Þjóðólfur - 19.06.1903, Blaðsíða 2

98
strangt eptirlit með að slíkt ætti sér ekki
stað. Það er léttvæg vöm og ómannleg,
að æpa að mótstöðumönnum sínum eins
og fífl eða fábjánar, þótt aðrar varnir
bresti.
Meðal annars, sem fundið var athuga-
vert við framkomu Sk. Th. af einum ræðu-
manni, var það, að hann hafði ekki virt
kjósendur á Isafirði eða annarstaðar f
kjördæminu, nema Bolungarvík einni, svo
mikils, að halda þingmálafund eða leiðar-
þing. Þessu svaraði Sk. Th. á þá leið, að
sér hefði þótt nægja, að halda þingmála-
fund í Bolungarvík, en hann gæti ekki
metið Isfirðinga svo mikils, að virða þá
viðtals um þjóðmál, því þótt sumir álitu,
að betri menn kjördæmisins væru á Isa-
firði, þá væri hann á gagnstæðri skoðun.
Eg hugsaði satt að segja, er eg heyrði
þessi ummæli, að Sk. Th. mundi ekki hafa
mikið fylgi á Isafirði, en þegar kosningin
fór fram, og eg heyrði að hann fékk þar
allmörg atkvæði, ofbauð mér alveg, að
nokkrir kjósendur skuli vera svo skyni
skroppnir eða skertir sómatilfinningu, að
skríða með auðmýkt að fótskör þess
manns, sem sýndi þeim aðra eins fyrir-
litningu upp í opið geðið á þeim.
Að lokinni atkvæðagreiðslu heyrði eg
sagt, að Sk. Th. hefði fengið um 180 atkv.
en Árni Sveinsson rúm 40. Margir af
mótstöðumönnum Sk. Th. úr sjálfum bæn-
um höfðu ekki mætt, og aðkomumenn voru
því nær engir af þeim flokki. Er það
háskalegur misskilningur af minni hluta,
að sýna sig ekki eins og hann er, enda
þótt engin von sé um sigur. Aptur á móti
hafði Skúli látið greipar sópa sínum fylgi-
fiskum á kjörfund.
Kunnugur.
Um kjðrfund Strandamanna
er Þjóðólfi skrifað 8. þ. m.:
„Kjörfundurinn var haldinn í fyrra dag
hér á Heydalsá. Bjuggust menn ekki við,
að neinn annar mundi verða í kjöri en
hinn fyrv. þingm. okkar Guðjón Guðlaugs-
son. En Valtýingar höfðu bruggað laun-
ráð, með því að láta jósep bónda á Mel-
um korna þar í opna skjöldu og bjóða
sig fram á kjörfundinum. Voru það saman-
tekin ráð, að hann skyldi ekki láta neitt
á neinu bera fyr en á kjörfund væri kom-
ið, svo að Guðjóns menn yggðu ekki að
sér. En svo var Guðmundi bónda Pét-
urssyni í Ófeigsfirði, er haft hefur töluverð
mök við Skúla Thoroddsen, falið að safna
liði í laumi, Jósep til styrktar, þaðan að
vestan, og kom hann á kjörfundinn með
17 menn vestan úr Trékyllisvík, suma
gangandi og suma ríðandi. En .kjörfund-
armorguninn var svo mikið hvassviðri, að
ófært var yfir Steingrímsfjörð, og komst
Guðjón, sem á heima á Kleifum á Sel-
strönd, ekki á kjörfundinn, og engir ná-
grannar hans Selstrendingar, er allir ætl-
uðu að kjósa hann. Nú þótti hinum bera
vel .í veiði, og varð þá þegar hljóðbært
um framboð Jóseps, og hver brögð væri
þar í tafli. Ytti það mjög undir kjósend-
ur Guðjóns sunnan fjárðarins að sækja
fundinn, og fóru því svo leikar, að Jósep
féll við lítinn orðstír, þrátt fyrir hjálp
þessara 17 Trékyllinga. Síðustu úrræðin,
sem Valtýingar beittu til að hnekkja Guð-
jóni, voru véfengingar frá séra Arnóri á
Felliá lögmæti framboðs hans, enþarvildi
svo heppilega til, að Guðjón hafði nokkru
áður skrifað kjörstjóra, reyndar ekki á sér-
stöku skjali, að hann ætlaði að bjóða sig
fram, og taldi sýslumaður það fullkomlega
lögmætt framboð, sem rétt var, og tók
því ekki mótmæli séra Arnórs til greina.
Þar brast því sá bogastrengur, sem Val-
týingar höfðu ætlað sér til trausts og
halds, og þótti þeim nú ver farið en heima
setið, svo líklega sem áhorfðist veðurs vegna
og annara atvika, að þeir kæmu fyrirætl-
un sinni fram. En virðingar Jóseps hafa
ekki aukizt hjá Strandamönnum viðþetta
atferli, og þarf hann ekki að hyggja hér
á þingmennsku framar".
í ísafold í fyrra dag er þessi kosning
Strandamanna gerð að umtalsefni, og fram-
boð Guðjóns talið ólögmætt, — sagt að
hann hafi ekkert framboð sent'(I), — auð-
vitað eptir skýrslu frá séra Arnóri, en af
bréfi þessu má sjá, við hve mikil rök slfkt
rugl hefur að styðjast. Það stendur hvergi
í kosningalögunum, að framboð þurfi að
vera ritað á sérstakt skjal. Það getur verið
alveg eins gilt fyrir því, þótt eitthvert ann-
að efni sé á því skjali. En það er eðli-
legt, að Valtýingum þyki leiðinlegt að
missa Jósep af seilinni, jafn-kænlega sem
þetta var allt í garðinn búið, og jafn-heppn-
ir sem þeir voru með veðrið. En árang-
urslausar munu þessar tilraunir verða, að
bægja Guðjóni frá þingsetu fyrir svona
lagaðar ástæður.
Bending.
Það vakti fyrir mér, þegar eg fór um
Vatnsleysuströnd, nú eptir vertíðarlokin,
sá orðrómur, sem lá á því plássi fyrrum,
að vera mundi eitt hið farsælasta hér með-
fram Faxaflóa, bæði til sjós og lands. Enda
sé eg nú merki til þess, þar sem fiskafli
var bæði í fyrravetur góður, en nú af-
bragðsgóður inn undir Vogastapa, og inn
með allri ströndinni, fáa faðma frá landi,
og alla leið inn á Vatnsleysuvík, næst
innsta bæ í hreppnum. Og eptir að þorsk-
aflanum linnti, þá kom hin ágæta hrogn-
kelsaveiði upp við landsteina, sem enn
helzt við, og verður, ef að vana læt-
ur, fram í ágúst. Sauðfjárhagar í heiðinni
ágætlega góðir, sem allar jarðir eiga ótak-
markað land að, og afréttir þar upp frá
heiðinni, sem tilheyrir hreppnum. Fjár-
beitin er því fyrirtak, bæði til fjalls og
fjöru, því fjörubeit er þar góð og mikil.
Eg hef engan skilning á því, að fólk
skuli vera að flækjast til Ameríku frá land-
inu, og þekkja ekkert til hér í sínu eigin
landi, nema að eins þar sem það er upp
alið. Auðvitað mun fólkið fara helzt úr
harðindasveitunum, án þess það viti þann
mismun, sem er á því, að framdraga lífið
hér á landi, sem er jafn ólíkt og fjarstætt
eins og bjartur dagur og dimm nótt. Af
vissum ástæðum fást nú bæði leigðar og
keyptar fyrirtaksjarðir í Vatnsleysustrandar-
hrepp, og mundu margir miklu fremur
flytjaþangað en til Ameríku, ef þeir þekktu
það eins og eg, sem hef verið annarstað-
ar á landinu, en á Vatnsleysuströnd í 27
ár, og þótt eg færi þaðan, var það alls
ekki af því, að eg ekki gæti ve) lifað þar,
því þar blómgaðist eg vel, þau ár sem eg
var þar, þrátt fyrir aflaleysisárin, sem komu
á því tímabili. Aðrar ástæður knúðu
mig þaðan. Og eg hef sannar sagnir
frá Ameríku og mörg bréf með höndum
frá merkismönnum þar, sem iðrar enn í
dag að hafa farið þangað. Auðvitað er
það upp og niður, að lifa þar, eins og á
okkar litla hólma, íslacdi. En eg álít ó-
víða hægara né betra að lifa þar, en í sjáv-
arhreppum Gullbringusýslu, og þó að fisk-
afli bregðist, þá er þar samt hin ágæta
hrognkelsaveiði, sem er mjög kostnaðar-
lítil, að tiltölu við ágóðann af þeim afla,
þegar hvert saltað hundrað er 7 kr., 70
kr. þúsundið, en ekki lengi verið að afla
þess, ef netin eru, og einhverjir að vitja
um þau. Eg rita ekki þessar línur til að
æsa upp sveitabændur að flytja úr sveit-
unum ; en ef þeir ekki geta búið þar vegna
manneklu, þá eiga þeir hægara með að
vera mannfáir við sjóinn, og lifa góðu lífi
þar á jörðum, heldur en í sveitinni. Eg
þekki það vel. Við sjávarsíðuna geta þeir
flutt alla aðdrætti sína í heimilið á sjón-
um, með litlum kostnaði og engum í sam-
anburði við sveitaaðdrættina, sem kosta
sveitabændur afarmikið. Bæði fé og tíma
þarf til slíkra leiðangra vlðast hvar til
sveita, óreiknanlegt fjármagn að tímanum
meðtöldum, sem til einskis fer annars, en
draga forða að heimili sínu.
Ritað 26. maí 1903.
Kunnugur.
Af kosningum.
Það væri fröðlegt fyrir almenning, að fá
að heyra af baráttuaðferðum „hinna sam-
einuðu" í ýmsum kjördæmum landsins við
þessar kosningar.
Þeir eru mjög hreyknir yfir kosninga-
sigrinum í Kjósar- og Gullbringusýslu, enda
hefur hún, eða flestir hennar, verið trygg
Valtýingum upp á slðkastið; veldur því
mest það, að Þórður læknir Thoroddsen
á miklum vinsældum að fagna í læknis-
héraði sínu, sem nær yfir 6 af 12 hrepp-
um sýslunnar.
Heimastjómarmenn hafa jafnan viður-
kennt hina góðu þingmannshæfileika Þórð-
ar læknis Thoroddsens, lipurð hans í
samvinnu og sérþekking hans á heilbrigð-
ismálum, og hafa þeir því aldrei haft þing-
mannsefni á boðstólum til að keppa við
hann.
Aptur á móti hefur Björn Kristjánsson
haft lag á því, að koma sér í mjúkinn hjá
kjósendum sýslunnar með verzlun sinni,
verzlunarfélagsskap við ýmsa helztu menn-
iná í hverjum hreppi, og notað þá síðan
sem smalá fyrir sig, hvern í sínum hreppi.
Herðaklútur handa konunni eða lérept í
dagtreyju kemur sér vel, og efbankabygg
reynist súrt, eða einhverjar aðrar vörur
líka miður vel eptir verði, þá er reynatidi
að gera þá með lagi tortryggilega, sem
kunna að verða keppinautar við kosning-
una.
Þá er B. Kr. óttaðist í fyrra, að Jón Þór-
arinsson skölastjóri mundi verða keppi-
nautur, skrifaði hann og varaði kjósendur
mjög við að kjósa Jón, og bar’á hann
sakir, sem hann síðar varð að biðja hann
fyrirgefningar á — og lýsti þá yfir því, að
hann hefði „ekki verið rekinn til þess" af
2 helztu mönnum flokks síns.
Enda þótt allir viðurkenni, að þing-
mannshæfileikar B. Kr. séu sára-litlir, hef-
ur honum þó tekizt með aðstoð Þórðar
læknis óg verzlun sinni að koma sér svo
í mjúkinn hjá þeim, sem mestu ráða í
hverjum hreppi, að hann er svo fastur í
þingmannssessi fyrir sýslurnar, að heima-
stjórnarmenn hafa séð, að ekki er við
honum að hagga; enda fékk hann jafnvel
miklu fleiri atkvæði í fyrra við kosningar
en Þórður læknir Thoroddsen.
Heimastjórnarmenn mundu því að lík-
indum ekki hafa reynt að fá neina til að
vera í kjöri í Kjðsar- og Gullbringusýslu
við kosningar í vor, cf þeir hefðu báðir
verið þar í kjöri, Þórður læknir og fijöm.
En svo kom sú fregn eins og þrumaúr
heiðríku lopti í miðjum maí í vor/aðbola
ætti Þórði burtu og setja dr. Valtý í sæti
hans. Hafði þetta verið búið undir nokkru
áður og smalar sendir út um alla hreppa
til að binda menn með skriflegum lof-
orðum til að kjósa nú þá Björn og dr.
Valtý; gengu þeir einkum kappsamlega
fram í smöluninni höfðingjamir í Hafnar-
firði (eptir fyrirskipun ísafoldar) og Gvend-
ur smali um Suðurnes. Þó munu bænir
Þórðar læknis hafa megnað þar meira en
undirróður Gvendar.
Það kom ekki svo lítið í Ijós í kosning-
unum hér í Kjósar- og Gullbringusýslu,
eins og víða hefur bólað á annarstaðar,
hverjar klær kaupmenn og faktorar hafa
á kjósendunum. Lítið atvik gerði þetta
mjög bert á þingmálafundi í Hafnarfirði.
Þá er ljóst var orðið, að Ágúst Flygen-
ring ætlaði að gefa kost á sér til þing-
mennsku fyrir Kjósar- og Gullbr.sýslu, birt-
ist þegar skammagrein um hann í Isa-
fold. Ágúst er mætavel kynntur og mesti
ágætismaður, og mæltist þetta illa fyrir
jafnvel meðal ísafoldarliðsins. Útafþessu
var það, að tillaga kom fram á fundinum f
Hafnarfirði, ógn hógvær, þar sem lýstvar
óánægju yfir rithætti sumra blaða í garð
andstæðinga sinna, og óskaði að blöðin
ræði landsmál með stilling og sanngirni.
En þá stóð upp einn voldugur selstöðu-
verzlunarfaktor og mótmælti tillögunni
harðlega — og kjósendurfeldu hana „pligt-
skyldugast".
Fundarmadur.
Um hættur á afréttum.
Fyrir nokkrum árum óskaði eg þess, að
einhver mér færari yrði til þess, að hreyfa
málefni því, sem eg nú nú ræðst í að leggja
fyrir almanna sjónir. Og vil eg í stuttu
máli hér með reyna að sýna, í hverju það
er fólgið.
Það er í fyllsta máta meining mín, byggð
á skoðun minni, og á sögnum margra
manna, að mikið kveði að ýmsum hættum
á sumum afréttarlöndum, sem annaðhvort
oflítið eða ekkert er veitt eptirtekt, og skal
eg að eins hér tilnefna gjár og gíga, sem
sauðkindur verða hungurmorða f, á þann
hátt, að þær f slæmu veðri leita sér skjóls,
hendast hvor með annari ofan í nefnda
hættustaði — en komast þaðan ekki upp
aptur, — og láta lífið á hryllilegan hátt.
Eg hef opt heyrt menn segja, að þeir hafi
— af tilviljun einni — bjargað kindum nær
hungurmorða úr slíkum stöðum, og er eg
einn f tölu þeirra manna. Eg var á ferð
með öðrum manni fyrir nokkrum árum á
afrétt; heyrðist okkur þá kind jarma, en
sáum enga; en eptir litla leit hittum við
nokkuð djúpa gjá, sjáum við þar niðri í eina
kind með litlu lífi, sem okkur tókst að
bjarga. í gjá þessari var allmikið af lcinda-
beinum. Og í annað sihn er eg í óbyggð
á öðrum stað við fjársmölun, hitti eg
þá í þeirri ferð nær hringmyndaðan gíg,
á að geta 2—3 álnir á dýpt, hér um bil 2
faðma á vídd, sem slútti að sér á allar hliðar
að ofan, sem vel var mögulegt fyrir kindur
að henda sig niður í, en ómögulegt upp að
komast. Eptir litla rannsókn sé eg, að gígur
þessi er alsettur í botninn stærri og smærri
kindabeinum. En til þess að gígur þessi
yrði eigi optar kvalastaður, ryð eg ofan í
hann grjóti, sem nóg var nærri, hleð úr því
skáhallan garð nokkuð breiðan, frá botni að
efstu brún, svo hver kind kæmist eins upp
sem niður, sem þar að bæri.
Mér kom þá til hugar, og kemur enn, að
það sé sorglegt afskiptaleysi, að jörðinni
skuli þannig vera leyft að gleypa skepnur,
án neinnar hindrunar. Slfkt ætti ekki leng-
ur að eiga sér stað.
En virði eg fyrir mér, af hverju slíkt af-
skiptaleysi sé, mun það þá af því, að of-
fáum hefur til hugar komið, að hér væri
um hættu að tala, og í annan stað að hér
yrði ekki bót á ráðin. Því er nú ekki þann-
ig varið, hér má mikið til umbóta gera, ef
samtök væru sýnd í þvfi gera allar þekktar
og óþekktar hættur hættulausar, að svö
miklu leyti sem framast er unnt. En Ieiði
eg það eigi að öllu leyti hjá mér — sem
ef til vill ætti betur við — að benda á, hver
ráðstöfun hér væri sjálfsögð, þá hygg eg
bezt, þar sem menn hefðu hugmynd um
hættur, að leit væri gerð á afréttarlöndum
af hverju hreppsfélagi, og um leið gerðar
ráðstafanir til umbóta á öllum hættum, sem
fyndust. Slíka landkönnun álft eg mjög
nauðsynlega. Sömuleiðis í hvert skipti, sem
mönnum væri skipað í leitir til afréttarsmöl-
unar, væri þeim stranglega gert að skyldu
að gæta vel að öllu, sem hætta gæti ílegið
fyrir skepnur, og þar sem þeirra yrði vart,
setja vel á sig hvar væri, helzt, ef mögulegt
væri, reisa þar upp vörður, svo síðar fynd-
ist, ef álitist að eitthvað væri þar athuga-
vert. Að mönnum væri heitið fáum aurum
í fundarlaun fyrir fund á hættum, sem greitt