Þjóðólfur - 03.07.1903, Blaðsíða 3

107
Þar er meðal annars stungið upp á 5000
kr. skaðabótum til nokkurra færeyskra
fiskimanna fyrir fjártjón af gjaldþroti Jóns
heit. Johnsens sýslumanns 1 Suður-Múla-
sýslu.
6. Kosmngalög. Að míklu leyti sam-
hljóða frumvarpi síðasta þings, en nokkru
öðruvísi niðurskipað, og ýmsu breytt eða
sleppt, þar á meðal fellt burtu ákvæðið
um fjárframlag sem kjörgengisskilyrði, sem
stjórninni þótti ótækt.
7. Utn gagnfrædaskóla d Akureyri. Farið
fram á, að verja 57,000 kr. úr landsjóði
til að koma upp skólahúsi á Akureyri, en
þangað flytjist gagnfræðaskólinn frá Möðru-
völlum. Kennarar við skólann eiga að
vera 4, þ. e. skólastjóri með 3000 kr. laun-
um, 1. kennari með 2400 kr., 2. kennari
með 2000 kr. og 3. kennari með 1600 kr.
árslaunum.
8. Um hagfrœðisskýt slur (viðauki við lög
8. nóv. 1895). Gengur í sömu átt og frv.
það, er síðasta þing samþykkti, en stjóm-
in vildi ekki staðfesta vegna ákvæðis um,
að öll erlend ábyrgðarfélög, er starfi hér
á landi, væru skyld að hafa einhvern að-
alumboðsmann hér, en það þótti stjórninni
ofhart ákvæði.
9. Um skiptin lœknishéraða (breyting á
lögum 13. okt. 1899). Þar er farið fram
á, að skipta Reykjavíkurlæknishéraði í tvö
læknishéruð frá 1. jan. 1904. 1. Reykja-
víkurhérað, er nái yfir Reykjavíkurkaup-
stað, og Seltjarnarnesið sjálft með Engey
og Viðey inn að Elliðaám og Fossvogi
og 2. Hafnarfjarðarhérað, er nái yfir hinn
hluta Seltjarnarnesshrepps, Bessastaðahr.,
Garðahrepp og Mosfellshrepp. Telst
Reykjavíkurhérað í 1. flokki og Hafnar-
fjarðarhérað í 3. flokki.
10. Breyting d pt estakallalögunum. Farið
fram á, að 200 kr. árgjaldið af Prestbakka
í Strandasýslu falli niður frá fardögum 1901.
11. Sala jarðarinnar Arnarhóls. Heim-
ildarlög fyrir stjórnina í sambandi við
hina fyrirhuguðu nýju stjórnarbreytingu.;
12. Frestun d framkvœtnd laga 25. okt.
18% um leigu eða kaup d eirnskipi og út-
gerð pess d kostnað lands/óðs.
.13. Sampykkt d landsreikningnum 1900 og
1901. 14. Um verzlunarskrdr, firtna og
prokúru. 15. Um vernd d v'órumerkjum.
16. Utn heilbrigðissampykktir bœjar- og sveita
félaga. 17. Um varnir gegn berklaveiki.
18. Um líkskoðun. 19. Um breyting d gild-
andi dkvœðum um dómsmdla og aðt ar al-
tnennings auglýsingar.
Stj órnarskrárfrumvarpið
var tekið fyrir f neðri deild í gær.
Hannes Hafstein stakk upp á nefnd og
studdi Guðl. Guðmundsson þá tillögu.
Að öðru leyti urðu engar umræður um
málið. í nefndina voru kosnir með hlut-
fallskosningu:
Hannes Hafstein,
Guðl. Guðmundsson,
Lárus Bjarnason,
Hannes Þorsteinsson,
Skúli Thoroddsen,
Eggert Pálsson,
Magnús Andrésson
Formaður nefndarinnar er Lárus Bjarna-
son, en skrifari Hannes Hafstein.
Landshagsskýrslur
fyrir ísland árið 1902 I.
II.
Næst á eptir skýrslu um sveitasjóðina,
er skýrsla um búnaðarástandið á íslandi
árið 1901. Þar er fyrst lausatjárframtalið;
það er ávallt heldur lágt, svo er víst vana-
lega um allar skýrslur, sem eru byggðar á
skattaframtali. Tala býla er ef til vill hið
eina, sem er til hlítar rétt í skýrslunum.
Tala býla hefur farið fækkandi, og sömu-
Ieiðis tala þeirra fasteignarhundraða, sem
er búið á, fækkað. Árið 1895 voru talin
í eyði 315,9 hndr., en árið 1901 637,9 hndr.
Nautgripir eru nú 31 á hvert 100 manns,
en árið 1770 voru þeir 67. Nautgripaeign-
in hefur samt vaxið. Hún skiptist þannig
niður í Qórðungana:
I Norðlendingatj. 42 nautgripir á ioomanns
- Sunnlendingafj. 40----------- 100 —
- Vestfirðingafj. 34 ---- - 100 —
- Austfirðingafj. 32----------- 100 —
- kaupstöðunum 3--------------- 100 —
Nautgripum hefur fjölgað á árinu, og álít-
ur endurskoðarinn, að þeim muni fjölga um
1600—1800 á næsta ári (1902), og eru allar
líkur til þess, því kúabúunum fer svo mikið
fram.
Árið 1901 hefir sauðfjáreign landsins
fjölgað um 18,000 fjár, og er allt útlit fyrir,
að henni fjölgi enn meir. Endurskoðarinn
telur að það muni verða 25 þúsundum fjár
fleira 1902.
Að meðaltali á 100 manns er sauðfjár-
eign langmest í Austuramtinu og þarnæst
í Norðuramtinu. En hin ömtin eru miklu
lægri.
Hrossum hefurfjölgað mjög mikið. Mest
er hrosseign á Norðurlandi, þegar miðað
er við fólkstjölda. Þegar öll skepnueignin
er virt til peninga, er hun 267 þús. kr.
meiri en árið 1900, eða 3r kr. meiri á
hvern framteljanda.
Eptir skýrslunum hefur ræktaða landið
vaxið (túnin) og sömuleiðis kálgarðar. Varla
er unnt að finna verri skýrslur nú hér á
landi heldur en þessar skýrslur, er þar má
kalla vitleysu við vitleysu. Um 1800 hefðu
skýrslur þessar þótt fyrirmyndarskýrslur
hér á landi, en nú eru þær ekki boðlegar
neinum. Engum dettur víst í hug að halda
því fram, að að meðaltali fáist um 20 hest-
ar af töðu af hverri vallardagsláttu hér, en
samkvæmt skýrslunum er svo. Meira að
segja sumir hreppar fara mikið hærra.
Dyrhólahreppur í Skaptafellssýslu hefur nú
um nokkur undanfarin ár haft 10 dagsl.
af túni, og fengið af þeim yfir 4000 hesta
af töðu, eða yfir 400 hesta af dagsláttunni!
Lengra getur varla vitleysan komizt, og
hlutaðeigandi hreppstjóri og sýslumaður
telja vfst skýrslu þessa góða og gilda!
Sumstaðar eru engin tún, t. d. v(ða í
Borgarfirði, en næg taðal! Að telja upp
villurnar í þessari skýrslu er ómögulegt;
bezt væri þá að prenta hana alla, og þó
er afarmikið varið í að skýrsla þessi sé
rétt, og hverjum framteljanda ætti að þykja
sómi að því að telja rétt fram. Ekki vaxa
heldur gjöld á honum, þótt hann segi rétt
til um stærð túnsins og kálgarðsins, eða viti
hversu marga hesta af heyi hann hefur
fengið. Þessi skýrsla sýnir það ljóslega,
að vér eigum að fá sérstaka skrifstofu, er
hefur ekki neitt annað að gera en annast
skýrslugerð, þangað séu skýrslur sendar,
en hún endursendi slfkar skýrslur sem
þessar, því allir geta séð þessar villur. En
með því að hirða allt sem bezt, og telja
það gott, verður skýrslugerðin alltaf ómynd.
I skýrslu þessari telja hreppstjórar
jarðabætur þær, er gerðar hafa verið á
árinu, og lítur út fyrir að þeir gæti þess
vandlega, að telja jarðabæturnar nógu lág-
ar. Þannig hafa t. d. verið sléttaðar að
meðaltali 1896—1900 401.81 □ faðm. sam-
kvæmt skýrslum búnaðarfélaganna, en
hreppstjórarnir hafa getað komið því nið-
ur í 33i-3°9 □ faðm. að meðaltali á hverju
ári. Árið 1901 telja hreppstjórar sléttaða
362,778 □ faðm., en búnaðarfélögin 505,953
□ faðm. Svipað er um aðrar jarðabætur.
Það þarf varla að geta þess hér, það vita
allir, að skýrslur búnaðarfélaganna eru í
þessu efni miklu réttari, en hreppstjóra-
skýrslurnar ættu að vera h æ r r i, því í
mörgum hreppum landsins eru engin bún-
aðarfélög, en aptur er unnið þar að jarða-
bótum. Eins er vanalega í hinum ýmsu
hreppum opt búendur, sem vinna að jarða-
bótum, sem ekki eru í búnaðaríélagi. Eptir
skýrslum búnaðarfélaganna hefur Árnes-
sýsla sléttað mest (55,826 □ faðm.) og
Eyjafjarðarsýsla þar næst (47,914 □ faðm.)
og svo Dalasýsla (45,097 □ faðrn.); en ept-
ir skýrslum hreppstjóranna er Eyjafjarðar-
sýsla hæst (40,087 □ faðm.), þá Dalasýsla
(36,383 □ faðm.) og svo Gullbringu- og
Kjósarsýsla (33,768 □ faðm.), en Árnes
sýsla verður hin 5. í röðinni með 25,287
□ faðm.
Hreppstjórar ættu að kippa þessu í lag
hjá sér, því að lækka sýslu yfir 20,000
□ faðm., eins og hreppstjórarnir í Árnes-
sýslu hafa gert, er mjög slæmt, það tekur
frægðarorð af sýslunni.
Annais hefur verið unnið meira að jarða-
bótum 1901 en 1900.
Þá er skýrsla um fólksfjölda 1901. Eru
landsmenn taldir (samkv. skýrslum prest-
anna) 77,290, en eptir fólkstalinu er tekið
var 1. nóv. 1901, voru þeir 78,470. 37
menn voru yfir 90 ára gamlir.
Erlendsson og Þorsteinn Þorsteinsson með
dgœtiseinkunn, Brynjólfur Björnsson, Hall-
dór Jónasson, Ólafur Björnsson, Pétur
Bogason, Sigurður Guðmundsson og Sig-
urður Sigtryggsson með 1. einkunn, Björn
■Þórðarson og Jón Magnússon með 2. eink-
unn.
Stúdentapróf.
30. f. m. útskrifuðust þessir stúdentar frá
lærða skólanum : Eink. Stig.
I. Geir Zoéga . ... . I ág. 106
2. Jónas Einarsson* . . . I ág. 105
3- Guðmundur Hannesson I IOI
4- Vigfús Einarsson . . . . I 100
5- Bogi Brynjólfsson . . . I 97
6. Jóhann Briem . . . , . I 96
7- Gísli Sveinsson* . . . I 95
8. Georg Ólafsson . . . I 93
9- Guðm. Guðmundsson. . I 9i
IO. Guðmundur Ólafsson . I 87
II. Konráð Stefánsson* . . I 85
12. Ólafur Þorsteinsson . . . Ií 83
i3- Lárus Sigurjónsson . . II 83
14. Haraldur Sigurðsson . . II • 77
T5- Jóhann Möller* . . . II 63
Skiptapi.
Hinn 22. f. m. fórst báturí Vestmanna-
eyjum hjá svonefndu Kfettsnefi. Varð 3
mönnum bjargað, en 3 drukknuðu: formað-
urinn Þorvaldur Jónsson (Sighvatssonar
dbrm. Árnasonar) 22. ára, Þorsteinn Ólafs-
son frá Múlakoti í Fljótshlíð, um fertugt,
og Markús Einarsson frá Hallgeirsey í
Landeyjum. Högna Sigurðssyni frá Selja-
landi, Guðjóni Einarssyni frá Söndum und-
ir Eyjafjöllum og Sigurði frá 'Skarðshlíð
varð bjargað með naumindum af kili.
Slys. Aðfaranóttina 27. f. m. hrapaði
gamall maður í Vestmannaeyjum, Arni
Diðriksson, hafði verið að ganga sér til
skemmtunar suður á Höfða austan á eyj-
unni og hefur orðið fótaskortur þar í brattri
brekku, því að þar fannst hattur hans.
Var ófundinn er síðast fréttist.
„Ceres“
kom 27. f. m. og með henni margir
þingmenn að austan, norðan og vestan.
Ennfremur Jakob Havsteen konsúll frá
Akureyri, Björn Jónsson ritstjóri „Stefnis",
Björn Bjarnason cand. mag. frá Isafirði,
Guðmundur Finnbogason heimspekingur,
frú Ragnheiður Benediktsdóttir frá Akur-
eyri o. fl.
„Friðþjöfur“,
hrossaskip frá Zöllner, kom hingað s. d.
Með því var Zöllner sjálfur og umboðs-
maður hans, Jón í Múla.
„Botnia“
kom frá útlöndum 29. f. m. með fjölda
farþega. Frá Kaupinannahöfn komu pró-
fessor Finnur Jónsson, cand. mag. Bogi
Melsteð, cand. jur. Jón Hermannsson, frú
Helga Vídalín, stúdentarnir Ari Jónsson,
Sturla Guðmundsson og Þorsteinn Þor-
steinsson. Ennfremur nokkrir útlendingar,
þar á meðal prófessor Prytz, kennari við
landbúnaðarháskólann danska 1 skógrækt-
arerindum og Rolf Nordenstreng, finnsk-
ur málfræðingur, með konu sinni, er ætl-
ar að dvelja hér nokkra hríð til að kynna
sér land og þjóð. Frá Skotlandi kom Sig-
fús bóksali Eymundsson og Vilhjálmur
stúdent Finsen og fjöldi ferðamanna.
Próf í lfiBknisfrœði
við háskólannhefur Halldór Gunn-
laugsson tekið með 1. einkunn.
Fyrra hluta lagaprófs
viðháskólannhefur Einar Jónasson
tekið með 2. einkunn.
Heimspekispróf
við háskólann hafa þessir stúdentar tek-
ið í vor : Bjarni Jónsson, Jakob R. V.
Möller, Magnús Guðmundsson, Sigurjón
Jónsson, Sturla Guðmundsson, Valdemar
Þingmálafundur
Snæfellinga f Stykkishólmi 6. júní
1 903.
Ár 1903, laugárdaginn 6. júní, var þing-
málafundur Snæfellinga settur og haldinn
í Stykkishólmi ög var þingmaður sýslunn-
ar, Lárus sýslumaður H. Bjarnason kos-
inn fundarstjóri, en skrifari Kjartan kaup-
maður Porkelsson.
Eptirfarandi mál komu til umræðu:
1. Stjórnarskrármálið. — Fundurinn
skoraði í einu hljóði á alþingi, að sam-
þykkja heimastjórnarfrumvarpið frá 1902
óbreytt.
2. Bankamálið. — Fundurinn skoraði
í einu hljóði á alþing að gæfa landsbank-
ans og að auka hvorki seðlamagn hluta-
bankans að svo komnu né lengja seðlaút-
gáfurétt hans.
3. Botnvörpumálið. — Fundurinn skor-
aði í einu hljóði á þingið, að leyfa með
engu móti botnvörpuveiðar 1 landhelgi,
en hlutast aptur á móti til um, að strand-
gæzlan verði bætt sem mest mámeðfleiri'
og smærri bátum.
4. Menntamálið. — Fundurinn var ein-
róma á þeirri skoðun, að haga beri kennsl-
unni í latínuskólanum svo, að hún geti
komið lærisveinum hans að sem beztu
haldi f lífinu.
Alþýðumenntim telur fundurinn bezt
borgiö með því, að reistir verði sem víð-
ast barnaskólar í kauptúnum og sjóþorp-
um landsins, en farandkennarar látnir fara
um sveitina, enda hert mikið á kröfunum
til þeirra og glöggar gætur hafðar á
kennslu þeirra.
5. Landbúnaður, — Fundurinn skor-
áði í einu hljóði á þingið, að gefa öllum
ábúendum á jörðum landsjóðs kost á að
kaupa ábýlisjarðir þeirra, að beitast fyrir
því, að landsdrottnar allir verði skyldað-
ír til að hýsa leigujarðir sínar sæmilega og
að auka sem mest styrk úr landsjóði til
jarðabóta, sérstaklega til túngirðinga.
6. Tollmálið. — Fundirinn skorar í einu
hljóði á alþingi, að tolla alla útlenda mun-
aðarvöru, og telur rétt að tolla auk þess
allar útlendar vörur, sem framleiða má í
landinu.
7. Fréttaþráðsmálið. — Fundurinn var
einróma á því, að hyggja beri fremur á
þráðlausa firðritun en þráðritun, svo fram-
arlega, sem henni verði við komið.
8. Héraðssamgöngur.—- Fundurinn skor-
aði 1 einu hljóði á þingið að leggja nú
sem mest fé fram til vegarins úr Stykkis-
hólmi til Borgarness og að brúa sem fyrst
Haffjarðará og Hítará.
Fundurinn skoraði jafnframt einróma á
þingið, að veita 10,000 kr. á ári til gufu-
bátsferða um Breiðafjörð og að láta Faxa-
flóabátinn koma við í Sta.ðarsveit og ein-
hversstaðar í Hnappadalssýslu. — Þá skor-
aði fundurinn og á þingjð, að láta stærri
gufuskipin koma við í Olafsvík og strand-
ferðabátinn koma við á Búðum í apríl og
september.
Loks skoraði fundurinn á þingið, að taka
upp aptur póstferðir kringum Jökul.
Fleiri mál komu ekki til umræðu með
því að áliðið dags var orðið, er hér var
komið. — Var fundarbókin síðan lesin
upp og samþykkt. Fundi slitið.
Ldrus H. Bjarnason.
Kjartan Þorkelsson.
Rétta útskript staðfestir.
Ldrus H Bjarnason.
* merkir utanskólasveina.