Þjóðólfur - 08.05.1903, Blaðsíða 1

JOÐOLF
55. árg.
Reykjavík, föstudaginn 8. maí 19 03.
MuAáidí jtíulýaliiv
Ofna og eldavélar
s e 1 u r
Kristján Þorgrímsson.
Útlendar fréttir.
—o---
Kanpmannaliöfn 27. apríl.
Frakkland. Munkarnir vilja ekki
með góðu víkja úr klaustrunum. Þeir búa
þar um sig sem bezt þeir geta, og yfir-
völdin eiga 1 mesta braski með, að koma
þeim þaðan í burtu; hefur víða lent í
handalögmáli, barsmíð og grjótkasti út
af því. Meðlimum munkareglnanna, sem
bannaðar hafa verið, hefur öllum verið
bannað að prédika, en þeir skeyta því
engu og prédika eptir sem áður. Snúast
prédikanir þeirra allar gegn stjórninni og
leitast þeir við, að spana fólkið upp á
móti henni. Svartmunkur nokkur líkti í
prédikun einni fyrir skömmu Combes ráða-
neytisforseta við Júdas, Loubet forsetavið
Heródes og Waldeck-Rousseau við Píla-
tus og hét þeim að lokum öllum helvítis
kvölum. Andstæðingar stjórnarinnar beita
öllum brögðum til þess, að gera hana
tortryggilega í augum manna. Nú sem
stendur æpa þeir ákaft upp um mútugjaf-
ir. Um páskana birtist grein 1 blaðinu
»Le petit Dauphinois« í Grenoble, þar
sem það var borið upp á Edgar Combes,
son ráðaneytisforsetans, að hann hefði
boðizt til að útvega Kartheuser-munka-
reglunni leyfi til, að fá að halda áfram
fyrir eina miljón franka. Mál þetta hefur
þegar verið tekið til rannsóknar. Þegar
ritstjóri blaðsins »Le petit Dauphinois*
var spurður nlnara um þetta, kvað hann
Edgar Combes sjálfan ekki hafa gert þessi
boð, heldur annar maður fyrir hans hönd,
en hann þverneitaði því. Öll frjálslyndu
blöðin í Frakklandi telja þetta álygar ein-
ar, en klerkar og natlónalistar gera sér
miklar vonir um, að þeim muni takast
að fella Combes með þessu. Jafnframt
þessu hefur prestur einn úr Kartheuser-
munkareglunni komið með aðra aðdrótt-
un, þar sem sveigt er að öðrum leiðandi
mönnum frjálslynda flokksins, að þeir
hafi heimtað tvær miljónir í sama skyni.
En flestir álíta þetta einungis ástæðulaus-
ar tilraunir, til að hefna sín á ráðaneyt-
inu og frjnlslynda flokknum.
Dreyfus hefur ritað André hermála-
ráðherra biéf, þar sem hann fer þess á
leit, að mál sitt verði tekið fyrir af nýju.
Menn vita ennþá ekki, hvort nægar nýj-
ar ástæður þyki fram koma til þess, að
þessari bæn verði sinnt, en menn eru þó
farnir nð verða vonbetri um það. En það
verður þá dómsmálaráðherrann, en ekki
hermálaráðherrann, sem á að úrskurða það.
Holland. Hinn 11. þ. m. V'oru þving-
unarlögin smnþykkt af þinginu Og sania
dag voru þau undirskrifuð af drottningu
Og birt í atikaútgáfu af stjórnartíðindun-
um. Ekkert varð úr neinu upphlaupi,
eins og menn höfðu þó búizt við, ef til
vill meðfram af því, hvað þetta varð allt
með skjótum svifum. Þá er lögin voru
komin á, sáu verkmenn sér þann kostinn
vænstan að hætta verkfallintt. Verkfall
þetta, sem kostað hefur Holland um 10
þús. gyllini, hefur þvf orðið alveg árang-
urslaust og hefur heldur orðið til að gera
stöðu verkmanna verri en áður, því vinnu-
veitendur setja þeim kostina, þegar þeir
taka til vinnu aptur.
Englaiid Óánægjan ersífellt mikil yfir
stjórninni, sem meðal annars hefttr
aukið skattabyrðina og herútgjöldin fram
úr öllu valdi. En menn treysta þó hvorki
Rosebery lávarði eða Campbell-Banner-
mann, sem nú eru taldir foringjar frjáls-
lynda flokksins, til þess að ntynda hreint
frjálslynt ráðaneyti, svo að líkindum verð-
ur það ofan á, að Chamberlain myndi
nýtt íhaldsráðaneyti áðttr en langt um
líður.
Fjárhagurinn er dálftið farinn að
skána sfðan Búastríðinu lauk. I fjár-
lagafrumvarpinu, sem Ritchie íjármálaráð-
herra lagði fyrir þingið um daginn, er
gert ráð fyrir töluverðum tekjuafgangi.
Stingur ráðherrann því tipp á, að lækka
tekjuskattinn um 4 pence af hverju pd.
sterl., svo að hann verði nú 11 pence og
afnema korntollinn. Eyrir Búastrfðið var
tekjuskatturinn 7 pence afhverju pd. sterl.,
en síðan hefur hann hækkað um meir
en helming. Fjármálaráðherrann kvað
kostnaðinn við ófriðinn ( Suður-Afríku
og Kfna hafa numið 217 milj. pd. sterl.
(um 3,900 milj. kr.).
Játvarður konungur er nú á utan-
landsför. Hann hefur heimsótt Portúgals-
konung og er nú kominn til Ítalíu til
þess að finna Italíukonung; að þvf búnu
heldur hann heim yfir Frakkland. Menn
ætla. að ferð þessi sé farin algerlega í
pólitiskum erindagerðum og muni tilgang-
ttrinn vera sá, að reyna að fá Ítalíu og
Frakkland til þess að fylgjast að málum
með Englandi, ef til vandræða rekur út
úr ástandinu á Balkanskaganum.
Noregttr. Óvenjulega miklir útflutn-
ingar eru nú þaðan til Amerfktt. I fyrra
fluttu út um 30 þús. manna, en í ár bú-
ast rnenn við að um 40 þús. muni fara.
Á þessum tveim ártini fer því 32. hver
tnaður af landi brott. Það má geta nærri
hvflíkt tjón það er fyrir jafnfámennt land
sem Noreg, að missa svo marga menn,
og flesta einmitt af þeim, sem eru á bezta
skeiði.
Finnland. Nú hefur Rússastjórn lagt
smiðshöggið á þá pólitík, sem hún hefur
beitt gegn Finnlandi í rúm 4 ár. Ávallt
hefttr hún verið að færa sig upp á skapt-
ið, ávallt hefur hún gerzt ósvffnari og ger-
ræðisfyllri í lagabrotunum og nú slðast
með tilskipun frá keisara 2. aprfl sem var
auglýst 15. þ. m., er endahnúturinn rek-
inn á, svo að nú stendur ekki steinn yfir
steini af lögum og rétti Finnlands ogFinn-
land hefur hér eptir sönnt stöðu í hinu
rússneska ríki sem Pólland. I tilskipun
þessari er landstjóranunj á Finnlandi gefið
leyfi til um 3 ára tíma að loka veitinga-
húsum, bókhlöðum, verksmiðjum og iðn-
aðarverkstofum, verzlunum, afnema félög
og banna allskonar samkomur, af hverju
tagi sem er og loks að vísa þeim, sem
hann álftur hættulega fyrir frið og heill
landsins af landi burt. I bréfi því, sem
keisari lét fylgja tilskipuninni kveðst hann
gefa landstjóranum þetta vald til þess, að
halda uppi friði og regltt í landinu og
vernda hina löghlýðnu(l) gegn óróamönn-
unum. Lengra er víst ekki unnt að kom-
ast í ósvffni og yfirdrepsskap. Bobrikovv
landstjóri í Finnlandi hefur ekki lengi lát-
ið á sér standa að framfylgja þessari til-
skipun keisara. Hann er nú þegar farinn
að vísa mörgum hinum beztu mönnum
Finnlands af landi burt og enn fleiri munu
þó eiga eptir að verða fyrir því. Það
hefur þegar frétzt um 8 menn, og hafa
sumir þeirra staðið meðal hinna fremstu
að verjast yfirgangi Rússa t. d. Jónas
Castrén málaflutningsmaður, Eugen Wolff
konsúll o. fl., en sumum hefur þó einnig
verið vísað burt, án þess þeir hafi komið
nokkuð opinberlega fram. Einn afþeim,
sem gerðir hafa verið landrækir er t. d.
iðnaðarmaður einn, RegttelWolff og hef-
ur hann ekki annað til saka unnið, að
því er kunnugt er, en að hann er bróð-
ir Eugen Wolff’s.
Rússland. I byrjun þessarar viku var
háður alleinkennilegttr götubardagi í
Kronstadt. Hermenn úr landhernum
(Kósakkar) og sjóhernunt börðust þar hvor-
ir við aðra, og.er mælt, að um 12,000
manns hafi tekið þátt í bardaganum. Var
mjög örðugt að skilja þá og er það loks
tókst, voru 60 rnanns fallnir. Orsökin til
bardaga þessa segja menn, að sé ekki
önnur en rígur sá, sem er milli sjó-
og landhermannanna f rússneska hernum.
Balkanskaginn. Það varð ekkert úr
því, að alrnenn uppreisn yrði hafin 15.
apríl, eins og frétzt hafði að í ráði væri.
En smáskærur verða ávallt öðru hvoru
milli Tyrkja annars vegar og Makedóna
og Búlgara eða Albana hinsvegar. Skæð-
ust var smáorusta ein, sem háð var 19.
þ. m. við Radowitz. Annars er allt enn
í sama farinu, og er ekki unnt að segja,
hversu lengi svo kann að ganga eða hvort
einhver stærri tíðindi muni af hljótast.
Mikið er undir því komið, hvernig Eng-
land snýst við þesstt og hvort öll vestur-
veldin (Fn'g!.,Fr. og It.) fylgjast að málum.
Italía. Utanríkisráðherrann, Prinetti,
hefur orðið að segja af sér völdttm og
Constantino Morin sjóliðsforingi er orð-
inn utanríkisráðherra í hans stað. Menn
hafa verið að gizka á, að þessi ráðherra-
skipti muni ef til vill hafa stórpólitiska
stefnubreytingu í för með sér, því að Mor-
in ntuni hafa í hyggju, að segja upp þrí-
veldasambandinu (milli Italíu, Austurríkis
og Þýzkalands), sem lengi hefur varla ver-
ið nema að nafnintt til, og muni ætla að
nálgast Prakkland og England. En eng-
ar sönnur hafa menn fyrir þessu ennþá.
Sómalíland. Englendingar hafa nú um
langa hrfð átt f ófriði í Sómalílandi
norðaustan til í Afrfku. I októbermánuði
Jú 19.
síðastliðið ár biðu Englendingar undir for-
ustu Swayne ofursta ósigur fyrir »mullah«-
inum, en svo nefnist foringi hinna inn-
fæddu. Swayne var því kallaður heim
aptur, en Manning hershöfðingi sendur í
hans stað. En nú hefur farið eins fyrir
honurn. »Mullah«inn hefur því nær strá-
drepið eina sveit af honum undir forustu
Plunkell ofursta, er í voru yfir 200 manna;
einir 37 komust undan á flótta. Tvær
fallbyssur, sem þeir höfðu meðferðis tók
»mullah«inn. Auðvitað linna Englend-
ingar ekki fyr, en þeir hafa bugað »mull-
ah«inn algerlega, en sjálfsagt mun hann
geta staðið í þeim nokkurn tíma ennþá.
Síðustu fréttir segja, að Englendingum hafi
rétt á eptir tekizt að hefna sín tilfinnan-
lega á »mullah«inum, svo að 2,000 manns
hafi fallið af liði hans.
Kína. Rússar eru ekki á því, að víkja
burtu úr Mandsjúríinu, eins og þeir þó
höfðu heitið fyrir nokkru. Þeir gera það
að skilyrði, að Kína gangi að samningi,
sem er þannig háttað, að ef Kínverjar
gengju að honum fengi Rússland í hendur
öll yfirráðin í Mandsjúrfinu og öllum öðr-
um þjóðum væri algerlega bægt frá land-
inu. England, Bandaríkin og Japan skoða
þetta sem brot á samningi þeim, sem
Rússland hafði gert um að sleppa öllu til-
kalli til Mandsjúrísins og hafa ráðið Kín-
verjum til, að neita að ganga að þessum
kostum.
Foringjanum ráðstafað.
Eptir langa mæðu, árlangan undirbún-
ing og gríðarleg heilabrot, hefur nú Val-
týingum loks tekizt að hola foringja sfn-
um niður í kjördæmi, þar sem ekki er
fyrirfram full vissa um hryggbrot. Það
var fyrir löngu orðið kunnugt, að Vest-
manneyingar höfðu svo greinilega snúið
bakinu við doktornum, að þar var ekki
til neins fyrir hann að leita á framar.
Nú stóð hann því uppi hælislaus og ráða-
laus. Flokksmenn hans tóku að skima 1
allar áttir, til að skyggnast eptir, hvort
enginn mundi vilja taka við honum. Eptir
langa leit og erfiða um öll kjördæmi
landsins, komust mennirnir að þeirri nið-
urstöðu, að doktorinn mundi hvergi geta
þokað úr sæti nokkrum heimastjórnar-
stjórnarmanni, og að engin tök væru því
á að koma honum neinsstaðar fyrir, nema
einhver flokksbróðir hans yrði svo brjóst-
góður, að »standa ttpp« fyrir honum og
láta hann setjast í sæti sitt. En þá kom
það til greina, hvort kjósendur mundu
hirða um slík hrossakaup. Það var ekki
um mörg kjördæmi að velja, þar sem
nokkur von væri um, að þingmaður þess
gæti afhent doktornum atkvæði sín áð
gjöf; kjósendur óvíða álitnir svo einfaldir
og ósjálfstæðir, að þeir láti hreint og
beint verzla með sig á þennan hátt. Þess-
vegna var hætt við það, að láta Guðlaug
sýslumann eða Þorgrím lækni standa upp
fyrir doktornum. Skaptfellingum ekki trú-
að til þess, að láta sér þau hrossakattp
lynda. Þá var huganum rennt til Mýra-
ntanna, er kunnir voru að auðmýkt og
undirgefni, og ást við allt, er valtýsku