Þjóðólfur - 07.11.1902, Blaðsíða 1

ÞJÓÐÓLFUR.
54. árg.
Reykjavík, föstudaginn 7. nóvember 1902.
Jfo 45.
B i ð j i 3 æ t í ð um
OTTO M0NSTED S
DANSKA SMJÖRLlKI,
sem er alveg eins bragðgott og notadrjúgt og smjör.
Yerksmiðjan er hin elzta ogr stærsta í Danmörkn, og býr til óefað liina beztn
rörn og ódýrustu í samanbnrði við græðin.
Fæst hjá kaupmönnum.
Takið eptir!
ÞJÓÐÓLFUR *
1903.
Við næsta nýár (1903) hefst 55. árgang-
ur Þjóðólfs. Þeir, sem gerast nýir kaup-
endur að þeim árgangi fá
ókeypis
þennan síðasta fjórðung árgangs-
ins til ársloka 1902 (13 tölu-
blöð) og
þar að auki
um leið og þeir borga 55. árgang
tvenn sögusöfn blaðsins
sérprentuð (11. og 12. hepti),
rúmar 200 bls.
með ágætum skemmtisögum.
Nýir útsölumenn, er útvega 5 nýja kaup-
endur og standa skil á andvirðinu, fá enn-
fremur auk venjulegra sölulauna í þokkabót:
eitt emtak af íslenzkum sagnaþáttum,
er annars kosta 1 kr. 50 a. fyrir kaup-
endur Þjóðólfs, en 2 kr. fyrir aðra. Sögu-
rit þetta er nijög skemmtilegt, og fróðlegt,
mjög hentugt til upplesturs á vetrarkveld-
um 1 sveit.
Nýir kaupendur t>jóð-
ólfs eru beðnir að gefa sig
fram sem fyrst.
Botnvörpubannsundanþága
Guðlaugs sýslumanns
og
leiga á landhelginni.
I.
Botnvörpumálin eru þau mál, sem um
mörg ár hafa vakið mikla eptirtekt, bæði
utan þings og innan, enda hefur það
sýnt sig, að þingið hefur árs árlega gert
það, sem það hefur frekast átt hægt með,
til að gera botnvörptmgum torveldara nteð,
að reka hér ólöglegar fiskiveiðar og óeðli-
leg viðskipti við landsmenn, sem meðfram
hafa verið til þess, að draga þá sem næst
landinu og auka ásælni þeirra.
En þegar tekið er tillit til þess, að land-
helgisvörnin hefur virzt ónóg, sem er eðli-
leg afleiðing af oflítilli löggæztu og stærð
landhelginnar, — þá hafa botnvörpung-
arnir, þrátt fyrir hörku laganna, gerst harla
nærgöngulir, og margopt fiskað í landhelgi,
án þess hægt væri að láta þá sæta ábyrgð
samkvæmt lögum.
Þetta hefur gefið einstökum mönnum
tilefni til, að koma fram með á þinginu
frumvörp í þá átt, að leigja landhelgina
fyrir vissu svæði, einhverjum mönnum eða
félögum, og hefur þessi hugmynd að lík-
indum byggst á því, að betri væri hálfur
skaði en allur, betra að fá eitthvað fyrir
landhelgina, en að hinir og aðrir fiski-
menn notuðn hana í leyfisleysi. Þannig
lagað frumvarp hefur komið fram á þing-
inu undanfarin ár, og siðast í sumar frá
sýslumannni Skaptfellinga, Guðl. Guð-
mundssyní. En vegna þess, að flutnings-
ingsmaður þess er þekktur maður, en
málið óútrætt á þinginu og í sjálfu sér
mjög ískyggilegt, ög því ekki verið neitt
verulega hreyft i blöðunum, þá áht eg stóra
þörf á, að almenningi gefist kostur á að
kynna sér það.
Eg tek það strax fram, að eg skoða
þetta frumvarp frá mínu sjónarmiði, en
bið þá, sem vilja kynnast því betur, að
líta á þingttðindin frá síðasta þingi, og
lesa þar, það sem sagt er með því og
móti.
Frumvarp þetta, sem kallasl botn-
vörpubanns-undanþága, og flutt er
af sýslumanni Guðl. Guðmundssyni og
læknir Þorgr. Þórðarsyni, ereittþað óvand-
aðasta og vanhugsaðasta frumvarp, sem
komið hefur til þingsins um mörg ár, og
gegnir það furðu, hvað þessir menn hafa
getað komið þvl langt áleiðis, eins fátæk-
ir og þeir hafa virzt af gögnum eða rök-
semdum til að styðja það með; aðaior-
sökin til þess sýnist sú, að þingið hefur
ekki borið gott skyn á málið, eða að aðal-
flutningsmaður þess á mikið undir sér, og
marga flokksmenn á meðal þingmanna.
1. gr. frumvarpsins fer fram á, að sýslu-
nefnd Skaptfellinga með leyfi landshöfð-
ingja leigi landhelgi sína — fyrir fram-
an Skaptafellssýslu — einhverjum manni
eða félögum.
Hið fyrsta, sem ber að athuga við þetta,
er það, að Skaptfellingar eiga ekkert meira
meðþettasvæði —þegarfrá er dregið svæð-
ið, sem tilheyrir landeignum þeim, er
liggja að sjó fram, sem er eptir gömlum
lögum 60 faðma undan stórstraumsfjöru-
máli, — heldur en aðrir landsmenn, eða
jafnvel Danir, og það væri að skerða jafn-
rétti danskra þegna á sjónum við Is-
land yrði slíkt fyrirkomulag að lögum, og
væri þetta að því leyti óeðlilegt, ef svona
lagað frumvarp yrði að lögum, þar sem
árlega koma kvartanir til stjórnarinnar
um eptirlitsleysi á landhelginni, og að
ríkissjóðurinn danski borgar á ári hverju
allt að 150,000 kr. til strandgæzlu hér.
Og þegar maður athugar þetta nákvæm-
ar, þá sér maður, hve mikil fásinna ^slíkt
getur verið, að fá Skaptfellingum í hend-
ur hér um bil ótakmarkað vald yfir svæði,
sem ekki tilheyrir þeim fremur en öðr-
um Islendingum, og jafnvel miklu síður
en útvegsmönnum eða þeim hluta lands-
manna, er fiskiveiðar stunda, þar sem land-
helgin þar við landið, engu síður en ann-
arstaðar, er fæðingar- og uppeldisstofnun
hinna mörgu fiskitegunda, og þar af leið-
andi gróðurstla hinna miklu fjársjóða, er
hafið við Island geymir f skauti sínu.
Ef frumvarp kæmi t. d. úr ísafjar.ðar-
sýslu, um að sýslunefndinni þar veittist
heimild til að leigja varpeyjar sínar, Æð-
ey eða Vigur, einhverjum til að skjóta þar
æðarfugl, og taka unga alla og egg, er
þar fyndust á meðan á varptlmanum stæði,
þá væri það óréttlátt gagnvart öllu land-
inu, öllum öðrum varpeigendum, vegna
þess, að sýslunefndin í ísafjarðarsýslu á
ekki meira með æðarfuglinn eða viðkomu
hans þar, en aðrar sýslunefndir á landinu,
því það er allsherjareign en engin séreign;
en þó var þetta alveg samkvæmt botn-
vörpulagamáli Guðlattgs.
Allt er það óréttlátt, sem veitir einstöku
mönnum eða fleirum undanþágu eða leyfi
sem skaðar almenning.
Eg vil leyfa mér í sambandi við þetta
mál, að taka orðréttan kafla tír Carl Pon-
toppidans »Samlinger for Handels Magasin
for Island« 1. Del 1787, bls. 8. Þar seg-
ir svo:
.... »Eg held að það sé ekki óviðeig-
andi í þessu mikilsvarðandi máli, viðvíkj-
andi fiskiveiðunum, að tilfæra mjög merki-
lega smásögu út af samskonar efni, er
finnst í sögu Elizabetar Englandsdrottn-
ingar.
Þegar hin ógleymanlega drottning sfð-
ast á sfnum ríkisstjórnarárum hafði aptur-
kallað nokkur verzlunareinkaleyfi, og neðri
málstofan í Parlamentinu hafði við þetta
tækifæri vottað henni sitt skuldbundna
þakklæti, svaraði hún fulltrúunum á þessa
leið:
»Herrar mínir. Eg er mjög hrærð yfir
ást þeirri, er þér veitið mér, og þeim ó-
brigðulu merkjum um virðingu, er þér
sýnið mér, með því að áminna mig um
yfirsjónir mínar. Eg vildi heldur vera
aflvana eða dauð, en framvegis að gefa
út einkaleyfi, sem þegnar mínir hefðu
ástæðu til að vera ólnægðir yfir!«
Guðl. ber það fram sem aðalvörn fyrir
máli sfnu, að það spilli ektn fiskigöngum,
þótt fiskað sé með botnvörpum í land-
helgi þar austur frá, þvert ofan í 24 skip-
stjóra og marga aðra málsmetandi menn,
en ber fyrir sig álit Bjarna Sæmundsson-
ar, að hanni segi, »að fiskurinn komi al-
staðar af djúpinu upp á grunnin, sem fyrir
liggja«. Eg efast hér stórkostlega, að hann
fari rétt með orð Bjarna, þótt þau séu
aðalmátturinn í röksemdunum til styrkt-
ar frumvarpinu f 2 ræðum hans, hverri á
eptir annari, en ætla mér ekki að svo
stöddu að fara frekar út íþað, en að eins
geta þess, að allt mæli með því hér við
Island, að skoðun sú sé röng.
En liitt er víst, að aðallega sem botn-
vörpuveiðum f landhelgi eða á grunni er
fundið til foráttu er það, hve geysimikið
tjón þær gera á viðkomu eða ungviði fisk-
anna, og í þvl liggja mest hin miklu
spell, er þær gera á fiskiveiðum; en þar
sem lítill eða enginn fiskiútvegur er hjá
Skaptfellingum, þá yrðu þessi lög mest
til tjóns fyrir Faxaflóa og önntir fiskiút-
vegshéruð landsins.
Að Englendingar banna sinni eigin þjóð
að fiska inni í stærsta flóa sínum, »Firth
of Moore, er eingöngu til að stemma stigu
við ungviðisdrápinu.
2. gr. getur þess, að engum megi veita
leyfið 1 lengri tfma en 10 ár. Eptir orð-
unum að dæma, getur hér ekki verið að
ræða ttm friðun á svæðinu, því þá mundi
það öðruvísi orðað, heldttr bara endur-
nýjun á leyfisbréfinu.
3. gr. talar um skyldurnar, að þeir, sem
leyfi fái, skuli að minnsta kosti setja
200,000 kr. veð fyrir tjóni því, sem sýsl-
an kann að hafa á fiskveiðum sínum.
Það fyrsta sem maður sér á þessu, er
það, að það eru útlendingar, sem Guðl.
ætlazt til að fái leyfið, því enginn Islend-
ingur hefur svo fiiikið fé að kasta fram
í veiðipeninga, jafnframt og byrjað er á
stóru fyrirtæki. Að öðru leystséstþó, að
hann ímyndar sér, að botnvörpungar gætu
gert skaða, þar sem hann hugsar, að það
gæti numið allt 20,000 kr. á ári fyrir
Skaptfellinga, sem ekki hafa netpa nokkra
smábáta.
En að Skaptfellingar einir ættu að fá
skaðabætur fyrir tjón á fiskiveiðum þeirra,
er alveg það sama og þingið friðlýsti sel-
inn á Hvítárósi 1 Borgarfirði, og að And-
rés Fjeldsteð eða einhver, sem byggi neðar-
lega við ána, ætti að fá einhverja tiltekna
þóknttn fyrir tjón það, sem selurinn kynni
að gera á laxveiðinni, en allir aðrir lax-
veiðendur upp með ánni ekki neitt; það
sjá allir, hvaða vit væri í þessu, en þó væri
þetta alveg sama eðlis.
Eða hver kynni að segja, hve mikið
spell botnvörpungar gerðu á fiskiveiðum
manna, slíkt væri ómögulegt, hversu mikl-
urn reikninghsæfileikum maður væri gædd-
ur; annað er það, væri einungis tekið
íram veiðarfæri og bátar, það væri sök sér.
5. gr. hljóðar um gjaldið fyrir leyfis-
brefið, að það skuli vera 2,000 kr. 1 eitt
skipti fyrir öll, og þar að auki árl. 100
kr. af hverju skipi auk 3 kr. gjalds af
hverri smálest. Gjald þetta yrði 1 allt
fyrir x skip árlega 400 kr., eða 2400 kr.
að viðbættu feyfisbréfinu fyrir 1 skip, en
hlutfallslega mikið minna, ef mörg væru.
Maður getur fljótlega séð, hvað þétta er
óvanalega lít.ið gjald, þegar tekið er til-
lit til núgildandi laga um sektir þeirra,
sem brjóta landhelgislögin, þegar þeir
verða að gjalda allt að 1000 kr. í sekt,
öll veiðarfæri og afli upptækur, sem opt
skiptir fleiri þúsund króna eptir þeirra
mælikvarða, og þar að auki ónýt ferð
upp og ofan. Getur maður þessvegna
ýkjulaust reiknað allt að 10,000 kr. tapi,
sem skip hafa af því, að vera tekin f
landhelgi undir flestum kringumstæðum
eptir núgildandi lögum, en hér er að eins
farið fram á 6000 kr. fyrir að skafa
botninn í landhelgi við ísland í
samfleytt 10 ár.
Þetta rnega heita mjög góð skipti fyrir
botnvörpuútgerðarmennina, við það sem
nú er, og væri ekki óllklegt, að Guðl.
yrði sæmdur fíls- eða sokkabandsorðunni,
þegar hann áður hefur hlotið arnarorðuna.
Síðast stendur í greininni: »Helming-
ur gjalda þessara skal renna í sýslusjóð
Skaptfellinga, héraðinu til styrktar í land-
búnaði, til vega- eða brúargerða, eða til
leiðarljósa« (fyrir botnvörpunga).
Frumvarp þetta er hér eins og það
kemur fyrir, og sjá allir hve mikið það
hefur til sfns ágætis; auðvitað ber Guðl.