Þjóðólfur - 24.04.1903, Blaðsíða 1

ÞJÓÐÓLFUR.
55. árg.
Reykjavík, föstudaginn 24. apríl 19 03.
Xa 17.
jftudÁidá jffa/ufœAÍrv
Ofna og eldavélar
s e 1 u r
Kristján Þorgrímsson.
Útlendar fréttir.
—o--
Kanpmaimíiltöfn io. apríl.
Frakkland. Loks komst þá D r e y -
fu s m ál i ð á dagskrá í franska þinginu 6.
þ. m., þá er gera átti út um, hvort kosn-
ing þingmanns eins, sem Syveton heitir,
vseri lögmæt. Jaurés ásakaði hann um,
að hafa notað til að afla sér kosninga-
fylgis falsað bréf frá Vilhjálmi keisara,
sem mótstöðumenn Dreyfusar höfðu not-
að til þess að sakfella hann. Syveton var
hrundið frá þingmennsku, en af þessu
spunnust allmiklar umræður um Dreyfus-
málið, er stóðu yfir í tvo daga. Auk
hins falsaða bréfs frá Vilhjálmi keisara,
er menn vissu um áður, kom Jaurés fram
með annað bréf, er áðttr hefur eklíi verið
kUnnugt um. Það var frá Pellieux hers-
höfðingja, sem var aðalmálflytjandi hers-
höfðingjaráðsins í Zolamálinu, til hins
þáverandi hermálaráðherra, Cavaignac. I
bréfinu, sem er dagsett 31. ágúst i8q8,
biður hann um lausn frá embætti, því að
hann hafi komizt í klær samvizkulausum
mönnum og hann geti ekki lengur borið
traust til yfirboðara sinna, sem hefðu lát-
ið hann byggja á fölsuðum skjölum (nfl.
keisarabréfinu). Með þessu bréfi var það
fullkomlega gefið í skyn, að Cavaignac
hefði vitað um skjalafölsunina, en hann
gerði þó ekkert til þess, að bera það af
sér, heldur stakk hann bréfinu undir stól
og sýndi það jafnvel ekki ráðaneytisfor-
setanum (Brisson). Brisson gerði nú all-
mikla árás á Cavaignac í þinginu og
sagði, að hann mundi þegar í stað hafa
verið ákærður, ef sakauppgjöf hefði ekki
verið veitt öllum, sem við Dreyfusmálið
hafa verið riðnir. Cavaignac reyndi að
verja sig, og tók það ráð, að neita öllu.
Jaurés las einnig upp bréf frá lækni ein-
um, Dumas að nafni, sem var vinur Merle
hershöfðingja, eins af dómurunum f Renn-
es. í samræðum milli þeirra hafði Merle
sagt, að hann hafi fengið fulla sönnun
fyrir sekt Dreyfusar og byggði hann það
i keisarabréfinu, sem menn nú vita, að er
falsað. Hermálaráðherrann, André, lýsti
yfir því, að það væri ætlun stjórnarinnar
að komast að sannleikanum f þessumáli,
Og hann væri því fylgjandi, að nefnd
manna, sem í væru hæfilega margir lög-
fræðingar, væri skipuð til að rannsaka
málið. Jaurés og Brisson komu nú rneð
uppástungu til rökstuddrar dagskrár, þar
sem látin er í Ijósi ósk um, að stjórnin
láti hefja rannsókn, en miðlunarmönnum
undir lorustu Ribots tókst aðkomahenni
fyrir kattarnef. Ribot hélt allmikla ræðu
og kvað þingið ekki eiga að skipta sér
af Dreyfusmálinu, því að það væri dóms-
mál og þvf alveg óviðkomandi. Var því
dagskrá Jaurés og Brissons felld, en sam-
þykkt önnur, er lýsti yfírtrausti til stjórn-
arinnar, en kvað Dreyfusmálið eiga ein-
ungis að koma til kasta dómstólanna.
Mönnum kemur ekki saman um, hver
verða muni árangurinn af þessum aðgerð-
um þingsins. Sum blöðin segja, að upp
frá þessu muni ekki verða hreyft við
Dreyfusmálinu, en önnur álíta, að um-
ræðurnar hafi fært menn töluvert nær
sannleikanum, en þegar öllu er á botn-
inn hvolft, virðist töluvert minna hafa orð-
ið úr þessu en til var ætlast og óvíst,
hvort það getur haft nokkur verulegáhrif
á Dreyfusmálið. Stjórnin skilur atkvæða-
greiðslu þingsins á þá leið, að ekki beri
að skipa nefnd til að rannsaka málið, en
hún felur aptur André hermálaráðherra
að rannsaka sjálfur, ef hann álítur þess
þörf, skjöl þau, sem rætt var um í þing-
inu. En hvort nokkur árangur kann að
verða af því, er ekki unnt að segja.
Hollaud. Nóttina milli 5. og 6. þ. m.,
var ákveðið, að almennt verkfall
skyldi hafið til þess að neyða stjórnina,
ef unnt væri, til að taka aptur lagafrum-
vörp sín. Stjórnin hraðaði þeim, sem
hún mátti og urðti þvf verkmenn að
bregðast skjótlega við, ef þeir ;vildu ekki
gefast upp alveg að óreyndu. En stjórn-
in lætur engan bilbug á sér finna. í gær
voru frumvörp hennar samþykkt af þing-
inu með öllum þorra atkvæða. Stjórnin
hefur gert allt, sem henni var unnt til
þess að ónýta verkfallið. Hún hefur skip-
að herliði á járnbrautarstöðvarnar og fram
með brautunum til þess að vernda þá
verkmenn, sem ekki legðti niður vinnuna,
og sjá urn, að sporin yrðu ekki skemmd.
Hefur tekizt að láta nokkrar lestir ganga,
þrátt fyrir verkfallið, en mikil vandkvæði
hafa þó verið á því og hafa menn orðið
að notast við óvana menn til margra
hluta. Það var svo ráð fyrir gert, að
verkfallið skyldi ná til verkmanna í
öllum greinum um allt Holland og hafa
þeir vfðast hvar lagt niður vinnuna að
meiru eða minna leyti.
Damnörk. Vilhjálmur keisari
fór héðan aptur að kveldi hins 5. þ. m.,
er hann hafði dvalið hér í bezta yfirlæti
í 4 daga, einum degi lengur en hann ætl-
aði sér í fyrstu. Hann skoðaði borgina
í krók og kring og lét sér mikið finnast
um kjörgripi hennar, einkanlega ljósfræð-
isstofnun Einsens læknis og kvaðst hann
mttndu kosta kapps um, að fá samskon-
ar stofnanir settar á fót heima hjá sér í
Þýzkalandi. Dáðust Kaupmannahafnar-
búar að fjölhæfni hans og margháttuðu
þekkingu. Bæði dönsktt og þýzku blöð-
in telja för hans mikilvæga, að því leyti
sem hún muni mjög stuðla að því, að efla
frið og vináttu milli Dana og Þjóðverja.
Jafnvel Suðurjótar vona, að hún nntni ef
til vill gefa tilefni til, að hætt verði of-
sóknunum gégn þjóðerni þeirra.
Finnland. Rússakeisari hefur rneð til-
skipttn 26. f. m. aukið mjög-vald land-
stjórans á Finnlandi. Ef honum lfkar
ekki við aðgerðir embættismannanna, hef-
ur hann leyfi til, upp á eigin spýtur, að
taka til allra þeirra ráða, er honum þyk-
ir henta.
Tyrkland. Rússneski konsúllinn í Mit-
rovitza, setn áður er getið um, að særð-
ur hafi verið, þá er Albanar gerðu árás
á borgina, er nú dauður af sárum sínum.
Þetta vilja Rússar eigi láta vera óhegnt
og hafa því fastlega skorað á Tyrki að
bæla niður uppreisn Albana og þora þeir
að líkindum ekki að þverskallast við því.
Tyrkir eru nú eins og milli tveggja elda,
annarsvegar eru Albanar, sem hefja upp-
reisn af því, að þeim þykir umbæturnar,
sem gera á í Makedóníu, allt of miklar,
en hinsvegar eru Makedónfubúar, sem
viðbúið er, að geri uppreisn þá og þeg-
ar, af því að þeim þykir umbæturnar allt
of litlar. Fregn hefur borizt um, að Make-
dóníubúar ætli að hefja uppreisn 15. apr-
11, en ekki er víst, hvort hún er áreiðan-
leg. _____________
Serbía. Einkennileg stjórnar-
bylting var þar háð um daginn. Al-
exander konungur gaf út tilskipun, þar
sem hann lýsti yfir því, að stjórnarskráin
væri úr lögum numin, stjórnin uppleyst
og nokkur ný lög svo sem prentfrelsislög,
sveitastjórnarlög og kosningalög voru einn-
ig úr gildi numin og lög þau, er áður
höfðu verið um þau efni, sett 1 staðinn.
En er þetta var að gert, gaf konungur út
aðra tilskipun, þar sem hann lögleiddi
stjórnarskrána aptur og tók sér aptur hina
gömlu ráðherra. Landið var því einung-
is stjórnarskrárlaust í hálfa klukkustund,
rétt á meðan verið var að afnema lögin,
sem konungi var svo illa við.
Ítalía. í Rómaborg hefur verið
hafið mikið v e r k f a 11. Prentararnir
byrjuðu og síðustu dagana hafa engin blöð
komið þar út, en aðrir verkmenn hafa
einnig gengið í lið með þeim, svo að tala
þeirra, er lagt höfðu niður vinnuna, var
í fyrra dag orðin 25 þús. Eptir hraðfrétt |
í gær, eru þó líkur til, að unnt verði að
gera enda á verkfallinu innan skamms
með málamiðlun.
Spánn. Stúdentaóeirðirnar
halda áfram enn þá. I Salamanca sló í
bardaga milli stúdenta og hermanrtanna
og féllu 3 stúdentar. Háskólunum hefur
víða verið lokað og verkamenn hafa geng-
ið í lið með stúdentunum. Óánægjan er
mjög almenn og menn ætla, að vel geti
svo farið, að stjórnin verði að fara frá
völdum.
Marokkó. Þao er nú svo að sjá af
fréttunum þaðan, sem uppreisnarmönnum
veiti heldur betur.
Hár aldnr. í Telekhaza á Ungverja-
landi andaðist 28. f. m. 1 14 ára gömul
ekkja, fædd 1789, sama árið og stjórnar-
byltingin mikla hófst. Þá er gamla kon-
an var 106 ára, sat hún brúðkaup barna-
barnabarnabarns síns. [Eptir »NeuesWien-
er Tagblatt« 3. apríl].
,Víkingarnir á Hálogalandi*.
eptir Hinrik Ibsen hafa fyrir skömmu
verið leiknir hér í »Leikfélagi Reykja-
víkur« í síðasta sinn á 2. í páskum (13.
þ. m.), og er störfum félagsins með því
lokið í þetta sinn. Leikrit þetta hefur
einu sinni áður verið leikið hér, vetur-
inn 1892, og þótti allvel takast, en yfir-
leitt hefur það þó tekizt betur nú. Eink-
um voru Hjördís og Sigurður betur leik-
in nú, en 1892. Örnólí úr Fjörðum lék
sami maður í bæði skiptin (Kr. Ó. Þor-
grímsson), en öllu betri virtist oss hann
1892 en nú, og getur það meðfram stafað
af því, að nú eru menn farnir að gera
meiri kröfur til leikenda, en menn gerðu
þá. En þótt leikmennt hafi mikið farið
fram hér næstl. 10 ár, þá er leikkröptum
þeim, sem vér höfum nú yfir að ráða enn
ofvaxið, að sýna þetta Ibsens leikrit þann-
ig, að nokkur nautn geti verið að horfa
á það. Til þess þarf ekki að eins leikur
hvers einstaks leikanda að vera frábær-
lega góður, heldur verður einnig útbún-
aður allur á leiksviðinu, búningar og leik-
tjöld að vera ágætt, því að leikritið út-
heimtir þetta allt í fyllsta mæli, til þess
að »gera lukku«, eins og kallað er. Leik-
rit þetta er eitt meðal hinna elztu, en ekki
helztu leikrita Ibsen’s, og þessi mikli
snillingur er svo margir dá, hefur ekki
verið verkefninu fullkomlega vaxinn, llk-
lega sakir ónógrar þekkingar á fornsögum
vorum og lyndiseinkennum fornhetjanna.
Hann virðist hafa mest hugsað um að
koma sem víðast við, og reyna að bræða
saman í eina heild ýmsa »karaktera« úr
sögum vorum. Þetta sést Ijósast á aðal-
persónunni í leiknum, Hjördísi, sem höf.
hefur rnest vandað til. En einmitt af
því hún kemur fram sem bræðingur úr
Brynhildi Buðladóttur, Guðrúnu Gjúka-
dóttur, Guðrúnu Ósvífsdóttur og Hallgerði
langbrók, verður hún sjálf öll í hálfgerð-
um molum, af því að skáldinu befur ekki
tekizt að gera samsteypuna að neinni við-
unanlegri heild, og býður því áhorf-
endunum þar brotasilfur í staðinn fyrir
vandaðan smíðisgrip úr gulli, er Hjördís
gæti verið og ætti að vera. Vegna þess-
arar samsteyputilraunar brýtur skáldið og
víða bág við söguleg sannindi, eins og
t. d. þá er hann lætur óarga hvítabjörn
liggja úti fyrir skemmu Hjördísar á Is-
landi(I), því að eins og allir vita, voru
þess engin dæmi hér. En bæði þetta og
margt annað viðvíkjandi hátterni Hjördfs-
ar, er að eins fleygað þarna inn, til þess
að koma því að, án tillits til þess, hvort
það fellur vel eða illa í heildina. En vegna
allrar þessarar samsuðu á Hjördísi verður
hún svo afarerfið viðfangs á leiksviði. Það
þarf frábærlega mikla leiklist til að gera
hana hugcnæma, hugfangandi og aðdáun-
arverða á leiksviðinu. Skátdið hefurgert
hana svo úr garði, að leikandanum verð-
ur mjög hætt við að láta mest bera á
nornahættinum, stórmennskunni og frekj-
unni. En þá er hlutverkið illa af hendi
leyst. Frk. Gunnþórunn, sem lék Hjördísi,
reyndi auðsjáanlega til að láta bera að
minnsta kosti eins mikið á góðu, göfugu
hliðunum, á hinum kvennlegu tilfinning-
um hjá Hjördísi, og það tókst henni sum-
staðar mætavel, t. d. í samtalinu við Sig-
urð, þá er hún kemst að því, að hann
hafi elskað hana. Leikur hennar þar 1
3. þætti var ágætur, og mundi engin leik-
kona hér betur gert hafa. Það sem leik
hennar var ábótavant að öðru leyti, en