Þjóðólfur - 02.01.1903, Page 2

2
þeirri innskotsgrein. Sendiferð þessi er
tortriggileg, þvl að hennar er hvergi get-
ið í neinni Noregskonungasögu (nema
Ólafss. miklu) nje í Orkn. s., og Laxd. legst
hjer beint á móti Eyrb., því að hún seg-
ir, að Ketill hafi farið vestur um haf af
missætti við Harald hárfagra, og mun
það rjettara. I Laxd. er saga Ketils ein-
faldari og sennilegri, enn í Eyrb. með
meiri íkjublæ.
Höf. getur þess í innganginum (28. bls.),
að faðir Flóka víkings, þess er fann Is-
land, hafi heitið Glámr. Hjer heíði hann
átt að taka það fram, að þetta stiðst að
eins við ómerkilegt Landnámuhandrit, A.
M. nx fol., og er því mjögvafasamt. Um
»Naddoð« skal jeg benda á, að hið rjetta
nafn hans mun vera Nadd-Oddr-, hann
er beinlínis kallaður Oddr á einum stað
(Fms. I 2357, sbr. Landn. FJ. bls. 26221).
og víðast, þar sem hann er nefndur, mæla
handritin með þeirri mind nafnsins, enn
ekkert verulega á móti.
Rógburðarástríða
Valtýinga.
Motto: Öllu er snúið öfugt þó,
aptur og fram í hundamó.
í 51. tölublaði „Þjóðviljans" nýl. (sem
sumir kalla „Þjóðvilluna") stendur grein
með yfirskriptinni: „Deilurnar" eptir S.
St. (— Sigurð Stefánsson, Vigurklerk). —
„Þjóðviljinn" hefur, eins og kunnugt er
aldrei haft aðra stefnuskrá en þá, að leggja
núverandi landshöfðingja í einelti, og reyna
að gera orð hans og gerðir sem allra tor-
tryggilegust. í þessari iðn hefur Vigur-
klerkurinn, einkum á síðari árum, fylgt
vini sínum, ritst]. „Þjóðv.“, trúr og tryggur.
í ofannefndri grein Vigurklerksins, stend-
ur meðal annars þessi klausa:
„Hér innanlands er hin sama stjórn enn
við stýrið, sem dyggastur var fuiltrúinn
Estrúpsráðaneytisins alræmda og hatðast
barðist lengstum undir merkjum pess, gegn
sjdlfstjórn vorri“.
Það . er nú varla auðið, að snúa sann-
leikanum öfugra, en hér er gert, — og
bíræfnara. Það er sem sé öllum kunnugt,
að einmitt hinn núverandi landshöfðingi
gerði fyrir vora hönd í bréfi sínu til dönsku
apturhaldsstjórnarinnar dags. 20. des. 1895.
Stj.tíð. 1897 bls. 123—125, kröfurnar um,
„1. að eigi verði borin upp í ríkisráðinu
eða lögð undir atkvæði þess, lög eða
stjórnarathafnir, er snerta hin sérstöku
málefni Islands.
2. að innlendur maður, er búsettur sé á
íslandi og mæti á alþingi, beri eigi ein-
ungis ábýrgð gagnvart alþingi á því, að
stjórnarskráin sé haldin, heldur og á sér-
hverri þeirri stjórnarathöfn, er snertir hin
sérstöku málefni landsins, og
3. að hér á landi verði skipaður dómur
innlendra manna (landsdómur) til þess
að dæma mál þau, er konungur eða neðri
deild alþingis kann að höfða gegn þeim
manni, er hefði á hendi æztu stjórn inn-
lendra máfa, útafembættisfærslu hans“.
Það er þannig hinn núverandi lands-
höfðmgi, sem tók sér í þessu máli stöðu
í broddi þeirrar fylkingar íslendinga, sem
krafðist aí aptuihaidsstjóminni dönsku
þeirra endurbóta á stjórnarfarinu, sem væru
ekki minni en þetta.
Þegar svo danska apturhaldsstjórnin af-
sagði með öllu í bréfi sínu 29. maí 1897.
Stj.tíð. 1897 bls. 119—123, að verða við
þessum kröfum, en gerði tilraun til 1897
með Valtý sem verkfæri, að láta alþingi
og íslendinga lækka kröfurnar niður í
„sérstakan ráðgjafa búsettan í Kaupmanna-
höfn“, þá stóð hínn núverandí landshöfð-
ingi fast við kröfur sínar, og vildi ekki,
að vér yrðum svo lítilþægir, að gera okk-
ur ánægða með „valtýskuna". Fyrir þetta,
að setja kröfurnar hærra heldur en Val-
týingar og hærra en apturhaldsstjórnin
vildi veita, fékk hann svo óþökk apftir-
haldsstjórnarinnar dönsku og atyrðing Val-
týinga í íslenzkum og dönskum blöðum.
Landshöfðinginn sýndi þá, að hann mat
meira réttindi og kröfur ættjarðar sinnar,
heldur en hollustu og auðsyeipni við apt-
urhaldsstjórnina dönsku. Hann hafði þá
þrek og einurð, til að snúast á móti um-
bjóðanda sínum og yfirboðara, apturhalds-
ráðgjafanum í Khöfn, þegar honum fannst
heill og heiður ættjarðarinnar krefjast þess
af sér, — enda þótt stöðu hans, sem full-
trúi apturhalds-ráðgjafans hlyti þá að vera
hætta búin.
Þessu verður ekki gleymt, þegar saga
Islands verður rituð óbrjáluð, og þetta er
meira þrek og verðmætari mótspyma á
móti apturhaldsstjórninni dönsku, en nokk-
ur Valtýingur heíur nokkurn tíma sýnt.
Það er því svo öfugt, sem mest má
verða, þegar Vigurklerkur vill láta þjóð-
ina hervæðast gegn leifum apturhaldsstjórn-
arinnar dönsku hér á landi, að sperra þá
eyrun á mótí hinni innlendu landstjórn,
landshöfðingjanum, því að hann hefur
miklu greiniiegar heldur en allir Valtý-
ingar til samans, veitt apturhaldsráðaneyt-
inu mótspyrnu í aðal kappsmáli þjóðar
vorrar. — Ef enn eru til hér á landi nokkr-
ar leifar apturhaldsráðaneytisins danska,
þá er þeirra eptir hlutarins eðli ekki að
leita meðal þeirra manna, sem berlegast
hafa sýnt mótspyrnuna einmitt gegn því
ráðaneyti og skoðunum þess, hvort sem
það hét Estrup eðaNellemann eða Rump
ásamt Valtý og Companíi, — þá er þeir
leifa ekki að leita meðal þeirra, sem ekki
voru svo lítilþægir, að vilja ganga að þeim
kostum, sem slfkt ráðaneyti bauð oss, held-
ur sýndu þrek og djörfung til að standa
fast við stærri kröfurnar. Ef enn eru til
hér á landi nokkrar leifar slíks apturhalds-
ráðaneytis, þá er þeirra að sjálfsögðu að
leita nieðal tryggustu vina þess, meðal
þeirra, er stjórnspekina námu af Rump og
hans kompánum, sem drukku inn í sig
og börðust utan lands oginnan fyrirskoð-
unum þess ráðaneytis, dönsuðu hálfnauð-
ugir síðastliðið sumar með „ráðgjafa bú-
settum á-íslandi", teygjandi þó upp höfuð-
in og æpandi, að eiginlega sé Rumpskan
og Valtýskan betri en það, sem hin danska
frjálslynda stjórn býður oss nú.
Sé frjálsu stjórnarfari Islands hætta bú-
in úr nokkurri átt, og þurfi því íslenzkir
kjósendur að hervæðast gegn nokkrum
slíkum apturhaldsráðaneytis-leifum, þá er
þeirra að leita í hinum tryggu leifum Val-
týskunnar, þeirra sem byggðu á Estrúp-
Nellemann- Rumpska grundvellinum, og
stjórnmálakenningum þeirra.
Snorri.
Sturla Þórðarson
á skipi Magnúsar lagabætis.
Eptir Beatrice Batmby.
Frásögn prúð er færð á spjald:
Fræðihetjan þjóðum sæmd
hrakin var á hilmis vald,
hauðri frá og vinum dæmd.
Kvaddur er á konungs skeið,
kost og sæti bauð eí neinn;
háðskur á sér meiri mann
margur benti Kögursveinn.
Skaupi gnægðir skipverjar
skáldið leiða fram á rausn:
„Drottinssvikinn, sittu þar,
syngja skaltu „höfuðlausn" 1“
Hallar degi, hverfur byr,
hljóðnar drengja gamanspil,
höfuðsmaður hilmis spyr:
„Hver vill skemmta? segið til“.
Svarar einn og augum gaut,
eins og menn við skrípaspil:
„Metumst ei við Mörð og Gaut,
mörlandinn er kjörinn til“.
Sturla glettinn grönum brá,
gugnaði’ ei við hnútubein:
Huldar sögu sagði frá
svo að vekja mátti stein.
Kappinn þekkti hrottahreim,
heiptum slungið aldarfar,
nótt og hel og nornasveim,
nauðir manns um fold og mar.
Marga rimmu hafði háð,
hrokkið upp við gný og brak,
þolað frost og feiknin bráð,
fundið Heljar glímutak.
Líf sitt upp hann dró með dul,
dugði listin þjóðmæring,
vakti kynja-vætt og þul
voðamögnuð sjónhverfing.
Hlátur fór af háðskri öld,
hvaðanæva streymdi þjóð,
sinnti lítt um svefn það kvöld,
sagan Huldar þótti góð.
Heyrir drottning mild og mær
mikinn ys þar fjöldinn stóð:
„Herra, kom svo heyrum vær
Huldar þinnar skemmtiljóð". —
Tíðin hefur sköpum skipt:
skáldið fær af lofi gnægð;
grein, úr miðju máli klippt,
mundi rúma hinna frægð.
Skáldið keyrt á konungsvald
kveður enn þá Huldarljóð,
gulli skreytir foldar fald,
forna tíð og land og þjóð.
Þessi fanginn frægðarmenn
fær er enn að leggja í bönd,
býður herrum heimsins enn
heim á andans Furðuströnd.
M. J.
Á Akureyri er nýprentuð þýðing séra
Matth. Jochumssonar á sjónarleiknum Gísli
Súrsson, eptir hina ensku skáldkonu Beat-
rice Barmby, höfund þessa kvæðis. Allir,
sem lesið hafa þann leik segja sama um
hann, að hann sé hreint og beint meist-
araverk, og svo nákvæmlega samhljóða
sögu Gísla, og íslenzkum anda, að það
megi vekja mikla furðu, að ung ensk stúlka
skuli hafa smíðað slíkan leik. — (M).
Bæjarstjórnarkosningar.
I næstu viku fara kosningar þessar fram,
fyrri kosningin(mánudaginn 5. þ. m. og hin
síðari laugardaginn 10. þ. m. Við þá kosn-
ingu eiga hinir gjaldhærri kjósendur að
velja 2 fulltrúa, en við fyrri kosninguna á
mánudaginn eiga allir kjósendur að velja
7 fulltrúa, og þá verður aðalorustan háð,
enda munu kandídatarnir eða umsækjend-
urnir um þessi 7 fulltrúasæli vera orðnir
um 30, og allir eða flestir hafa eitthvert
fylgi, þótt mismikið sé. Er útlit fyrir, að
atkvæði falli nokkuð á dreif, og að það
verði hending ein, hverjir valdir verða í
sum sætin, því að naumast munu fleiri en
2—3 kandídatanna vera vissir um kosn-
ingu, þar á meðal eflaust einna vissastuí-
Tryggvi Gunnarsson bankastjóri, sem
ekkí stöð á Isafoldárskránni. Annars eru
sendlar á þönttm út um allan bæ til að
reyna að troða lítthæfum mönnum inn í
bæjarstjórnina samkvæmt þeirri skrá. Og
svo halda sendlar þessir fttndi með sjálf-
um sér í húsUm ýmsra félaga og sam-
þykkja alstaðar listann sinn, sem svo er
látinn heita sem einróma fundarsamþykkt
frá því og því félagi(I). Þetta þarf ekki
að líta neitt kynlega út, af því að
einhverjir smalanna eru félagsmenn í
þessu félagi, aðrir í hinu, hinir sömu ef
til vill í tveimur eða fleirum o. s. frv. Á
þennan hátt og með þessum millihlaup-
um getur fylgi kandídatanna þeirra marg-
faldazt nokkuð mikið fyrir almennings-
sjónum, en getur orðið ódrýgra þá er
fara á að sæta upp á kjörfundi, því að
þá getur sami hlaupaflokkurinn ekki orð-
ið nema einfaldur í roðinu.
Kjóséndur ættu að muna eptir því, að
velja nú í bæjarstjórnina skynsama, vand-
aða, samvizkusama og óháða menn.menn,
sem bærinn getur verið þekktur fyrir að
hafa sem fulltrúa, og honum er ekki
minnkun að, menn, sem ekki eru bundnir
á klafa þeirrar klíku, sem vís væri til að
beita völdúnum óhyggilega, hlutdrægnis-
lega og ósamvizkusamlega, ef hún næði
yfirtökunum í bæjarstjórninni. Það er nfl.
opinbert leyndarmál, að það er verið að
streitast við að fá nýju bæjarstjórnina alla
hávaltýska(!I), lítt um aðra verðleika(l)
fulltrúaefnanna hugsað.
Ekki hefur annað heyrzt, en að mjög
vel sé almennt látið yfir fulltrúaskrá þeirri,
er birt var 1 síðasta Þjóðólfi, skrá, sem
Framfarafélagið, fjöltnennasta félagið
bænum af kosningarbœt um mönnum (það
tjáir ekkert að neita því) mun ætla sér að
fylgja að mestu leyti, nema hvað allmargir
munu vilja kjósa þá Jón Þórðarson kaup-
mann( af hærri gjaldendaflokki) og Arin-
björn Sveinbjarnarson bókbindára í stað
þeirra Hannesar Hafliðasonar skipstjóra
og Péturs Hjaltesteðs úrsmiðs, er voru á
Framfarafélagsskránni. Er ekki enn hægt
að spá neinu um, hverjir hlutskarpastir
verða við kosningar þessar. En bæjar-
búar ættu nú að sjá um að skipa bæjar-
stjórnina svo, að vel megi við una næstu
6 ár. Og sízt ættu menn að fara eptir
því, hverjir mest trana sér fram og ólm-
astir eru eptir að komast í þessa vegtyllu,
því að það eru opt þeir, sem óhæfastir
eru til að gegna starfinu, menn, sem að
eins af hégómagirni einni og virðinga-
girni spreyta spóann til að koma sjálfum
sér á framfæri.—Á mánudaginnn á einn-
ig að kjósa 2 menn til að endurskoða
bæjarreikningana til næstu 6 ára og hefur
áður verið bent á þá menn í Þjóðólfi.
Frá útlöndum
er fátt nýjunga. Viðsjár nokkrar í Vene-
zuelu millttm landsmanna þar af annari
hálfu og Breta og Þjóðverja af hinni. Hafa
þeir bandamenn sent herskip þangað og
tekið flota lýðveldisins, er var alls 4 skip.
Svo hafa þeir og heimtaðað 150,000 kr. í
skaðabætur, en Castro forseti hefur beðið
Bandarlkin að skerast í leikinn og hjálpa
Venezuelu,, en þau hafa neitað því. Verð-
ur því að líkindum ekkert sögulegt úr
þessu.
Nóbels verðlaununum er nú úthlutað, og
hafa þessir vísindamenn hlotið þau:
Ross, enskur herlæknir (f. 1857), kunnur
fyrir ritgerðir sínar um „malaria" (almenn
sýki á blautum fúamýrum (,,mýrasótt“) á
Ítalíu og víðar) og varnarráðstafanir gegn
henni.
Theodot Mommsen, háskólakennari í
Berlín, nafnkunnur sagnfræðingur (Róm-
verjasaga) 85 ára gamall.
H. A. Loretitz háskólakennari í Leyden
á Hollandi (f. 1853), eðlisfræðingur, eink-
um kunnur fyrir rannsóknir í rafmagns-
fræði.
P Zeeniann í Amsterdam, einkum kunn-
ur fyrir rannsóknir um spektur og Ijós-
brot.
Emil Fischer háskólakennari í efnafræði
1 Berlín.
Friðarverðlaunin veitti norska stórþing-
ið v. Martens (f. 1845) prófessor, ríkisráði
að nafnbót f utanrlkisráðaneytinu rússneska.
Er mælt, að hann hafi átt mikinn þátt í
stofnun friðarþingsins í Haag m. fl., er
hann hefur starfað f þarfir alþjóðafriðarins.
Chamberlain lagðiaf stað til Suður-Afríku
25. nóv., . og er þar hafður viðbúnaður
mikill til að fagna honum. Kona hans
fór með honum.
Mikið var um dýrðir á Björnsons af-
mælinu í Kristjaníu 8. og 9. f. m. Síðari
daginn var skáldinu haldin þar veizla
mikil, en hátfðaræðuna hélt Berner, forseti
stórþingsins. Skáldið Verner v. Heiden-
stam talaði fyrir hönd Svía. Sunginn var
hvað eptir annað þjóðsöngur Norðmanna:
„Ja, vi elsker", eptir Björnson og „Jeg
vil værge mit Land“. Björnson svaraði
ræðunum og gat þess meðal annars, að
það væri dálítið skrítið, að hann, sem hefði
órt svo mörg kvæði fyrir norsku þjóðina,