Þjóðólfur - 03.07.1903, Blaðsíða 1

Þ JOÐOLFUR.
55. árg.
Reykjavík, föstudaginn 3. júlí 1903.
M 27.
Landsbankinn.
♦í,.,.-í--------------
Næstkomandi j úlí og ágúst-
mánuði veröur afgrelðslu—
Stofa bankans opin kl. ÍO. f.
li. — kl. 1 e. h. hvern virkan
dag.
Bankastjórnin er til viötals
kl. iO'/i-iíVi f. m.
Landsbankinn f Roykjayík,
24. júní 1903.
Tryggvi Gunnarsson.
Alþingiskosningar.
v.
í Nordur-Þingeyjarsýslu:
Árni Jónsson
prófastur á Skútustöðum með 40 at-
kv. Aðrir ekki í kjöri.
í Norður-Múlasýslu :
Jóhannes Jóhannesson
sýslumaður með 1 82 atkv. og
Einar Þórðarson
prestur í Hofteigi með 1 1 2 atkv. —
Séra Einar Jónsson í Kirkjubæ fékk
107 atkv. og Jón Jónsson læknir á
Vopnafirði 43 atkv.
Um atkvæðatölu, er áður var ekki
frétt, skal þess getið, að Pétur Jóns-
son á Gautlöndum var valinn með 82
atkv. Aðrir ekki þar í kjöri. í Skaga-
fjarðarsýslu fékk Ólafur Briem 206
atkv., Stefán kennari 157 og Flóvent
Jóhannsson 63.
Útlendar fréttir.
Kaupm.höfn 20. júni.
Stjórnarbyltingrin ogr konung'smorðið f
Serbín. I síðasta blaði Þjóðólfs var þessa
atburðar getið stuttlega, en með því að
greinilegri fréttir hafa boriztsíðan, verður
hér dálítið skýrt frá hinum nánari atvikum.
Um 150 herforingjar höfðu bundizt sam-
tökum um að gera enda á stjórn — eða
réttara sagt óstjórn — Alexanders kon-
ungs, og fólu þeir Masjín ofursta forust-
una yfir liði því, er framkvæma skyldi
verk þetta. Hann var bróðir fyrra manns
drottningarinnar. Kl. i1/® um nóttina milli
10. og 11. f. m. var merki gefið með fall-
byssuskoti. Þustu þá samsærismenn út
á strætin. Dálítill hópur herforingja, und-
ír forustu Mistitsj ofursta, 16 manns, hélt
til konungshallarinnar. Höfðu þeir valið
þessa nótt til að framkvæma áform sitt
vegna þess, að Naumovitsj, einn af helztu
samsærismönnunum, átti þá að vera á
verði í höllinni. Annar hallarvörður, sem
einnig var á þeirra bandi, opnaði fyrir
þeim hallarhliðið. Þá er herforingjarnir
gengu inn þrifu varðmennirnir byssur sln-
ar, en þær voru óðar hrifsaðar af þeim.
Einn þeirra bjóst til varnar og skaut á
herforingjana, en var ofurliði borinn og
gengu þeir af honum nær dauða en lífi.
Nú héldu þeir upp að höllinni og börðu
á dyrnar hjá dyraverði. Hann lauk upp
og var þegar handtekinn. Síðan brutust
þeir inn í herbergi Petrovitsj ofursta, sem
þar lá næst við og skipuðuhonum að fylgja
sér inn í svefnherbergi konungs og drottn-
ingar. Hann fylgdist nú með þeim, en
vísaði þeim skakkt til. Þeir fóru samtað
fá grun um það og tóku að hóta honum;
fylgdi hann þeim þá til herbergis þess,
sem tengdasonur ráðaneytisforseta, sem
þann dag hafði haft forustu lífvarðarins,
svaf f. Samsærismennirnir réðust þegar á
hann, og var hann skotinn til bana. Nú
kom Naumovitsj bandamaður þeirra að
og gerðist hann nú leiðsögumaður þeirra;
drógu þeir Petrovitsj ofursta nauðugan
með sér. Komu þeir nú að járnhurð einni
mikilli, sem aðskilur innri hluta hallarinn-
ar. Naumovitsj sprengdi hana með dýna-
míti, en missti sjálfur lífið við sprenging-
una. Nú var greiður vegur til svefnher-
bergis konungs og drottningar, sem þar
Iá rétt hjá. Þá er Petrovitsj leitaðist enn
á ný við að hindra för þeirra, skutu þeir
hann til bana. Við skot þessi fóru varð-
mennirnir í hallargarðinum hinummegin
við höllina að ókyrrast og ætluðu að fara
inn til að sjá, hvað um væri að vera. Þá
kallaði einn af herforingjunum út um
glugga til þeirra, að þeir skyldu vera
kyrrir, því að Draga drottning hefði ætl-
að skjóta konung, en þeir væru komnir
tilfað hjálpa honum. Þetta létu þeir sér
lynda. Nú sprengdu samsærismenn upp
dyrnar á svefnherhergi konungs, en það
varð þá tómt. Konungur og drottning
höfðu vaknað við skotin og farið út að
glugga, sem sneri út að hallargarðinum
og kallað á hjálp, en földu sig síðan.
Þá er herforingjarnir, eptir langa leit
fundu þau, kallaði Alexander konungur
upp: „Þessu hefði eg ekki búist við af
þér, MarkowitsjU Hann hefur sjálfsagt
haldið að ráðaneytisforsetinn væri pottur-
inn ogpannan f þessu samsæri, því að
daginn áður hafði hann beðið um lausn
og ekki fengið. Þetta voru hin síðustu
orð konungs. Rigndi nú mörgum skotum
yfir þau og létu þau þar bæði líf sitt.
Vóru lík beggja sundurtætt af sárum. Ann-
ars fer mörgum sögnum um með hvaða
hætti þau hafi látið lff sitt, en þessi frá-
sögnin virðist einna sennilegust, enda er
hún tekin eptir manni, sem var konungi
mjög handgenginn og sjálfur var einn
þeirra, er missa átti lífið, en komst undan.
Alls segir hann að ellefu menn hafi verið
drepnir f höllinni.
Á meðan þetta gerðist í konungshöll-
inni, ruddust aðrir af samsærismönnunum
inn í hús nokkurra ráðherranna og til
bræðra Draga drottningar. Voruþeirbáð-
ir skotnir; einnig var ráðaneytisforsetinn,
Markovitsj og hermálaráðherrann, Pavlo-
wtsj, myrtir af samsærismönnum, en Theo-
dorowitsj irmanríkisráðherra, féll fyrir fjölda
skota og var talinn dauður af 'uppreisnar-
mönnunum, en það tókst þó að lífga hann
við, því að hann var ekki særður til ólífis.
Öll þessi tíðindi gerðust á tímanum frá
V/2—2 um nóttina. Að svo búnu kvaddi
herinn til konungs Pétur Karageorgevitsj,
sem þá var í Sviss. Nú var ný stjórn sett
í skyndi á laggirnar, og þegar um morg-
uninn gaf hún út tilkynningu um, aðstjóm-
arskráin, sem konungur hafði hv&ð eptir
annað numið úr gildi og limlest á allar
lundir væri nú aptur gengin í gildi, og
þingið, sem konungur leysti upp í vor,
skyldi koma saman hinn 15. júnf. I Bel-
grad var þessum tíðindum vel tekið. Var
auðséð, að konungur hafði ekki verið vin-
sæll af þegnum sínum á því, að engar ó-
spektir voru gerðar, er tíðindin bárust út,
heldur létu menn þvert á móti gleði í
ljósi með því, að draga upp fána og prýða
borgina með Ijósum kvöldið eptir. Þegar
þingið kom saman 15. þ. m., var Pétur
Karageorgevitsj í einu hljóði kosinn til
konungs og nefnd manna send til að sækja
hann.
Hann kallast nú Pétur hinn fyrsti kon-
ungur í Serbíu. Hann er 59 ára gamall
(f. 1844). Hann hefur lengstum dvalið í
Genf í Svisslandi. Á yngri árum þótti
hann mjög frjálslyndur og er sagt, að hann
hafi verið í félagsskap sósíalista. I fransk-
þýzka stríðinu barðist hann með Frökk-
um, og gat sér góðan orðstír af framgöngu
sinni. Hann er sonur Alexanders, er
fursti var f Serbíu 1842—58, og hefur áð-
ur gert tilkall til ríkisins í hendur Obreno-
vitsjættarinnar. Nú hefur hann náð kon-
ungdómnum, en óvfst er, hve mikla gleði
hann hlýtur af honum. Staða hans nú er
mjög vandasöm og þarf hann bæði á vits-
munum og lægni að halda, ef hann á að
komast klakklaust út úr þeirri úlfakreppu,
sem hann er kominn í. Að vísu hafa Aust-
urríki og Rússland viðurkennt konung-
dóm hans, en England hefur slitið öllum
stjórnarviðskiptum við Serbíu, og kvatt
sendiherra sinn heim þaðan og Rússa-
keisari hefur einnig látið í ljósi, að það
væri vilji sinn, að konungsmorðingjunum
væri refsað, en það vilja Serbar með engu
móti, enda eru sumir ráðherrarnir jafnvel
sjálfir við morðið riðnir. Hvorttveggja
getur því orðið hættulegt fyrir konung,
bæði að refsa þeim og gefa þeim upp sak-
ir. Ef hann refsar þeim, getur hann búizt
við, að fara sömu leið og Alexander kon-
ungur, en ef hann refsar þeim ekki, getur
hann búizt við, að stórveldin geri honum
ómögulegt að haldast á konungsstóli.
I Dnnmörku fóru kosningar til fólksþings-
ins fram 16. þ. m. Hlutföllin milli flokk-
anna eru mjög lík og áður. Þannig eru
vinstrimenn í langmestum meiri hluta eins
og áður. í Kaupmannahöfn urðu einna
mestar breytingar og biðu vinstrimenn þar
allmikinn ósigur. Höfðu þeir þar áður
7 þingmannssæti, af þeim héldu þeir ekki
nema 2, en misstu 5. Féllu þar nokkrir
hinna beztu manna vinstrimanna, þar á
meðal Hage fjármálaráðherra, er féll fyrir
sósíalista, Schmidtsnikkara. — Orsökin til
þess, að vinstrimenn urðu svo undir i
Kaupmannahöfn er sú, að sósíalistar, er
áður hafa unnið að kosningum þar i sam-
einingu við þá, sögðu alveg skilið við þá
í vetur. Eins og búast mátti við voru
það hægrimenn, sem mestan hagnað höfðu
af þessum friðslitum milli sósíalista og
vinstrimanna. Þeir unnu 4 þingmannssæti
og hafa nú 9 menn i þinginu (höfðu áð-
ur s), sósialistar unnu 2 (hafa nú 16, en
áður 14), vinstrimenn misstu 6 (hafa nú
72, áður 78). Auk þess eru í þinginu 13
utanflokksmenn og 3 frjálsl. íhaldsmenn
(fri kon servati ve).
England. Tollmálaræða Chamberlains
í Birmingham hefur vakið mikla eptirtekt,
ekki einungis í Englandi, heldur einnig
víðar, t. d. í Þýzkalandi, enda skiptir það
ekki litlu fyrir önnur lönd, hvort Englend-
ingar hallast að tillögu Chamberlains eða
eigi, því að England getur, þar sem það
nú eigi hefur verndartolla, einungis veitt
nýlendunum verzlunarívilnanir með því
móti, að leggja nýja verndartolla á vörur,
sem ekki koma frá nýlendunum. En það
þykir ýmsum allathugavert, þar sem Eng-
lendingar fá ekki meira en r/+ af vörum,
sem þeir kaupa utan að, frá nýlendunum.
Hafa ýmsir enskir stjórnmálamenn látið
uppi álit sitt í þessu máli máli t. d. Rose-
bery lávarður, Asquith og fleiri foringjar
frjálslynda flokksins og eru þeir allir að
meiru eða minna leyti mótfallnir uppá-
stungu Chamberlains. Aptur á móti hef-
ur Balfour ráðaneytisforseti, sem í fyrstu
virtist vera mótfalliun uppástungu Cham-
berlains allmjög linazt, og má heita, að
hann sé alveg kominn á hans mál, en
ýinsir aðrir af ráðherrunum eru henni al-
gerlega mótfallnir. Svo hefur ósamlynd-
ið orðið magnað í ráðaneytinu, að sagt er
að það mundi hafa farið frá og annað
ráðaneyti verið myndað, ef Játvarður kon-
ungur hefði ekki sjálfur gengizt í að af-
stýra því. Chamberlain hefur nú ásett
sér að beita öllum slnum kröptum til
þess að koma þessu máli fram eða falla
að öðrum kosti. I haust ætlar hann að
ferðast um allt England til þess að vinna
menn á sitt mál með fundum og ræðu-
höldum. Það er eigi ólíklegt, að honum
takist á endanum með hinum frábæra
dugnaði sínum að sigrast á allri mótstöðu.
Óánægjan yfir stjórninni hefur komið
fram á mjög augsýnilegan hátt í Lundún-
um. Andstæðingar stjórnarinnar héldual-
mennan fund í Hydepark 24. maí og kom
þar saman V* miljón manna. Þótt allir
íslendingar hefðu verið þar saman komn-
ir, hefði það ekki verið sjötti hluti alls
þess manngrúa, sem þar var. Ræðustól-
um var slegið þar upp hingað og þangað
og voru margar ræður haldnar, og harðar
árásir gerðar á stjórnina, einkanlega út af
skólalögunum nýju, og í hvert skipti kváðu
við óstöðvandi fagnaðaróp frá mannfjöldan-
um, þegar bituryrði féllu um stjórnina,
einkanlega Balfour og Chaniberlain.
Noregnr. Þar eru orðnar nokkrar breyt-
ingar á ráðaneytinu, út af konsúlamálinu.
Eins og getið hefur verið um áður, hafa
Svíar og Norðmenn verið að reyna að
semja með sér um það, hvernig því yrði
komið í haganlegast horf fyrir bæði rfkin,
en deilan um utanríkisstjórnina (sendiherra
o. s. fr.) látin liggja milli hluta fyrst um
sinn. Þessa samninga telja 'sumir Norð-
menn landráðum næst og vilja jafnvel
langtúm heldur fara í stríð við Svía, til
þess að skera úr máli þessu. Meðal mót-
stöðumanna samninganna, voru ráðherr-