfs lítt
mjúkur í garð þessara ástkæru sauða hans
og sendla að vestan, og kvað því við og
við vera að minnast ritstjórans 1 bænum
sínum, bæði í Sameiningunni, Aldamótum
og víðar. En það er naumast, að rit þessi
sjáist nokkursstaðar hér á landi. Það vill
enginn hér líta við þeim. Það hjálpar lít-
ið, þótt.dr. Valtýr sé að láta Eimreiðar-
horgrindina sína, sem er að dragast upp
úr vesöld og vanþrifum, lepja upp eitthvert
dómadagsrugl og lokleysu úr einhverjum
»þrándarfyrirlestri« séra Jóns, um kín-
verska múrgarðautan um Island o. fí. jafn
spaklegt. Séra J. B. hefur lengi staðið á
þeim gatnamótum, er liggja milli þess að
vera fullkomlega »tilreiknanlegur« eða
ekki, að því er mörgum hefur virzt.
— Þessari athugasemd er skotið hér
inn til að sýna, að eigi nokkur óvild
sér stað meðal Austur-íslendinga gagnvart
löndum þeirra, sem vestur eru fluttir, þá
er það eingöngu starfsemi og ritgerðum
séra Jóns Bjarnasonar að kenna og atferli
þeirrar klíku, er hann héfur myndað, kirkju-
félagsklíkunnar- og Lögbergs, er bera flökku-
agentana á höndum sér.
Það er því gleðilegt, að til eru þeir menn
vestanhafs, sem ekki hafa látið blindast
af hinu rótgróna Islandshatri séra J. B.
og klíku hans, menn, sem bera framtíð
Islands fyrir brjósti, og láta sér annt um
framfarir þess. Grein hr. K. Á. Bene-
diktssonar er ljós vottur þess, að ræktar-
semin til ættjarðarinnar er lifandi í brjóst-
um margra, er vestur hafa flutt. Að efla
trúna á landið og tala kjark f fólkið er
aldrei gert of rækilega. Og þeir sem gera
það eiga þakkir skilið, ekki síður, þótt
þeir eigi ekki heima í landinu sjálfu.
Ritstj.
Misprentað var í grein þessari í síðasta
blaði á einum stað : „silfurnámur" fyrir „'silf-
urbergsnámur“, eins og sézt á sambandinu.
í slands-1 j óð.
Vakna þú ástkæra Isalandsdrótt,
sem elskar enn landið þitt forna,
reyndu að nýu með þreki og þrótt,
við þrælkun og ófrelsi að sporna,
ver þig gegn öllum, sem vilja þig þjá,
sá verður að stríða, er sigri vill ná.
Burtu með tvídrægni, bindið það heit,
sem bræður 1 eining að vinna,
fús sértu norræna frjálsborna sveit,
að frelsi og þjóðræði að hlynna.
Slít ei það skyldunnar blóðtengda band,
sem bindur og sameinar þjóð vora og land.
Fagnandi sjáum vér frelsisins sól,
hún fjöllin vor snæþöktu roðar,
burt er það ský, sem að birtuna fól,
betri tlð röðullinn boðar-,
liðin er þrældómsins niðdimma nótt,
sem nísti með helkulda dáð vora og þrótt.
Að svíkja þig móðir, það svívirðing er,
sem synir vér eigum að breyta,
vor helgasta skylda er að hlynna að þér
af hjarta því viljum vér heita;
það ómar sem bergmál frá brjósti hvers
manns,
sem berst fyrir rétti vors fátæka lands.
Hvert orð þeirra og verk, sem af einlæg-
um hug,
ástunda landið að styðja,
ávaxtast margfallt með drengskap og dug,
deyfðin úr vegi má ryðja.
Vér lifum í von um, að liðinni þraut,
leidd verði þjóðin á famfara braut.
B. J.
Sannleiksástin í „Norðurlandi“.
Rögburðarútsæði Valtýinga.
Flokkur sá á þingi, sem dansað hefur
eptir pípu Valtýí, þótt honum þyki hálf-
gerð minnkun að kannast við það, hefur
sfðan þingi sleit, verið sjúkur af áhyggj-
um og veikur af grernju yfir því, að hon-
um lókst ekki að bera heimastjórnarflokk-
inn ofurliða á þinginu, og rær nú þess-
vegna að því öllum árum að niðra þeim
flokki á allar lundir og færa allar gerðir
hans til versta vegar fyrir þjóðinni. En
þeir eiga dálítið erfitt aðstöðu með það
t. d. í stjórnarskrármálinu, með því að
hin svokallaða flokkstjórn þeirra Valtýing-
anna hafði lýst því yfir, að flokkurinn
mundi skilyrðislaust ganga að búsetufrum-
varpi stjórnarinnar, en hinir væru alráðn-
ir í, að ónýta málið, ef þeir yrðu í meiri
hluta á þingi. En nú þá er svo fór, að
heimastjórnarmenn réðu forlögum frum-
varpsins og ónýttu það ekki, þá virðast
hinir vera gramir yfir því, að það var
ekki gert, að málinu var ekki tefltí voða.
Oðruvlsi verða ekki skilin ónot þau og
svigurmæli, sem ritstjóranefna »Norður-
lands« kvað vera að læða úr sér afveik-
um mætti, eins og sést af »ísafold«, er
tínir upp gómsætustu spörðin eptir Einar
núna fyrir stuttu, þar á meðal þau vís-
vitandi ósannindi, að ritstjóri Þjóð-
ólfs hafi átt að segja, að Einar Benedikts-
son hafi verið keyptur af Valtýingum til
að gera uppþotið hér í bænum út af rík-
isráðinu ix. ágúst. Og svo vælir Mr. Hjör-
leifsson mikið um það á sína vísu, hversu
ósæmilegt slíkt sé, skiptir sér alls ekkert
af því, þótt hann segi þar ósatt gegn
betri vitund, af því að hann þurfti nú
þarna á því að halda til að svala sér á
vini sínum, ritstjóra Þjóðólfs. Ekki er að
efast um sannleiksástina og samvizkusama
blaðamennsku hjá þessum norðlenzka und-
irtylluritstjóra, sem aldrei hefur haft
sannfæringu fyrir sinn eigin reikning, í
allri sinni blaðamennskutíð hingað til og
hefur það sjálfsagt aldrei úr þessu. Þjóð-
ólfur hefur aldrei vikið að því, að E.
B. hafi verið keyptur af Valtýingum, held-
ur gat þess að eins, að hann hefði virzt
þiggja fúslega það liðsinni, er Valtýingar
sumir (t. d. Jón Jensson og Valtýr) veittu
honum á fundinumn. ágúst, og að hann
hefði átt að fara varlegar í því að nota
þann stuðning, því að það gæti þá verið
litið svo á af sumum, að hann stæði í
einhverju sambandi við þá, og það spillti
fyrir málstað hans. ‘En hvað aðrir hafa
sagt um þetta efni leynt eða Ijóst, kemur
Þjóðólfi ekki minnstu vitund við, og hann
vísar algerlega frá sér öllum óhróðursá-
burði Norðurlandsritstjórans, sem virðist
vera svo undurhreykinn af því, að hús-
bændur hans og eigendur blaðsins hafa
verið svo ósfnkir, að ætla að lofa honum
^að fá meira pláss til að peðra úr sér út
um landið meiri lokleysum, meira þvogli,
meiri graut og meiri rangfærslum um
menn og málefni, en hingað til. En hvað
aumingja mennirnir getaverið skammsýn-
ir, að halda að slík vella, þótt margföld-
uð sé, muni hjálpa valtýskunni þeirra á
fætur aptur. En það halda þeir líklega.
Af því að vér vitum, að mr. E. H. segir
aldrei neitt nýtt, aldrei sem ekki hefur
verið margsagt áður, og aldrei neitt nýtt
1 þeirri merkingu, sem nýtilegt er, þá höf-
um vér sjaldnast talið ómaksins vert að
kynnast því, sem maðurinn hefur ritað í
»Norðurlandi«, en vér efumst ekki um, að
Isafold hafi orð mannsins rétt eptir, því
að hún hefur sýnt það, að hún er dável
læs á allan þann róg og öll þau svigur-
mæli, sem jábræður hennar flytja um heima-
stjórnarflokkinn, og sleikir það allt upp
með hinni mestu ánægju, í hvaða forar-
polli, sem hún verður vör við það.
Afstöðu vora gagnvart búsetufrv. stjórn-
arinnar í sumar og ríkisráðssetunni þurf-
um vér ekki að verja gagnvart svigurmæl-
um og ósannindum E. H., þvíaðvérmet-
um orð hans einskis. Vér höfum bæði á
þingi (við 2. umr. málsins) og síðar f Þjóð-
ólfi i2. f. m. gert svo rækilega greijÉft-
ir henni, að þeir sem kynna sér
fljótt sjá, hversu Norðurlandsritstj.
vel að vígi eða hitt þó heldur\peð fjar-
stæður sínar og staðhæfingar, gegn betri
vitund um shranalega afneitun eins og
maðurinn ætti lífið að leysa«, eins og
hann kemst að orði í sambandi við ríkis-
ráðssetuákvæðið og afskipti vor af því.
Oss kemur ekki til hugar, að gera öðr-
um eins manni eins og E. H. það til þægð-
ar, að taka upp gagnvart h o n u m það
sem vér höfum áður sagt um það efni,
bæði á þingi og í Þjóðólfi.
En það er skiljanlegt af hverju gremjan
svellur í Valtýingum og brýst út þarna
hjá Einari. Það er svo sem ekki af því,
að þeir telji rétti vorum neitt hallað með
þessu ákvæði í frumvarpinu. Síður en
svo, því að þeir hafa ávallt talið það þýð-
ingarlaust atriði, en hitt gremst þeim, að
þeir heimastjórnarmenn. sem lögðu áherzlu
á þetta atriði fyrir 5 árum, þá er valtýsk-
an ætlaði allt að kæfa og sjálfstjórn vor
átti að fara í hundana, skyldu ekki n ú,
þá er innlend stjórn var í boði, bregða
þessu sama sverði til að ónýta það, sem
unnizt hafði í margra ára baráttu, og greiða
með því valtýskunni braut. Þessvegna
er illskan svo mikil, einkum við þá, er
þeir gerðu sér vonir um, að mundu gera
þeim þennan greiða. Þá mundu þeir hafa
gert sig gleiða, mundu hafa galað hátt til
þjóðarinnar um »fleyga« og banaráð við
ágæta stjórnarbót, út af »bumbugi« eintt
og heimsku. En nú geta þeir ekkert ann-
að, en svalað gremju sinni yfir vonbrigð-
unum persónulega á einstökum mönnum,.
er gerðu þeim þann grikk, að dæma val-
týskuna þeirra — Hafnarstjórnina sælu —-
til eilífs dauða með því að fallast á stjórn-
artilboðið, þrátt fyrir agnúann, sem ekki
var unnt að laga, nema með því að svipta
þjóðina því tækifæri, er hún nú hafði til
að fá innlenda stjórn í landinu sjálfu.
Nú er ekkert annað fangaráð eptir fyrir
Valtýinga, en að sá ófriðartundri út á
meðal landsmanna, reyna að kljúfa heima-
stjórnarflokkinn með því að spana hann
út í deilur innbyrðis um þetta ríkisráðs-
setuákvæði, sem einmitt hefur fyrri verið
lögð áherzla á af þeim flokki, en ekki hin-
um. Og svo ætla Valtýingar sér, að sitja
hjá og horfa á, bera eld að kolunum og
skemmta sér við það, er einhverjir fara að
klofna frá úr hinum, því að í því einu
er sigurvon Valtýinga við næstu
kosningar nú fólgin, ef takast mætti að
deila meiri hlutanum frá síðasta þingi í
tvo flokka. Þessvegna þurfa heimastjórn-
armenn sannarlega að vera á verði, svo
að ^fessi iðja hinna beri engan árangur,
því að það sannaðist, að það mundi verða
málinu til mikils ófarnaðar. Þessvegna
verða allir sannir og einlægir heimastjórn-
armenn að athuga vel, hvað hér er í húfi,
ekki láta stjórnast af augnablikstilfinning-
um einúm eða undirróðri einstakra manna
utanflokks eða innan, er annaðhvort skort-
ir pólitiska reynslu eða hyggindi til að
sjá, hvað landinu í raun og veru er til
framfara, og hverju sé sleppt, ef nú er
ekki tekið því sem í boði er.
Að lokum skal þess getið, að Þjóðólf-
ur ætlaði sér ekki að hefja neinar ýfingar
í stjórnmálum að sinni, því að svo var að
sjá um stund, sem »ísafold« ætlaði að
fara að haga sér »skikkanlega« og sið-
samlega, ræða mest um búnaðarmál o. fl.
En hún stóðst ekki lengi mátið, kindin,
því að auk þess að fara að lepja upp ó-
sannindaþvætting og óhróður úr »Norður-
landi«, sem lítil nauðsyn virtist vera á,
þá flytur hún í sama blaðinu ritstjórnar-
grein fulla af rógi og ósannindum um
heimastjórnarflokkinn út af leynilegu
kosningunum, ætlar að hafa vaðið fyrir neð-
an sig, að kenna þeim flokk um það, ef
lögin skyldu ekki verða staðfest af kon-
ungi (II), og er þetta auðvitað ritað í þeim
tilgangi, að æsa þjóðina gegn þessum
flokki til vonar og vara, ef svo skyldi fara,
að lögin öðluðust ekki staðfestingu, vegna
einhvers galla, er heimastjórnarmenn hafi
átt að vita um, en ekki viljað segja(I), en
sem hinir — þessir glöggskyggnu og skarp-
vitru menn, — hafi ekki séð, mennirnir, sem
þó sömdu frv. upphaflega og fluttu það inn
á þing(!l). Hversu viturlegt þetta sé, eða
á hversu mikluviti byggt, verður vikið að
Itóðar. En þetta er dálítið sýnishorn af
pví, hversu rætin blaðamennska Valtýinga
er orðin (að Þjóðviljanum ógleymdum,
sem nú er áð hvessa sig sem allra hæst),
og hversu menn verða að gjalda varhuga
við sllku rógburðar-útsæði, sem þar er
verið að strá út um landið. Þjóðólfur
getur ekki látið slíkt óátalið, og neyð-
ist því til að aga »Foldina« enn um sinn
að einhverju leyti, úr þvf að hún gat ekki
setið á strák sínum lengur en tæpan 3
vikna tíma. Þjóðólfur hefði fátið hana
hlutlausa, hefði hún kunnað að halda
sér saman.