Þjóðólfur - 07.08.1903, Blaðsíða 2

126
láta lausa ýmsa Búlgara, sem nú eru í
fangelsi, allt til þess að bæta samkomu-
lagið. Skóla og kirkjur, sem eru lokaðar,
á líka bráðlega að opna. Sökum óeirða
í Makedóníu hefur Tyrkjastjórn ákveðið,
að hætta að borga embættismönnum sín-
um húsaleigustyrk til þess að geta notað
það fé til þess, að flytja her frá Asíu yfir
þangað, ef þörf gerist.
Grikkland. Ráðaneytisforsetinn Theo-
tokis hefur fengið leyfi til þess, að hætta
stjórnarstörfum, og allt ráðaneytið farið
frá völdum eptir leyfi konungs. Orsökin
er sú, að óeirðir eru töluverðar meðal
almúgans, og því þurfti að taka alvarlega
f taumana, en það þorði þessi stjórn ekki,
því að hún var illa liðin. Theotokis á-
mælti svo mótstöðumönnum sínum opin-
berlega 1 þinginu, mæltist það illa fyrir.
Konungur fól Ralli að mynda nýtt ráða-
neyti, en honum gekk það eigi greitt og
Delyannis sagði skýrt og skorinort, að eigi
væri um annað að gera, en uppleysa þing-
ið og ganga til nýrra kosninga. Þetta
þurfti þó eigi, því að Ralli hefur nú tek-
izt, að ná í nægilega marga til þess, að
sjóða saman úr ráðaneyti, þykir honum
hafa tekizt vel úr því sem um var að gera
og eitt af því fyrsta, sem nýja ráðaneytið
ber fram í þinginu er frumvarp um fækk-
un þingmanna; varð það úr eptir snarpar
umræður, að þingmönnum var fækkað úr
243 niður í 198.
Ungverjaland. I Buda-Pest eru óeirðir
eigi alllitlar. Þingmaður einn að nafni
Bornabas hélt þar þingmálafund snemma
í þessum mánuði, en eigi fór hann frið-
samlega fram, því að bæði lögreglan og
herinn varð að skerast í leikinn. 17 menn
særðust og i2hnepptir í varðhald. Sama
dag varð reglulegur götubardagi í Gross-
wardein. Lögreglan varð að flýja og marg-
ir særðust, en herinn kom reglu á aptur.
— Víða um Ungverjaland hefur verið vatna-
gangur mikill sökum rigninga og storma,
fljót hafa brotið flóðgarða og gert ógur-
legan skaða. I Sadetafjöllum og Freiwald-
en er skaðinn metinn margar miljónir
króna. í Agram íiefna menn sín með
dýnamítsprengingum bæði í stjómar- og
prívatdeilum; horfir slíkt til vandræða, en
þó hefur eigi orðið mikið tjón af 4 síðustu
sprengingum, sem allar voru gerðar 14. þ. m.
Serbía. Konungur Sexba gerði á af- ■
mælisdegi sínum allmiklar breytingar á
her sínum, að því er tign snerti og met-
orð, en Luka Lazarewitsch, aðalforingi
samsærisins, stóð 1 stað sem major, • en
þetta mislíkaði honum og hótaði að segja
af sér, en þá var hann þegar í stað gerð-
ur að óberst-lautenant. Sendiherrar Serbíu
1 London, París og Aþenu hafa sótt um
lausn og fengið. Menn hafa fyrir satt, að
engir verði í bráð skipaðir í London og
Aþenu af því að bæði England og Grikk-
land hafa látið óánægju sína í ljósi yfir
morðunum. Pétur konungur ferðast dul-
arklæddur um í ríki sínu og hyggst með
því að afla sér vinsælda og hylli meðal
almúgans. Óvinátta er nú síðustu dagana
komin upp milli hermálaráðgjafans og
helztu samsærismanna; er þar vandi úr að
ráða fyrir konung hvora hann skal styðja.
Spánn. 18. júlí bað allt ráðaneytið
spánska um lausn og fékk auðvitað, en
konungur bauð ráðaneytisforsetanum Sil-
vela að mynda nýtt, en Silvela færðist und-
an. Konungur fól þá Villaverde að gera '
það, og lauk hann því á fáeinum dögum.
Frakkland. Loubet fór til Lundúna í
þ. m., var honum tekið með mestu við-
höfn; þykjast menn í þessu sjá sönnun
fyrir vaxandi góðri samvinnu milli ríkj-
anna og jafnframt er það sett f samband
við Mandschurimálið. Það vekur einnig
eptirtekt, að Rússland vildi eigi gefa sam-
þykki sitt til Lundúnaferðar forseta, nema
ef England drægi sig úr öllu sambandi
við Japana. Þetta þykir heldur einkenni-
leg krafa og ber það með sér, að hún er
skilgetin dóttir rússnesku kúgunarstjórnar-
innar og mun hvorki England eða Frakk-
land gera sér að góðu að sækja orlof með
afarkostum til Rússa, ef konungur þeirra
eða forseti vill bregða sér bæjarleið. —
Frakkland hefur gert samband við Spán
til þess að gæta hagsmuna beggja ríkjanna
í Afríku. Þetta vekur mikla eptirtekt, því
að ekki getur tilgangurinn verið annar, en
að gera samband gegn hinum tveim ríkj-
um, sem eignir eiga í Norður-Afríku nfl.
England og Italía, Menn stinga saman
nefjum um, hvort þetta muni vera fyrsti
árangurinn af sambandi Frakka og Eng-
lendinga; þá byrjar hann að minnsta kosti
ekki vel og bróðurlega.
England. Búaforinginn Louis Botha
skrifaði í miðjum júlí einum helzta fylgis-
manni Chamberlains um áhrif Afríkuferð-
ar hans, telur hann gagnið af ferð hans
minna en ekki neitt, og herskattar þeir,
sem hann hafi lagt á Transvaal séu alveg
óþolandi. Ennfremur segir hann, að það
sé bert, að Englendingar vilja strax koma
þar að ensku sem tal- og ritmáli. Bréf
þetta var prentað orðrétt í „Times" og
gerði það að verkum, að tveir parlaments-
meðlimir beiddu Balfour um leyfi að taka
tollmál Chamberlains o- fl. upp á dag-
skrána einu sinni enn, en Balfour kvað
þetta mál margrætt áður og ekkert gagn
mundi því verða af, að taka það enn til
umræðu. 650 borgarar í Lundúnum, 500
kauproenn og margir bankastjórar hafa
beðið um leyfi til þess að fá að halda op-
inberan fund um tollfrumvarp Chamber-
lains, ætla þeir að andmæla kröptulega
öllum breytingum á tolllögum Englands,
sem miða til þess, að hækka verð á nauð-
synjavörum. Talað er um, að koma jafn-
aðartolli (Differentialtold) á þýzkar vörur
og ameríkanskar. Það er annars fróðlegt
að gæta að, hvernig Balfour hefur komið
fram í tollmáli þessu. Fyrst var hann því
mótfallinn, svo mælti hann með því og
fyllti algerlega flokk Chamberlains og nú
að lokum kve’ðst hann hvorugan flokkinn
fylla og vill miðla málum. En Chamber-
lain á ákafa mótstöðumenn í ráðaneytinu
og meðal þeirra kveður mest að hertog-
anum af Devonshire, þess vegna gengur
Balfour illa að miðla málum; er eigi ólík-
legt, að hann kafni undir tign sinni og
bráðlega verði ráðaneytisskipti á Englandi.
Bretar hafa nú 25,000 manna, sem stöðu-
her í Suður-Afríku til þess jafnframt að
gæta Indlands, ef á þyrfti að halda. Eng-
lendingar og Bandamenn geta eigi orðið
sammála um 7 litlar eyjar nálægt Borneo
þykjast hvorirtveggju hafa jafnan rétt til
þeirra. Parlamentið hefur samþykkt að
verja 3 milj. pd. sterl. (90 milj. kr.) til her-
og flotalægisbygginga.
írland. Þegar það vitnaðist í Dublin,
að Játvarður konungur ætlaði að komatil
Irlands bráðlega, tók þingið að ræða um,
hvort fá skyldi konungi heillaósk frá þing-
inu, þegar hann kæmi; var það svo fellt
með 40 : 37 atkvæðum. Æsingur var mik-
ill meðal almúgans og lögreglan varð að
bjarga ýmsum þingmönnum, sem greitt
höfðu atkvæði konungi í vib Þann 20.
júlí fór svo konungur og drotning til ír-
lands, var þeim þá tekið mæta vel og bar
ekki á neinni óánægju.
Bandaríkin. Roosevelt hefur nú tekið á
móti kröfu Gyðinga í Bandaríkjum til
Rússastjórnar. Sjálfur óskar hann skjótan
enda á þetta mál, og líklegt er, að svo
verði, einkum þar sem Rússar lofa að
að hegna forsprökkunum harðlega, en
kröfunni vilja þeir engan gaum gefa; er
þetta mál að líkindum útkljáð með þessu.
Yeneznela. Fregnir frá Saledad segja,
að herskip frá Venezuela hafi skotið á
stjórnarbyggingarnar í Cindad Bolivar, þar
sem uppreisnarmennirnir höfðust við. Af
þessu varð reglulegur bardagi, og 300
manns féllu í það skiptið. Síðan varð enn
orusta. Stjórnarherinn hefur náð Cindad
Bolivar á sitt vald, eptir þriggja daga bar-
daga á strætum úti. Nokkuð yfir 1000
manns biðu bana. 24. júlí náði stjórnin
uppreistarforingjunum á sitt vald og allt
þar með að líkindum á enda.
Mandschuri. Rússar héldu allmikinn og
fjölmennan fund í Port Arthur um miðjan
júlímánuð; þykir llklegt, að þar hafi verið
samþykkt að auka liðsafla í Mandschuri;
að minnsta kosti er það víst, að hermála-
ráðgjafinn er kominn austur þangað, og
liðsstyrkur aukinn eigi allítið. Rússar
þykjast eigi vilja láta opna hafnir í Mand-
schuri, því að þá streymi þangað konsúl-
ar frá öðrum ríkjum, sem hafi frjálsan að-
gang að samningum við Kínastjórn, geti
slíkt komið af stað óeirðum. En þetta er
auðvitað yfirdrep eitt, og ekkert annað.
Ætlun Rússa er auðsjáanlega sú, að draga
málið á langinn, þangað til þeir hafa feng-
ið fasta fótfestu í Mandsehuri, og vona
svo að Evrópa smádofni yfir þessu þaufi.
En Kínverjar hafa þó með samþykki Rússa
látið Bandamenn vita, að tvær hafnir muni
verða opnaðar í Mandschuri; þykir slíkt
sigur mikill fyrir Bandamenn. Stjórnar-
blað eitt í Port Arthur neitar því, að í
Mandschuri hafi verið fleiri hermenn, en
nauðsynlegt hafi verið til að vernda þá
Rússa, sem búið hafa þar. Þetta blað
nefnir líka, að England og Japan hafi verið
ósvífin í kröfum sínum gegn Rússlandi,
en Rússland hafi eigi haft annað fyrir
augum í Mandschuri, en efla menntun og
manndáð — en því munu fáir trúa. Japanar
ætla, að loforð Rússa um að opna hafn-
irnar í Mandschuri sé að eins gefið til þess,
áð gera England og Bandaríkin vinveitt
sér, ef til stríðs kæmi milli Japans og
Rússlands. Prinsinn í Peking hefur
sent skeyti til sendiherra Bandaríkj-
anna, þar sem hann neitar að opna fleiri
hafnir í Mandschuri, segist heldur eigi geta
það, því að Rússar haldi mörgum höfnum
á sínu valdi, og þær geti Kínverjar ekki
opnað. Rússneski sendiherrann hér í
Kaupmannahöfn neitar, að þetta geti verið
satt, að því er Rússa snertir.
Leó páil XIII. andáðist mánudaginn 20.
júlí kl. 4,4 e. m. eptir hálfsmánaðár légU.
Hann fæddist 2. marz 1810 og því rúm-
lega 93 ára. Að eins einn páfi héfur orð-
ið eldri og það var Gregofíus IX. ggára.
Leó XIII. várð páfi 1878 og hefur setið
næst lengst á-páfastóli. Sá er lengst hef-
ur setið á stóli var Píus IX í 3'f»/i ár. Leó
XIII. var talinn meiri stjórnvitringur en
guðfræðingur, hann var maður duglegur
og þykir hafa stjómað hinni katólsku kirkju
vel þennan síðasta aldarfjórðung, sem
. hann hefur setið við stýrið. Hann var
skáld gott og orti 'mest á latínu; hann
orti lofsöng á latínu rétt áður enhann dó.
Ómögulegt er að segja um, hver verður
eptirmaður hans.
33 ungar stúlkur brunnu nýlega inni í
þreskihlöðu á Rússlandi, hlaðan var lok-
uð, svo að þær gátu eigi koinizt út. Hald-
ið er, að kviknað hafi í af manna völdum.
I seli einu á Þelamörk brunnu í þess-
um mánuði inni 3 börn frá 2—7 ára.. Móð-
ir þeirra fór snemma morguns burtu með
ærnar, en þegar hún kom aptur var allt
brunnið til kaldra kola. Hún hafði eigi
hugmynd um, hvernig kviknað hafði í.
21. júlí brann bær einn eigi alllítill í
Suður-Tyrol, að nafni Villa Banale til
kaldra kola og engu bjargað. Mannskaði
lítill.
Alþingi.
VI.
Undirbúningur d nýju jatdamati. Frv.
um það er framkomið frá meiri hluta land-
búnaðarnefndarinnar. Helztu atriðin í frv.
eru þessi: Allar jarðir skal meta til dýr-
leika í hundruðum króna. í hverri sýslu
skal matið framkvæmt af 3 mönnum, er
sýslumaður kveður til. Sýslumaður stjórn-
ar matinu, en tekur eigi þátt í atkvæða-
greiðslu. Hverja jörð skal meta til pen-
ingaverðs, eins og hún mundi vera sann-
gjarnlega seld eptir gæðum sínum. Með
jörðum skal eigi meta kúgildi. Að öðru
leyti skal matið framkvæmt eptir reglugerð,
sem landshöfðingi semur. Þar skal og
tiltekinn tími hvenær matinu á að vera
lokið, enda fari það fram á sama tíma um
land allt.
Líkskoðun. Nefndin í n. d. í því máli
leggur til að fella frv., en samþykkja í
þess stað annað frv. um dánarskýrsl-
ur, þar sem prestum, er jarðsetja lík, er
gert að skyldu,.að innfæra í kirkjubókina
dauðamein hins látna eptir þeim tipplýs-
ingum, er beztar geta fengizt. í kaup-
stöðum og kauptúnum, sem læknir býr í,
má prestur ekki jarðsetja lík neins manns,
fyr en hann hefur fengið dánarvottorð hans
frá lækni þeim, er stundaði hinn látna í
banalegunni, en ef læknir hefur ekki stund-
að hann í banalegunni, skal hann innan
24 tíma frá andlátinu skoða ltkið og senda
sóknarpresti dánarvottorð.
Þingsköp til brddabirgba. Stjórnarskrár-
nefnd e. d. ber fram frv. um að breyting-
ar þær á þingsköpum alþingis, er leiða af
stjórnarskrárbreytingunni, megi ákveða til
bráðabirgða með konunglegri tilskipun.
Lög samþykkt af alþingi:
10. Lög um sampykkt d landsreikningunum
fyrir 1900 og 1901.
ix. Lög utn löggilding verzlunarstadar við
Kdlfshamarsvtk í Vindhælishreppi i
Húnavatnssýslu.
12. Stjórnarskipunarlög um breyting d stjórn-
arskrd um hin sérstaklegu mdlefni ís-
lands 5. jan. 1874.
13. Fjdraukalög fyrir drin 1900 og 1901.
14. Lög um stækkun verzlunarlóðarinnar í
Reykjavík.
Svæði það, sem reisa má á verzlun-
arhús í Reykjavík, skal stækka þannig,
að austurtakmörk séu merkjaskurður
og garður austan við Rauðarármýri
(Félagstún) frá sjó upp að Laugavegi,
suðurtakmörk lína frá enda nefnds
garðs við Laugaveg f suðurhorn Graénu-
borgartúns, og þaðan lína með suður-
jaðri Sauðagerðistúns vestur í Kapla-
skjólsveg, og vesturtakmörkin lína það-
an í enda Framnesvegar við Granda-
bót.
Merkjasteinar skulu settir fyrir verzl-
unarlóðinni.
15. Vidaukalög við lög nr. 17,13. sept. 1901
um breytingu d tilsk. 20. apr. 1872 um
bæjat stjórn í kaupstaðnum Reykjavlk.
1. gr. I byggingarsamþykkt þeirri, sem
um getur í 5. gr. laga nr. 17, 13. sept. 1901
um breyt. á tilsk. 20. apr. 1872 um bæjar-
stjórn í kaupstaðnum Reykjavík, má á-
kveða hæfileg gjöld fyrir leyfi þau, sem
bæjarstjórn eða byggingarnefnd veitir. Nú
er byggingarfulltrúi skipaður samkvæmt
áminnstri samþykkt, og má þá ákveða
hæfileg gjöld fyrir þau störf hans, er hann
leysir af hendi, sem byggingarfulltrúi í
þarfir einstakra manna eptir beiðni þeirra.
2. gr. Gjöld eptir 1. gr. greiðast af leyf-
isþegnum og beiðendum, og skulu hafa