Þjóðólfur - 13.02.1903, Page 1

ÞJÓÐÓLFUR.
55. árg.
Reykjavík, föstudaginn 13. febrúar 1903.
Jú 7.
♦
JíuAÁidó Jíúí'iýasUji
Ofna og eldavélar
s e 1 u r
Kristján Þorgrímsson.
Ræktun landsins
F.ptir Jón Jónntnnsson.
IV.
Grundvallarregla sú.sem öll jarðrækt bygg-
ist á, er að framleiða sem mest með sem
minnstum kostnaði. Til þess að ná sem
lengstí þessu efni,útheimtist að menn kunni
að nota sem haganlegast þau skilyrði, sem
fyrir hendi eru á hverjum stað, geta valið
heppilega og viðhaft hin réttu tök á öllu.
Það sem ávallt hefir mesta þýði'ngu fyrir
jarðræktina er vinnan — hin verklegu störf
— og eptir því sem þau eru unnin af
meiri þekkingu og æfingu, eptir því vinn-
ast þau fljótar og vandlegar, og verða þar
af leiðandi, ódýrari og arðsamari.
Sú þekking, sem vér til jarðræktarinnar
þurfum á að halda, er í stuttu máli þekk-
ing á þeim skilyrðum, sem fyrir hendi
eru, að því er snertir jarðveg, gróður, áburð
o. fl. og þekking á því, hvernig reynslan
hefur kennt mönnum að nota slíkt undir
ýmsum óltkum kringumstæðum; þessi þekk-
ing á að stjórna störfunum og á henni
eiga þau að vera bygð — en þetta er ekki
nóg, hér við verður að bætast verkleg
kunnátta í þvt að leysa af hendi þessi
störf sem vandlegast og ódýrast. Hið
fyrra er sem hver önnur bókleg fræði-
grein, þekkinguna má öðlast með námi á
þar tilætluðum skólum eða utan þeirra, en
hið síðara verður ekki af bókum lært.
Það er ekki nóg, að menn viti, hvernig á
að gera þetta eða hitt, þeir verða að gera
það, framkvæma það sjálfir, einungis á
þann hátt fæst verkleg kunnátta og ekki
öðruvísi. »Það verður hverjum að list,
sem hann leikur«. Maður, sem veit hvern-
ig á að vinna eitthvert starf og hefur góða
verklega æfingu í því, getur gert það eins
og á að vera, enda þótt hann hafi enga
hugmynd um, hversvegna starfið er unnið
þannig og ekki öðruvísi. En hinn sem
veit bæði hvernig á að vinna starfið, og
hversvegna það er unnið þannig, en vant-
ar æfingu stendur uppi nær því ráðalaus,
honum farast öll handtök klaufalega þang-
að til hann er búinn að iðka starfið svo
lengi, að hann er orðinn æfðtir í öllum
handtökum. Það er því verkleg kunnátta,
sem hefur einna mesta þýðingu fyrir al-
menning, og án hennar verður bóknám
og vísindaleg þekking ekki að hálfum not-
um.
Á flestum búnaðarskólum erlendis er
reynt að sameina þetta tvennt: bóklega
kennslu og verklega æfingu og hefur það
víða gefizt allvel, en alltaf verður það
bóknámið, sem fær yfirhönd, verkleg
æfing er sumstaðar nauðalítil, I Nor-
egi hefur t. d. víða verið kvartað yfir því,
að piltar þeir, er á búnaðarskólana ganga,
fengju þar af litla verklega æfingu og þyk-
ir það afar mikill galli. Vér höfum hing-
að til haft svipað fyrirkomulag á vorum
búnaðarskólum, enda hafa samskonar radd-
ir heyrzt hér eigi óvlða og það kemur
rneir og meir í ljós, að með núverandi
íyrirkomulagi er alls ekki unnt að veita
á skólunum fullnægjandi verklega æfingu
í jarðyrkjustörfum. Ræktun landsins er
að miklu leyti undir því komin, að bætt
verði sem bráðast úr hinum tilfinnanlega
skorti á verklegri kunnáttu, enda mun
flestum vera það Ijóst, að aukin verkleg
kunnátta hlýtur að hafa mikla þýðingu
fyrir landbúnað vorn. Aptur á móti geta
ef til vill verið skiptar skoðanir um á
hvern hátt að helzt verði úr þessu bætt.
Einfaldasta og öruggasta ráðið hygg eg
vera að aðskilja verklegu kennsl-
una að meira eða minna leyti frá
hinni bóklegu og framkvæma
hana á þeim stöðum sem hægt er
að veita sem allra mesta verklega
æfingu og margfallt meiri en unt er á
skólunum með núverandi fyrirkomulagi
og að þar sé hægt að hafa nógu mikið
og nógu fjölbreytt verkefni fyrir hendi*).
Verkleg kunnátta getur með þessu móti
fengizt með tiltölulega litlum kostnaði, og
því komið að meiri og almennari notum;
þetta atriði getur þvl haft afarmikla þýð-
ingu fyrir ræktun landsins, einkum kunn-
átta í plægingum, því þótt öll önnur skil-
yrði væru fyrir hendi myndum vér komast
skamt með að auka ræktaða landið án
þess að nota plóginn.
Árétting um leirburð.
i.
(Frh.).
Eitt »vindhögg« Ólafs er það, er hann
segir, að »úrnum« sé annaðhvort prent-
villa eða ritvilla fyrir »úrgum«, »en þetta
er matur fyrir Kolskegg«. — Vér sögð-
um í ritdóminum: »Urnum« er mál-
leysa, en á líklega að vera »úrgum«,
nema það sé nýyrði höf.« — Svo finnur
Ólafur í viðbót tvær prentvillur í bók
Guðmundar, verður ákaflega hróðugur af
því og ánægður við sjálfan sig og segir:
»Lítið er það, sem hundstungan
finnur ekki« (!!I.
ólafur tekur upp setningu úr grein vorri
og snýr henni upp á Kolskegg, en biður
hann svo fyrirgefningar á því. — Þeim
hlýtur fremur að fyrirgefast slík meðferð
á annara efnum, sem ekki hafa sjálfir
öðru að veifa en því, sem þeir fá hjá ná-
unganum; en sæmra væri »flugumönnum«
að fá nesti og nýja skó hjá þeim, er
senda þá forsendingar, heldur en hinum,
sem þeir eru sendir á móti. Þvf skal
ekki heldur neita, að Ólafi kemur vel, að
hagnýta annara orð og setningar, ef hann
kynni að velja þau smekkvíslega, — því
að eigi lætur manninum svo vel að rita
sjálfum, sem draugasögur hans bera bezt
vitni um.
Vér. höfðum bent til vísu eptir Steingr.
Thorsteinsson í ritdómi vorum, þar sem
vér minntumst á það, hversu sumir kunn-
ingjar G. F. hefði »teygt eyru« hans. Ól.
*) í sfðasta ári Búnaðarritsins er góð hug-
vekja um búnaðarskólamálið eptir búfræð-
ing B. Bjarnarson f Gröf.
hefur svo hent þessa vísu á lopti og reyn-
ir að snúa henni upp á Kolskegg. Þessi
»stolinstefja« hans, sem hann gerir að út-
fararsálmi greinar sinnar, er'svo glöggt
dæmi um smekkvlsi hans og þekking á
bragfræði, að vér tökum hana upp :
„Öfund teygði á eyrunum hann,
svo öll við það sannindin rengdust;
en ekki hót við það vaxa hann vann,
það voru að eins eyrun, sem lengdust".
Vísan verður 1 meðförum hans argasta
hnoð, sem fer svo mjög í bága við ein-
földustu rímreglur, að þrír stuðlareru
í sama vísuorðinu(H) og annar hagleikur
er eptir því. Slíkir menn eru færastir
að skrifa ritdóm um ljóðagerð, þar sem
skilningur, smekkvfsi og bragfræðisþekk-
ing fylgist að eins og hjá Ólafi(!!).
Vér getum bent Ó. D. á eitt kvæði ept-
ir G. F., sem birt er f »Sunnanfara« í
haust. Það heitir »Heimþrá« og vonum
| vér að »dýpt« þess og snild sé Ólafi kær-
komin, og þá ekki síður grasfræðilegu
nöfnin, sem þar koma fyrir. — I þessu
kvæði kallar hann barnið sfrævil föður
síns«. Þetta orð hefur Guðm. líklega
lært á MöðruvöIIum og vill svo sýna sjálf-
stæði sitt með þvf að hafa það í allt
annari merking, heldur en nokkur maður
annar getur látið sér detta í hug. Þetta
kemur bezt fram, þar sem sagt er að
»frævilnum« sé »hampað« á hnjánum.
Þetta er »frumleikur« »Gvendar«, sem
Ólafi finnst svo mikið um. — Samlíking
þessi er einkar-»heppileg«! eins og marg-
ar aðrar hjá sama manni. Það er ekki
þægilegt að skýra þetta orð á prenti, enda
þarf þess ekki vegna Ólafs, en þeir sem
ekki skilja það geta eflaust fengið upplýs-
ingar um það hjá Stefáni kennara Stefáns-
syni, því að hann hefur víst búið orðið
til og má treysta honum manna bezt til
þess að útskýra það á sfínan hátt«. I
sama kvæði talar G. um »kjöltusmára« !
— Hvað jurta er það? Ólafi er líklega
ekki óljúft að fara í »bótaniskan leiðang-
ur til þess að rannsaka vaxtarstað þessa
»smára« — og ganga úr skugga um, hvort
það sé ekki »ný tegund«. Getur hann
þá sjálfsagt um leið fundið hið sanna gildi
kvæðisins. — Margt er fleira »guðmundar-
legt« í þessu kvæði og verður þess ef til
vill getið síðar.
II.
• Þú ert dvergur Guðmundur*.
Matth, Joch.
Matthías Jochumsson fyllist vandlætingu
mikilli út af því, að »Kolskeggur« skyldi
færa rök að því, að kveðskapur G. F.
væri léttur á metunum og mætti heita
leirburður einn. Segir M. J., að »þetta
megi öllum gera«, oger ekki annaðsýnna,
en fyrir honum hafi vakað hið fornkveðna:
»Þá er einum vá fyrir durum, er öðrum
er inn of komin«. Hvað sem því líður,
þá verður ekki annað sagt, en M. hafi
ekki höndulega tekizt að færa skjöld fyr-
ir »dverginn« sinn, sandskáldið og mun
sannast að sú vörn lifi ekki lengi, eflaust
miklu skemur heldur en kvæðin, sem
Georg Brandes hefur verið svo feigspár
um í prívatbréfi til höfundarins. Víst er
um það, að þótt M. J. verði öllu sínu
andríki til þess að blása lífsanda í »leir«
Guðmundar á Sandi, þá mundi »leirinn«
verða samur eptir sem áður.
M. J. segir: »G.F. er þar sem
hann er«! og leggur áherzlu á þessa
setningu. Um þetta getur enginn efazt,
enda ber ekki svo lítið á G. »þar sem
hann er« — fremstur á bekk íslenzkra
leirskálda, sem nú eru uppi, þessi »fána-
legi« »kyngi«-þrúðvaldur« og skáldlegi
Mökkurkálfi!
»Stefnir*)«, »Bjarki« og »Norðurland«
hafa flutt greinar um bók G. F. og er
þar kannazt við, að G. sé stundum »furð-
anlega smekkláus« og nokkuð »hrottaleg-
ur«. — I þessum greinum er þó flestu
tjaldað til þess að »gylla« »samsetning-
inn«, og rekur jafnvel svo langt, að »St.«
og »N1.« leggja áherzlu á. að G. beri
»mikla virðing fyrir starfinu!« —
En hvaða starf er það, sem G. ber virð-
ingu fyrir ? »Stefnir« segir, að það sé
einkum hið »líkamlega starf«, og
»Norðurland« segir að sstarfið, sem hann
metur og skilur sé það, sem unn-
ið er í hinum smæsta verkahring«.
— Hér sést ljóslega »moldvörpu«-sjón-
deildar-hringur G. F. — Það sést ekki af
kvæðum hans að hann meti nokkurs
nokkra andlega vinnu, eða starfsemd
þeirra, sem vinna að almenningsheill. »0g
þegar kemur til hins víðtækasta menn-
ingarstarfs í veröldinni, er hann blátt á-
fram skilningslaus«, segir »Norð-
urland«.
Og hvernig er nú »lotningin«!!, sem G. F.
ber fyrir sínu lægsta líkamlega starfi?
— Allir, sem starfa, verða örgustu ræflar
og aumingjar, »hendurnarhnýttar«, »kjúk-
urnar undnar út liði« og allt kreppt og
hokið, hestarnir drepmeiddir og hárlaus-
ir, og konurnar eins og óþrifalegur og fú-
inn vefstóll út í horni! Laun tveggja
mannsaldra vinnu er »ugla með trosnuð-
um reipum« o. s. frv. Allt þetta bervitni
þess að G. F. telur vinnuna hið mesta
böl. —Engu að síður segir »N1.« : »Yfir-
leitt má segja, að ekkert íslenzkt skáld
hafi haft aðra eins lotning(!) fyrir starfinu
eins og G. F.«(!!).
»N1.« segir að »Ekkjan við ána« verði
eflaust tekið upp í »úrvalsljóð eptir beztu
skáld vor«(!) og Sigurjón Friðjónsson tek-
ur tipp það sem honum þykir bezt úr
sama kvæði:
„Sem vefstóll út íhornihún var hin hinstu ár
sem voðinni er sviptur, af ryki og elli grár".
o, s. frv.
Gísli gatnli Brandsson kvað fyrir löngu
þessa stöku:
Út í horni auðarbrík
undi langt frá mönnum;
hesputré var harðla lík,
hrökkti og brast í tönnum.
Er líklegt, að þessi vísa komist einnig
í »úrvalsljóðin«, því að samlfkingin við
hesputré er fullt eins heppileg sem
vefstóls-lýsingin hjá G. F.
„Þú átt góðan penita“!, lætur Guð-
mundur Friðjónsson bónda nokkurn segja
við sig 1 einni af »skáldsögum« sínum
(»Einir« bls. 46). — Nú »otar« hann sjálf-
ur »gönguteinum« fram á vígvöllinn í
»Norðurlanc!i«, og »veifar öngum« að Kol-
skeggi. Hefir honum orðið »klaksárt í
heilanum« og »hrökklar fótum« af óstyrk.
Helzta vopnið, sem hann hefur til varn-
ar ljóðagerð sinni, móti »ritdóm« vorum,
er það, að hann muni ritaður af sama
manni, sem skrifað hafi einhverntíma um
kvæði E. H., »Á ferð og flugi« eptir St.
G. St., »Utför Valtýskunnar* og grein um
Pál Briem amtmann ! — Auðvitað er þetta
reykur og röng tilgáta, enda virðist það
eðli Guðm., að fálma fram hjá hinu rétta.
*) Ritdómur sáereptir Sigurjón Friðjóns-
son á Sandi.