Þjóðólfur - 11.04.1903, Blaðsíða 3

59
lagsskrá hverrar sýslu búin til eptir skýrsl-
um presta og skýrslum hreppstjóra, er þeir
tóku saman hvor ( sínu lagi. Nýju lögin
breyttu þessu á tvo vegu. Nú var þriðja
manni, sem hreppsnefnd kýs, aukið við og
nú semja allir þrír skýrsluna í sameiningu.
Það leikur orð á því, að sumir prestar
hér í sýslu hafi tyllt og tylli enn á fremsta
hlunn til að halda verðlaginu sem hæstu,
bæði með því, að reyna, að pína það inn í
verðlagsskýrsluna, sem mundi hækka verð-
lagið, svo sem vaðmál og með því að reyna
að halda þeim vörum utan skýrslunnar,
sem mundu lækka það, svo sem lýsi, og
lánist það ekki, er verð á þeim vörum, sem
upp eru teknar, fært fram úr öllu hófi.
Einn prestur hefur þannig haft alla þessa
öngla úti í einu og t. d. einu sinni sett
lambsfóðrið á 10 kr.
Af því, sem hér er sagt, má hver skilja,
að það sætir ekki furðu, þó að bændur hafi
reynt að hafa nokkurnveginn í fullu tré við
ágenga presta, síðan lögin komu út, enda
hef eg fremur hvatt en latt þá til þess síð-
an eg sannfærðist um, að á þá var hallað.
Og nú skal eg sýna þeim, sem vilja skilja
rétt mál, að tóvöru var sleppt með réttu úr
verðlagsSkránni hér í sýslu haustið 1899.
Árið 1899 voru, samkvæmt Stjt. 1900, C.
bls. 95, alls hér í sýslu 15245 sauðkindur,
en út voru flutt 58,300 pd. af ull. Afþessum
tölum geta þeir, sem vita, hvað kindin gef-
ur af sér af ull á ári, farið nærri um, að
ull muni ekki vera unnin hér víða svo mik-
il, að vaðmáli sé fargað. Vorullin er látin
nálega öll í kaupstað og haustullin af þeim
fáu kindurn, sem skornar eru fyrir heimilin,
kvað og vera látin mestöll í búðina, en önn-
ur haustull tilfellur hér ekki, því að kaup-
menn senda gærur af slátursfé órakaðar. -j-
Og úr öðrum héruðum er ekki tóvara flutt
hingað, nú er skreiðarferðir eru nálega hætt-
ar, enda hafa þær, svo fáar sem þær hafa
verið, í mörg ár ekki verið farnar nema í
2 staði, Ólafsvík og Hjallasand. Eg hef
heldur ekki hitt einn einasta bónda, er hafi
haldið því fram, að vaðmál hafi gengið hér
móti peningum mörg undanfarin ár. Jafn-
vel prestar þeir, sem hafa verið leiddir sem
vitni í málum þessum, þar á meðal enda
séra Jósep, hafa, að séra Helga einum und-
anteknurn, kannazt við, að þeir vissu ekki
til að vaðmál hefði gengið hér, nema hvað
einstaka maður kynni að hafa látið það til
hjúa sinna, en þó að það væri satt, að ein-
staka húsbændur hefðu látið flík til hjúa
sinna, gæti vaðmál samt ekki heitið almenn-
ur gjaldeyrir, og það af tvennu, í fyrsta
lagi má sýslan heita vinnfólkslaus. Það eru
til hreppar hér, sem ekki eru til í nema 2
eða 3 vinnumenn. Og í annan stað er víst
ekkert hjú utan verzlunarstaðanna ráðið hér
upp á peningaborgun, svo að vaðmál gengi
hér ekki kaupum og sölum móti peningum,
þótt hjú og hjú á stangli tæki við vaðmáls-
flík upp í part af kaupi sínu.
Þessi sýsla er heldur ekki fyrsta sýslan,
sem innleiddi þennan „nýja sið“. Austur-
Skaptafellssýsla reið á vaðið 1898. Næsta
haust eða 1899 bættust svo við 4 sýslur,
Vestur-Skaptafells-, Rangárvalla-, Dala- og
Snæfellsness- og Hnappadalssýsla; og síðan
haustið 1900 hefur ekki önnur tóvara verið
verðlögð í Arnessýslu en sjóvetlingar. í hinum
sýslunum, að Dalasýslu undantekinni, hefur
tóvara ekki verið tekin upp aptur. Þetta
hérað er þannig ekki heldur eitt um hituna,
enda þótt það eitt hafi orðið fyrir því láni,
að eignast þessi svonefndu verðlagsskýrslu-
mál.
Um vottorð þau, sem prentuð eru ( „fsa-
fold" eptir séra Eiríki Gíslasyni á Prest-
bakka og Sigurbirni nokkrum Guðleifssyni
í Ólafsvík og vottorð um það, sem séra
Jósep gaf 24. janúar þ. á., get eg verið fá-
orður. Þau eru öll miklum meinum bland-
in. Eg man ekki til þess, að eg hafi end-
ursent nokkra verðlagsskýrslu af því einu,
að vaðmál hafi verið tekið upp í hana, og
hefði það þó verið fullleyfilegt. Hafi eg
endursent slíkar skýrslur, hefur það komið
til af því, að hún hefur verið gölluð að ein-
hverju leyti, svo sem vantað í hana undir-
skript eða vottorð uro, að hún hafi legið
frammi lögboðinn tíma, og má vel vera, áð
eg hafi þá stundum um leið leitt athygli
hreppstjóra að því, að vaðmál mundi vera
ranglega talið í skýrslunni, eða einhverju,
svo sem hér, ranglega sleppt. — Um vott-
orð Sigurbjarnar nægir að geta þess, að
hreppstjórinn í Ólafsvík skrifaði mér að fyrra
bragði 7. f. m., að Sigurbjörn þessi, sem
kvað vera sami Sigurbjörn og brann hjl í
Lækjarbotnum um árið, skrökvaði vottorðinu
alveg upp. Annars stóð það mál, sém þar
um ræðir í engu sambandi við Miklaholts-
málið. í því réttarhaldi var rannsakaður og
reyndist sannur orðrómur sá um séra Helga,
sem getið er um að framan. — Vottorð séra
Jóseps gæti ókunnugur maður undrast.
Séra Jósep hafði, áður en Jón á Narfeyridó,
látið af hendi annað vottorð í málinu, enda
var þar svo sem ekkerl haft eptir Jóni heitn-
um í minn garð, en í nýja vottorðinu, sem
er dagsett 24. jan. eptir að lát Jóns fréttist
til Reykjavíkur, þar sem séra Jósep dvaldi
þá, er margt fleira haft eptir Jóni heitnum.
Eg hef þá skýrt þessi mál nokkuð, þessi
mál, sem miklu fremur ættu að heita presta-
mál en verðlagsskýrslumál, eptir því kappi,
sem sumir prestar hafa lagt á þau. Séra
Helgi og séra Jósep hafa þannig beðið ráð-
herrann að hlutast til um, að annar maður
en eg yrði settur til að fara með málin, og
jafnframt sagt vísvitandi ósatt um eitt atriði
að minnsta kosti, það sem sé, að eg hafi
stuðlað að því, að vaðmál hafi líka verið
skafið út haustið 1899, en það er ósatt, eins
og skýrslurnar sjálfar, sem eru í vörzlum
stiptsyfirvaldanna bera með sér, því að úr
þéim hfefur ekkert verið skafið eða máð á
annan hátt.
Eg skal svo ekki orðlengja um þessi mál,
sem þegar er búið að gera helzt til mikinn
þyt út af, bæði af líklegum og ólíklegum,
en að eins bæta því við, að eg tel það enga
hnéisu, þó að landsyfirrétturinn og enda
hvaða yfirdómstóll sem verið hefði, hafi vís-
að heim til mín máli. Eg man ekki betur
en að hæstiréttur vísaði einföldu sakamáli
heim til yfirréttarins 28. nóv. 1894, og sekt
hef eg þó ekki fengið enn, hvað sem yfir-
rétturihn kann að vegá mér út framvegis,
enda er það spá mín, að það högg, sem
reitt var til með öllu þessu málastappi, muni
lenda annarsstaðar en til var ætlazt, og eng-
an þann saka, er hitta átti.
Lárus H. Bjarnason.
Vonipnar.
Þa3 entist ekki tíminn til þess, að ræða
bankamálið á borgarafundinum 1. apríl.
Um það mál er að vísu ekki mikið að
ræða sem stendur, en bankastjóri Tr. Gunn-
arsson gaf þó um það allmerkilegar upp-
lýsingar á fundi Framfarafélagsins hér í
bænum 29. marz.
Eins og menn vita var bankastjórinn
staddur í Kaupmannahöfn um síðustu
mánaðamót; var hann þá á fundi með
þeim herrum, Arntzen og Warburg og
einhverjum fieirutn mönnum. Á fundi
þessum varð það upplýst, að þessir herr-
ar höfðu þáenn ekki fengið fé það,
er útheimtist til þess, að stofna hluta-
félagsbankann.
Þetta kemur og ógn vel heim við bréf
það, sem nýlega er birt í »Þjóðviljanum«
frá þessum herrum, þar sem þeir segjast
enga von nafa um, að geta stofnað bank-
ann fyrri en með haustinu.
Þetta er með öðrum orðum: hlutafé-
lagsbankinn er enn ekki kominn lengra
en það — eptir að nær því heilt ár er
liðið frá því, að leyfishafar þóttust ætla
að stofna hann — að hann ervonargrip-
ur, vonarpeningur. Engin vissa, að eins
von.
Það er af þessu auðsætt, að það eru
ósannindi, sem ritstj. »Þjóðviljans« segir
( sama blaði, að sér sé kunnugt um, að
stofnféð hafi þegar verið fengið ( fyrra-
haust. Ef svo hefði verið, mundu leyfis-
hafar eigi tala nú um »vonir«, heldur
vissu.
. Það gefur og að skilja, að ef leyfishaf-
ar hefðu þegar í fyrra haust haft vissu
fyrir stofnfénu, mundu þeir hafa látið
bankann byrja störf núna með vorinu,
því að á vorin, í maí, júní, júlí, er þörfin
og eptirSpurnin mest eptir peningum á
íslandi.
Mælt er, að leyfishafar ætli að koma
upp til Reykjavíkur í sumar til þess að
hafa tal af þingmönnum.
Ætli »vonir« þeirra um stofnun bank-
ans séu byggðar á því, að þeir »voni«,
að Isafoldarliðið sigri við kosningar í vor,
svo að þeir geti fengið þingið til, að
leggja landsbankann niður og þeir »voni«
svo að geta stofnað banka sinn á rústum
hins? Talsvert líklegt.
Allmarga í ísafoldarliðinu mun ekki
skorta viljann.
Kjósendur á Islandi!
Verið varir um ykkur, gætið landsbank-
ans, sem er ykkar eign. Munið eptirþví,
að kjósa þá eina á þing í sumar, sem
lofa því tvímælalaust, að styðja
landsbankann eptir föngum og
afsala ekki se ð 1 a ú t g á f ur é tt i
landsjóðs frekar né fyrir lengri
tíma en þegar er gert.
Gerið ekki útlendinga einvalda yfir pen-
ingunum í landinu.
6/4—'03. Snorri.
Á borgarafundi
7. þ. m., framhaldi fundarins 1. þ. m.,
var bankamálið tekið til umræðu, og
samþykkt í því sú tillaga (frá Þorl. adj
Bjarnason), að fundurinn skoraði
á alla kjósendur í landinu, að
kjósa þá eina ti 1 þ i n gs, e r 1 o f u ðu
því tvímælalaust,aðstyðjalands-
bankann eptir mætti. Var þetta
samþykkt í einu hljóði, en rökstudd dag-
skrá í þessu máli (frá Jóni Sigurðssyni
skrifara) var felld með 91 atkv. gegn 47.
Voru umræður fremur hóglegar um málið,
og virtust flestir vera samdóma um, að
óhæfa væri að leggja niður landsbank-
ann. Þó andaði lítil hlýja til þess banka
út úr ræðu þingmannsefnis »hinna sam-
einuðu« Jóns Jenssonar, og er því alls
óvíst, hvernig sá herra snerist 1 málinu,
ef hann kæmist á þing með Warburgs-
vinunum. '
Tillaga sú frá Jóni Jenssyni ( stjórnar-
skrármálinu, er getið var um í slðasta
blaði, og ekki var borin upp til atkvæða
á fundinum 1. þ. m., var nú á þessum fundi
molduð með rökstuddri dagskrá, er sam-
þykkt var með 86 atkv. gegn 38. »Hinir
sameinuðu« (Landvarnarmenn og Valtý-
ingar) andæptu þessu harðlega, vilduláta
bera tillöguna upp til samþykktar, til þess
að geta veifað henni eptir á framan í
kjósendur, og talið hana til styrktar sín-
um málstað, þótt þeir hefðu ekki getað
það, jafn óákveðin og litlaus, sem hún
var, og þessvegna alveg þýðingarlaus (að
þingið samþykkti ekki neitt, er skerti
landsréttindin !) Þess vegna var sú aðferð,
er nú var höfð, hárrétt, því að fundurmn
1. þ. m. hafði samþykkt alveg ákveðna
og ótvíræða tillögu í málinu. En ekki
var fylgið frá hálfu hinna »sameinuðu«
meira en svo við þessatillöguþeirra, að þeir
höfðu nú misst 20 atkvæði frá fundinum
1. þ. m. Þá voru þeir 58, er greiddu at-
kvæði gegn þeirri tillögu, er þá var sam-
þykkt.
Nokkur önnur mál voru tekin til um-
ræðu á þessum fundi, og samþykktar á-
lyktanir í þeim, t. d. um þingmannafjölg-
un í Reykjavík (frá. dr. B. Ólsen) og um
líftryggingu sjómanna (frá Þorl. Bjarna-
son).
Annars fór fundur þessi allfriðsamlega og
siðsamlega fram, að undanskildu óværðar-
nuddi landbúnaðarráðanauts nokkurs
og óspektum úti fyrir húsinu af hálfu
drengja nokkurra eða ókosningabærra
manna, er ekki var leyfð innganga á
fundinn. Var kastað grjóti inn í fundar-
salinn og gluggar brotnir, og er það fá-
dæma strákskapur og skrílsháttur.
Búast má við, að »Isafold« og Land-
varnarflogritið verði enn samtaka í því,
að flytja rangar skýrslur af fundi þessum,
eins og þau gerðu af fundinum 1. þ. m.,
þar sem þau leyfðu sér að rangfæra allt
eða flest, sem fram hafði farið, mjög
ósvlfnislega, þvert ofan í mörg hundruð
sjónar- og heyrnarvotta. Slík örþrifráð
eru ekki spánný hjá »ísafold«, þá er hún
verður hraparlega undir á almennum fund-
um, og stallsystir hennar, þótt ung se,
hefur lært af henni listirnar einkar vel,
og gengið enda feti framar í ósannindun-
um og rangfærslunum. En slík aðferð
drepur niður allri tiltrú á málstað þann,
sem fyrir er barizt, og er vissasta ráðið
til að gera hann óalandi og óferjandi í
augum allra sanngjarnra og skynsamra
manna, því að sannleikurinn er sagna
beztur.
1 virðlngarskynl
við dr. Georg Brandes veittu ísl. stúd-
entar í Höfn honum glaðningu 21. f. m.
Hélt hann fyrst fyrirlestur, en svo var
samdrykkja á eptir og margar ræður haldn-
ar. Brandes tálaði sjálfur þrisvar, en fyrir
honum töluðu: Hafsteinn Pétursson, dr.
Finnur, Ólafur Halldórsson, Bogi Melsteð
og Sig. Eggerz. Jóhann Sigurjónsson flutti
honum kvæði, sem var prentað og útbýtt
meðal manna. Eptir því sem skrifað er
frá Höfn, virtist Brandes vera mjög ánægð-
ur með viðtökurnar, og fór ekki fyr en
kl. var orðin um 2.
„Hölar“
(skipstj. Öest-Jacobsen) kom hingað frá
útlöndum að kveldi 6. þ. m. Fátt far-
þega var með bátnum. Hann fór vestur
á ísafjprð 8. þ. m., með vörur þangað og
á fleiri hafnir á Vestfjörðum. Er væntan-
legur aptur eptir páskahelgina og hefur
hinar reglulegu ferðir sínar til Austur- og
Norðurlandsins 15. þ. m.
Nýr ritlingur,
er nefnist: »Meinvættir Islands
— Lögs t i r fi nga r n i r og flónin«
eptir Jón Ólafsson, er nýprentaður í prent-
smiðju »Reykjavíkur«. Snýst hann mest
gegn hinum nafnkunna »uppgjafar«ritlingi
Jóns Jenssonar, og lögstirfninni í honum,
og jafnframt gegn »Landvarnarmönnun-
um« svonefndu, og er þar allómjúklega
á þeim tekið.
Þessu blaði fylgir a u k a b 1 a 3
með röksamlegri og stillilega ritaðri grein
eptir Lárus sýslumann Bjarnason, (að miklu
leyti ræða hans á borgarafundinum 1. þ. m.)
er hnekkir gersamlega öllum lagaflækju-
vef Jóns Jenssonar um ríkisráðssetuna, svo
að ekki stendur þar steinn yfir steini 1 þessu
»evangelíó« Landvarnarmanna. Er yfir-
dómarinn þar svo rækilega kveðinn í
kútinn sem mest má verða.
Yeðuráttufar í Rvík í marz 1903.
Medalhiti A hádegi. + 0.1 „
—„ nóttu . -+ 3.1 C.
Mestur hiti „ hádegi. + 5 „ (h. 14.).
—kuldi..............-+4 „(h. 10.11.).
Mestur hiti „ nóttu . o
—kuldi,, —. -+ 11 „ (h. 12.).
Hefur optast verið við austanátt; 8. bál-
livass á austan fyrri part dags, gekk svo
til norðurs, mjög hvass h. 9., hægði fljótt
og fór að snjóa talsvert, en með hægð.
Síðari hluta mánaðarins optast hæg aust-
anátt og bezta veður.
V4—'03 J- Jónassen.
J,P.T. Bryde’s
verzlun í Reykjavik
hefur með síðustu ferð „Laura" fengið
Mustad’s margarine,
sem er ætíð álitið hið bezta smjörlíki,
sem fæst hér á landi.
. Emailleraðir KÁTLAR,
könnur, mjólkurfötur, kastarholur, aus-
ur, fiskspaðar o. m. fl., kom nú með
Laura verzlun
Sturlu Jónssonar.
Eigandi og ábyrgðarmaður:
Hannes Þorsteinsson, cand. theol.
Prentsmiðja Þjóðólfs.