Þjóðólfur - 07.08.1903, Blaðsíða 3

127
lögtaksrétt. Þau renna 1 bæjarsjóð Reykja-
víkur.
16. Lög tim vidauka vidlogum medgjöf med
óskilgetnum börnum.
1. gr. Fúlga sú, sem krefjast má, að
sveitarsjóðir greiði samkvæmt 4. gr. laga
12. jan. 1900 um meðlag með óskilgetnum
börnum o. fl., skal eigi vera hærri en með-
almeðgjöf í þeirri sveit, er barnið dvelur í.
Sýslunefndir og bæjarstjórnir skulu á-
kveða upphæð meðalmeðlags fyrir 5 ár
i senn fyrir hvert sveitarfélag.
2. gr. Nú deyr barnsfaðir, er kannazt
hefur við faðerni óskilgetins barns, án
þess úrskurðuð hafi verið meðlagsfúlga sú,
er honum ber að greiða, og má þá krefj-
ast meðalmeðlags af dánarbúi hans á þann
hátt, er segir í 3. gr. ofannefndra laga 12.
jan. 1900.
Fjárbaanip
þær, er alþingi hafa verið sendar, en
ekki hafa verið enn teknar til greina, eru
þessar hinar helztu:
Frá báta-ábyrgðarfélagi Isfirðinga um, að
þær 4000 kr., sem þingið veitti til þilskipa-
ábyrgðar á Vestfjörðum árið 1893, verði
veittar félaginu sem varasjóður; frá hrepps-
nefnd Laxárdals f Dalasýslu um styrk til
vegalagningar frá Heiðarbrekkum að Búð-
ardal; frá séra Árna Þorsteinssyni á Kálfa-
tjörn, að því prestakalli verði veitt 125 kr.
uppbót fyrir næsta fjárhagstímabil; frá
prestinum á Stað í Grindavfk um uppbót
fyrir skemmdir á túni og varnargörðum
staðarins; frá Indriða Benediktssyni í
Liverpool á Engiandi um 1800 kr. á ári til
verzlunarerindrekastarfa og rannsókna á
markaði fyrir fslenzkar vörur; frá séra
Árna Þórarinssyni Miklaholtspresti um
undanþágu frá árgjaldi; frá þingmönn-
um Árnesinga um 5000 kr. fjárveiting
til gistihússbyggingar við Hólmsbrú; frá
hinum sömu um vita á Loptsstaðahól
í Árnessýslu; frá þingmanni Snæfellinga
um xooo kr. til sumarskóla í Ólafsvík;
fra Guðm. héraðslækni Björnssyni um
500 kr. styrk handa frú Björgu Blöndal
í Kaupm.höfn til þess að gefa út þýðing
á danskri bók um „mat og drykk"; frá
Þórarni málara Þorlákssyni um 1000 kr.
styrk til fullkomnunar í „fagteikningu";
frá lúðrafélaginu í Reykjavík um 1000 kr.
styrk á ári; frá héraðslæknisekkju Magneu
Ásgeirsson um 300 kr. árlegan framfærslu-
styrk fyrir sig og barn sitt; frá skipstjóra
Matthíasi Þórðarsyni um 600 kr. styrk
hvort árið til þess að rannsaka og gefa
leiðbeiningar um fiskiveiðamál; frá Jóni
söðlasmið frá Hlíðarendakoti um 300 kr.
fjáveitingu handa sér hvort árið sem viður-
kenningu fyrir ritgerðir hans um fiskiveið-
ar; frá Torfa Bjarnasyni í Ólafsdal um alt
að 20000 kr. láni úr landssjóði; frá séra
Einari Thorlacius um 200 kr. árlega til að
friða skóglendi á prestssetrinu Saurbæ á
Hvalfjarðarströnd; frá cand. phil. Guðm.
Guðmundssyni um 600 kr. styrk hvort ár-
ið til að geta lokið við ljóðverk sitt
„Strengleikar" o. fl.; frá Guðm. Magnús-
syni prentara um 1200 kr. ferða- og mennta-
styrk; frá organista Hallgr. Þorsteinssyni
á Sauðárkrók um 200 kr. styrk til að full-
komna sig í söngfræðisþekkingu; frá Jóni
Bjarnasyni um 200 kr. uppbót úr lands-
sjóði fyrir skemmdir á ábúðarjörðu hans
Skorrastöðum í Norðfirði; frá Árna Davíðs-
syni um 150 kr. uppbót úr landssjóði fyrir
skemmdir á ábúðarjörð hans Grænanesi í
Norðfirði; frá Bergi Einarssyni um 400
kr. styrk til þess að fullkomna sig í sút-
araiðn í Danmörku; frá nokkrum búend-
um í Austurdal 1 Skagafjarðarsýslu um
íjárstyrk tii þess að koma á kláfdrætti á
Jökulsá hinni eystri; frá Búa Ásgeirssyni
á Stað 1 Hrútafirði um 1000 kr. styrk til að
húsa svo bústað sinn, að hann geti veitt
ferðamönnum viðunanlega gistingu; frá
ungfrú Ingibjórgu Guðbrandsdóttur um
600 kr. styrk á ári næsta fjárhagstímabil,
til þess að kenna kvennfólki ókeypis leik-
fimi í Reykjavík; frá Páli Þorkelssyni um
3000 kr. fjárstyrk til þess að gefa út fult-
nægjandi sýnishorh af teiknmdli (Ideografi);
frá Sighvati Grímssyni Borgfirðing um 600
kr. styrk til að rannsaka og afrita óprént-
uð handrit viðkomandi íslenzkum presta-
æfum; frá héraðslækni Georg Georgssyni
um 1500 kr. styrk til utanfarar, til að full-
komna sig í handlækningum og kynna sér
meðferð á berklaveiki; frá Steinunni Árna-
dóttur um 600 kr. styrk hvort árið, til að
nema tannlækningar í Kaupmannahöfn;
frá Bjarna Þorkelssyni í Ólafsvík um 1200
kr. styrk til utanfarar, til að ná fullkomn-
un í skipa- og bátasmíðum; frá Jóni Vig-
fússyni í Borás í Svíþjóð um 2000 kr. styrk
til náms við tekniskan iðnaðarskóla í Sví-
þjóð; frá Þorfinni Jónssyni í Tryggvaskála
um 100 kr. styrk til að koma upp skýli
fyrir ferðamenn og hesta þeirra; frá Þor-
keli Hreinssyni um 300 kr. árlegan styrk
handa dóttur sinni, sem dvelur á vitfirr-
ingastofnuninni Karensminde; frá Magnúsi
organista Einarssyni á Akureyri um, að
fá að halda 300 kr. styrk sínum til að
kenna ókeypis orgelspil og kirkjusöng;
frá séra Jóni Jónssyni á Stafafelli um 100
kr. .bráðabirgðaruppbót á ári fyrir tekju-
missi; frá séra Stefáni M. Jónssyni á Auð-
kúlu í Húnavatnsprófastsdæmi um 300 kr.
launauppbót; frá Karli Finnbogasyni um
500 kr. styrk til að ljúka námi sínu á kenn-
araskóla í Khöfn; frá Sigurði Sigurðssyni
um 500 kr styrk til að ljúka námi sínu á
kennaraskólaí Khöfn; frá Konráði stúdent
Stefánssyni um 800 kr. styrk á ári til að
nema rafmagnsvélafræði; frá Stefáni Páls-
syni um 800—1000 kr, styrk til að læra að
gera við áttavita; frá Jóni Helgasyni á
Seyðisfirði til að fullkomna sig í lýðhá-
skólamenntun.
Niðurskurðurinn
í efri deild er allmyndarlegur í þetta
sinn, því að flestöll frumvörp, er hingað
til hafa felld verið og áður er getið um
hér í blaðinu, hafa verið skorin niður í
þeirri deild. Sérstaklega kom mönnum
á óvart, að frv. um sölu jarðarinnar Arn-
arhóls var fellt í e. d. nú í vikunni við 3.
umr. með 7 atkv. gegn 4, hafði gengið
orðalaust við 1. og 2. umr. Ástæðan fyr-
ir niðurskurðinum mun hafa verið sú, að
lóð þessi hækkaði svo í verði árlega, að
óráð væri að selja hana nú þegar og því
réttara að fresta sölunni. En mjög hæpið
er, að sú „spekúlation" sé rétt reiknuð.
Auk þess hefði landsjóði ekki veitt af, að
fá nú þegar fé fyrir eign þessa til þess að
fá eitthvað upp í hinn væntanlega kostn-
að við ráðherrabústaðinn, sem óhjákvæmi-
legt verður að reisa innan skamms. Þetta
verður og allóþægilegt fyrir bæjarstjórnina,
sem hafði gert sér vissa von um að festa
að einhverju leyti kaup á þessu svæði og
gert ýmsar ráðstafanir 1 sambandi við það
að því er snerti gatnalagningu, kaup á
húsum o. s. frv. Mun þessi aðferð e. d.
fremur misráðin og mælist lítt fyrir.
Um Yesturheimsferðir.
Einn merkur Iandi vor erlendis hefur
ritað Þjóðólfi eptirfarandi athugaverða hug-
vekju 6. f. m.
„I blaðinu „Heimskringlu" 18. júní þ.
á. er grein um innflutning til Kanada:
(„Bragð er að, þá barnið finnur"). Grein
sú gefur góðar upplýsingar um það mál.
Getur alþingi ekki gert neitt til þess að
hamla þvf, að „agentar" narri fólk í stór-
hópum frá íslandi til Kanada ? „Agentar"
þessir skiptast í marga flokka:
1. „Officielle agenter" eins og Sveinn
Brynjólfsson, Páll Bjarnason o. s. frv.
2. „Leynilegir agentar" frá Vesturheimí.
Þeir eru mjög margir, bæði menn og kon-
ur. Þeir fá „frítt far" heim til íslands,
eru þar svo einn vetrartíma eða stundum
ár, safna sér útflytjendaflokki á Islandi og
fara með hann vestur um haf. Þeir eru
þá túlkar flokksins óg fá „fría ferð" og
dálítið kaup. Og ef þeim hefur orðið vel
ágengt, verða þeir settir „agentar ex
officio", þegar vestur er komið, eða fá
laun fyrir starfa sinn á annan hátt.
3. Islendingar á Islandi eru sumir
hlynntir vesturferðum og hafa heldur hag
af því. Blöðin "Isafold" og „Norðurland"
eru undir niðri hlynnt vesturferðum. Það
er skiljanlegt, þvfað „agentarnir" vinna að
þvf, að Vestur-íslendingar kaupi þessi
blöð. „Norðurland" hefur beinlínis skor-
að opinberlega á Vestur-íslendinga að
hjálpa sér. En „Isafoldar“-Björn hefur
mikla bókaverzlun við Vestur-íslendinga.
Sakir þess er hann hlynntur vesturferð-
um.
4. Vandarnenn „agentanna" (einkum
séra JónsBjamasonar)áíslandi eru hlynnt-
ir vesturferðum t. d. séra Jens Pálsson.
5. Þeir menn á Islandi, sem hafa at-
vinnu hjá „agentunum" við útflutninginn
og eru einskonar „undiragentar", eru auð-
vitað hlynntir vesturferðum.
6. „Lögberg" erduglegur „agent". Kan-
adastjórn lætur senda blaðið, sem hún sjálf
veitir mikinn styrk, ókeypis í fjölmörgum
(1000—1500) eintökum víðsvegar út um
allt Island. Og nú fær blaðið „Heims-
kringla" líkan styrk af Manitobastjórn.
Auk þess eru við og við send út flugrit
til Islands á kostnað Manitobastjómar.
7. „Prívatbréfin" frá Vesturheimi til Is-
lands eru og duglegir „agentar". Sama
má segja um fargjaldasendingarnar.
Það er skiljanlegt, að Vestur-íslending-
ar leggi allt kapp á, að fá sem flesta Is-
lendinga vestur um haf. Til þess eru tvær
sterkar ástæður:
r. Fjöldi af Vestur-íslendingum hafa
beinlínis eða óbeinlínis atvinnu af útflutn-
ingi frá Islandi til Kanada, eins og sýnt
er fram á í grein í „Arný".
2. En hin ástæðan er enn þá þýðing-
armeiri: Skilyrðið fyrir því, að Vestur-
Islendingar haldi um nokkurn tíma áfram
að vera sérstakur flokkur, er stöðugur út-
flutningur frá Islandi til Vesturheims. —
(Eldra fólkið deyr smátt og smátt og
bömin hverfa venjulega inn í ensku þjóð-
ina). Framtíð Vestur-íslendinga er því ein-
göngu komin undir innflutningi frá Is-
landi. — Fyr eða seinna verða þó Vest-
ur-íslendingar að hverfa inn í enskuþjóð-
ina eins og dropi í sjóinn.
Hagsmunir Islands og Vestur-Islend-
inga eru alveg gagnstæðir. Utflutningur-
inn er Islandi skaðlegur sakir mannfæð-
arinnar, en hann er lífskilyrði fyrir fram-
tíð Vestur-íslendinga. Sakir þess leggja
þeir fram alla krapta sína til að efla hann.
En hvað gerir ísland á beinan hátt til að
draga úr útflutningi?
Nú í sumar verður stjórnarbótarmálið
leitt til lykta. Þá verður hægt að leggja
meiri rækt en áður við önnur nauðsynja-
mál þjóðarinnar. Væri þá ekki einnig
hægt að taka útflutningsmálið til íhugun-
ar og vinna á beinan hátt gegn útflutn-
ingi og áhrifum útflutnings-„agentanna?“
íslendingar flytja flestir af landi burt áf
því, að þeir trúa gyllingum „agentanna",
en hafa sjálfir enga þekking, hvorki á
því, sem þeir sleppa né hreppa. Það hef-
ur sárlítið verið gert til að efla trú alþýð-
unnar á framtíð íslands og glæða ættjarð-
arást hennar; og á hinn bóginn fær hún
varla aðrar fregnir af Vesturheimi en
skrumlýsingar „agentanna". Alþýðu manna
er vorkunn. Hana vantar þekkingu til að
geta skilið, hverja þýðing útflutningar til
Vesturheims hefur fyrir hana og börn
hennar: Algerð breyting á ættjörð og
þjóðerni. Vestur-íslendingar eru ekki ís-
lendingar, heldur Vesturheimsmenn að
þegnrétti og siðum, og verða það ávallt
meira og meira, að því er mál og þjóð-
erni snertir.
Gæti ekki alþingi rétt alþýðu manna á
Islandi hjálparhönd í þessu efni ? Jú.
Þingið gæti veitt fé, sem varið yrði til að
fræða alþýðu manna í þessum efnum. Og
fræðsluna mætti veita annaðhvort í sér-
stökum smáritum eða með fyrirlestrum í
þeim hlutum landsins, sem „agentarnir"
heimsækja mest. Eg hygg það hefði all-
mikla þýðingu, ef einum manni væri fal-
ið á hendur, að ferðast um landið og
halda fyrirlestra og samtalsfundi um þetta
mál í þeim héruðum, þar sem „agentun-
um“ verður bezt ágengt. Þessi maður
gæti lokið starfi sínu á einu ári, svo það
ætti ekki að verða mjög mikill kostnaður
fyrir landsjóð. Brátt mundu helztu menn
sveitanna vakna til starfa og taka málið í
sínar hendur, svo eigi þurfti að hafa sér-
stakan mann nema eitt ár, Verksvið
þessa manns væri að vekja trú alþýðunn-
ar á framtíð íslands, glæða ættjarðarást
hennar og hrekja skrumlýsingar og ó-
sannindi vesturferða-„agentanna“. Um leið
gæti þessi maður — eptir samráði við
helztu menn í hverri sveit — tekið til í-
hugunar, hvað hægt er að gera til hjálpar
þeim mönnum, sem vilja leita til Vestur-
heims sakir atvinnuleysis og fátæktar.
Þessir menn ættu að geta fengið atvinnu
á Islandi, svo þeir þyrftu eigi sakir þess
að fara til Vesturheims.
Um friðun rjúpna.
Á þingi 1901 var rætt um friðun rjúpna,
en það mál náði þá ekki samþykkt. En
svo virðist, sem það hefði þurft að ræðast
með meiri alvörugefni en gert hefur verið,
þar sem rjúpnaveiðar í sumum sveitum eru
nokkurs konar atvinnugrein, ef vel og skyn-
samlega væri að farið, sem nú er þó ekki
að heilsa. Menn byrja vanalega of snemma
á haustin að veiða rjúpúna, og er það or-
sök til þess, að verðið er ekki hærra en nú
er. Ekki svo sjaldan hefur það komið fyrir,
að tjúpur hafa ónýtzt á haustin vegna hit-
ans, og stundum er svo hundruðum skiptir
fleygt út af skipunum, ef maðkar bafa sést
á þeim, eða fundizt megn ýldulykt; svo er
afgangurinn opt mjög skemmdur og verðið
minna, og spillir það mjög útlenda markað-
inum, og af því mega landsmenn súpa.
Kaupmenn gæta sín að tapa ekki á sölutjni,
sem von er. Sjaldan mun ónýtast nema
fyrsti farmurinn, meðan sem heitast er; en
væri rjúpan friðuð yfir haustið eða til septem-
berloka, mundi öðruvísi fara, því sjaldan er
svo hlýtt eptir þann tfma, að ekki sé þá
óhætt að byrja veiðina um 1. okt., en alls
ekki fyr. Auðvitað býst eg ekki við, að frið-
unartíminn verði lengdur, eins og eg og fleiri
helzt vildu. Eg hef talað um þetta við
nokkra, og hafa þeir allir viljað, að eigi
væri leyft að skjóta rjúpu, nema 3 mánuði,
okt., nóv. og des., þá mundi veiðin koma
jafnast yfir, að því leyti sem margir á haust-
in eiga mjög annríkt, þegar byrjuð er veiðin
og geta þessvegna ekki sinnt henni. Opt
er mest veitt á haustin þegar f byrjun, og
fer þá mörg rjúpan til ónýtis vegna hitans.
En hér er ekki lengur við unandi; rjúpuna
verður að friða, hvað sem öðrum fuglum
líður, og óþarft er að leyfa að veiða rjúpur
seinni part vetrar, því þá er verð mjög lágt,
og auk þess lítið um þær, svo ekki borgar
sig að vefða. Og líka finnst mér mjög leitt,
að rjúpan, þessi litli og fallegi, en eptirsókn-
arverði fugl, skuli ekki betur friðuð, en
' nú lengi hefur átt sér stað. Margir finna
nú til þess, hve sjaldan rjúpur sjást á götum
eða niður við sjó, og sumir þeir eldri segja,
að f sfnu ungdæmi hafi öðruvfsi verið, þá
hafi rjúpur iðulega sést á alfaravegum, en nú
finnst þeim annað. Þetta mun líka á rök-