Þjóðólfur - 28.08.1903, Blaðsíða 2

13«
deyja færri fullorðnir karlmenn og æfin
verður lengri segir höf., og er það að
fullu rétt. Það er margsannað t. d. á
Englandi, að bindindismenn verða eldri,
því er það og, að þar eru lífsábyrgðarfé-
lög, sem hafa það að skilyrði, að hinir
tryggðu neyti ekki áfengis, og eru þau að
mun ódýrari, eins eru þar mörg llfsábyrgð-
arfélög, er tryggja bæði bindindismenn og
þá, sem ekki eru það, og bindindismenn-
ina fyrir mun minna en hina. Það er
því víst full ástæða til þess, að telja þetta
eina orsökina. Að síðustu er skýrsla yfir
sjálfsmorð, og Qölgar þeim eptir því, sem
fólkinu íjölgar, sem eðlilegt er.
Þetta yfirlit höf. er hið fróðlegasta, og
að því er eg bezt veit, hin ítarlegasta
skýrsla, er hefur birzt um hagfræðisleg
efni hér á landi, og á höfundurinn skild-
ar þakkir fyrir.
P. Z.
Alþingi.
IX.
Fjdrl'ógin hafa orðið fyrir óvenjulega
miklum hrakningum milli deildanna, komu
þau tvisvar fyrir hvora deild, og loks í
sameinað þing þinglokadaginn. Verður
hér getið nokkurra breytinga, sem gerðar
hafa verið síðan við 2. umr. í e. d., er
getið var í síðasta blaði Þjóðólfs.
800 kr. síðara árið eru veittar til sjúkra-
skýlis á Brekku í Fijótsdal, 50 þús. til brú-
argerðar á Jökulsá í Öxarf. og 6000 kr. til
brúargerðar á Sogið, gegn þvf að tvöfalt
fé verði lagt fram annarsstaðar að, 1000 kr.
hv. á. til sýsluvegarins frá Hofsós að Ökr-
um í Skagafirði; veitingin til Fagradals-
brautarinnar er aptur hækkuð upp í 30
þús. kr., styrkurinn til gufubátsferða milli
Borgarness og Rvlkur er hækkaður úr
4000 kr. upp f 5000 kr., styrkurinn til barna-
skóla utan kaupstaða og til sveitakennara
er hvor um sig aptur hækkaður um 1000
kr. síð. á. (upp í 8000), 1000 kr. eru veitt-
ar skólanum í Búðardal og allt að 600 kr.
námsstyrk fyrir nemendur, 1000 kr. til
sýslubókasafna, laun landskjalavarðar eru
hækkuð aptur upp í 1400 kr., 500 kr. eru
veittar f. á. til Guðm. Guðmundssonar til
að ljúka við Ijóðabálkinn „Strengleika",
200 kr. hv. á. til „Bindindissameiningar
Norðurlands", 400 kr. styrkur hv. á. til
Halldórs Lárussonar til að kenna hraðrit-
un er felldur burtu, ennfremur 500 kr. til
Sigfúsar Blöndals til þess að semja ísl.-
danska orðabók. Styrkurinn til búnaðar-
skólanna er hækkaður um 5000 kr. f. á.
(Eiða- og Ólafsdalsskóli um 1000 og Hóla-
og Hvanneyrarskóli um 1500), styrkveit-
ingin til Búnaðarfélags Islands um 2000 kr.
hv. á. (upp í 29,000 f. á. og 31,000 síð. á),
veitingin til byggingarrannsókna er hækk-
uð aptur upp í 4000 kr. f. á., 4700 kr. síð.
á. eru veittar til stórskipabryggju í Stykk-
ishólmi, ennfremur 15,000 kr. styrkur og
40,000 kr. lán til skipakvíar við Eyjafjörð,
2000 kr. styrkur er veittur konsúl D. Thom-
sen til þess að útvega frá útlöndum mótor-
vagn og reyna hann á vegunum hér.
Yfit skodunarmenn landsreikninganna eru
kosnir: Hannes Þorsteinsson ritstjóri af
neðri deild og séra Ldrus Halldórsson af
efri deild.
Gœzlustjóri landsbankans til næstu fjög-
urra ára er endurkosinn af neðri deild:
Eiríkur Briem prestaskólakennari.
Gœzlustjóri söfnunarsjöhins erendurkos-
inn Björn Jensson skólakennari.
jEndurskodandi landsbankans er endur-
kosinn í sameinuðu þingi Jón Jakobsson
bókavörður.
Eptirlaunamálið
er nú loks komið í sæmilegt horf eptir
margra ára baráttu á þingi. Að vfsu
hefur það verið samþykkt nokkrum sinn-
um, en jafnharðan synjað staðfestingar af
stjórninni. Nú má vænta, að ekki standi
á staðfestingunni, og að vér fáum nú við-
unanleg, sanngjörn eptirlaunalög. I þetta
sinn var málið að hrekjast milli deild-
anna, og enda þótt það væri fyrsta þingm.
frumvarpið, sem flutt var inn á þingið (af
Guðj. Guðlaugssyni í efri deild) veitti þó
samt ekki af tímanum, því að það var
lokssamþykkt í sameinuðu þingi 25. þ. m.,
daginn áður en þingi var slitið. Það sem
bar á milli hjá efri og neðri deild, var
aðallega það, hvort embættismaðurinn ætti
að hafa */4 eða '/5 í eptirlaun af embætt-
islaunaupphæðinni. Meiri hlutinn í efri
deild hélt auðvitað fast fram hærri eptir-
laununum 1/4, en neðri deild hinum lægri,
T/5, og það varð loks ofan á í sameinuðu
þingi með 29 atkv. gegn 6. Þeir 6, sem
greiddu atkv. gegn frv. voru: Árni Thor-
steinsson, Hallgr. Sveinsson, Júlíus Hav-
steen, Kristján Jónsson, Magnús Stephen-
sen og Valtýr Guðmundsson. Birtum vér
hér frv. í heild sinni, svo að almenningi
gefist kostur á að kynna sér eptirlauna-
lög þau, er vér munum eiga að búa við
um hríð, því að um fullkomið afnám ept-
irlauna þurfum vér naumast að gera oss
nokkrar vonir fyrst um sinn. En lögin
eru svo látandi:
1. gr. Hver sá, sem fengið hefur kon-
ungsveitingu fyrir embætti og fær laun úr
landssjóði, á rétt á að fá eptirlaun eptir
lögum þessum, þegar honum er veitt lausn
frá embætti fyrir aldurssakir eða heilsu-
lasleika, eða annara orsaka vegna, sem
honum eru ósjálfráðar.
2. gr. Eptirlaunin skulu greiðast úr
landssjóði. Upphæð eptirlaunanna skal
þannig reikna, að sá er fengið hefur lausn
frá embætti, fái í eptirlaun x/s þeirrarem-
bættislaunaupphæðar, er hann hafði, þeg-
ar hann fékk lausn frá embættinu, og auk
þess 20 kr. fyrir hvert ár, sem hann hef-
ur þjónað embætti með eptirlaunarétti,
þó koma eigi til greina fleiri þjónustuár
en 35. Sá, sem er fullra 70 ára, á rétt
á að fá lausn með eptirlaunum samkvæmt
lögum þessum. Sá embættismaður, sem
slasast þannig, þegar hann er að gegna
embætti sínu, að hann verður að fá lausn
frá embættinu, fær ávallt hin hæstu eptir
laun, sem honum gætu borið samkvæmt
lögum þessum, miðað við embættistekjur
hans og 35 ára þjónustu. Ef eitthvert
embætti er íagt niður, á sá embættismað-
ur, er því gegnir, heimting á að njóta 2/3
af embættistekjum sínum 1 5 ár í biðlaun,
en er þá undir eins skyldur til að talcá
aftur við hæfilegu embætti með sömu
tekjum að minnsta kosti, sem því embætti
fylgdu, sem niður var lagt. Hafi hann
ekki fengið embætti að 5 ára fresti, verða
honum veitt eptirlaun. Þau ár, semhann
hefur notið biðlauna, skal álíta sem þjón-
ustuár, þegar farið verður síðar að reikna
eptirlaun hans, en eptirlaunin skal reikna
eptir þeim embættistekjum, er hann hafði
áður en hann fékk biðlaun. Ef hann
tekur á móti embætti, sem minni tekjur
fylgja, fær hann af þeim eptirlaunum, sem
honum ber eptir hið meira embætti, er
hann áður hafði, svo mikið sem tekjur
hins nýja embættis vantar til að jafnast
við tekjur hins fyrra embættis, er hann
hafði, og ekki meira.
3. gr. Ef embættismaður, sem sökum
heilsubrests hefur fengið lausn frá embætti
með eptirlaunum, kemst aptur til heilsu,
er hann skyldur til að taka á móti em-
bætti, sem landstjórnin álítur við hans
hæfi og skipar hann í, og séu launin eigi
lægri en þess embættis, er hann fékk lausn
frá. Séu launin minni, fær hann mis-
muninn greiddan úr landssjóði sem við-
bót fyrir sjálfan sig. Neiti embættismað-
urinn að ganga að hinu nýja embætti, og
getur eigi fært fullnægjandi sönnur á slíka
vanheilsu, sem tálmi honum frá að gegna
því, missir hann rétt til eptirlauna.
4. gr. Þær embættistekjur, sem teknar
verða til greina, þegar reiknuð eru bið-
laun samkv. 2. gr., eru: 1. viss árleg laun,
2. launaviðbót, sem veitt er manninum
sjálfum; 3. aukatekjur og hlunnindi, svo
sem leigulaus bústaður, bújörð, eldiviður
og ljós, sem með berum orðum eru veitt
embættismanninum sem laun eða hluti af
launum hans. Aukatekjurnar skulu tald-
ar eins og þær hafa verið að meðaltali
5 síðustu árin, áður en embættismaðurinn
fékk lausn frá embætti, eða öll þau ár,
sem 'nann hefur embætti þjónað, hafi ár-
in verið færri en 5.
5. gr. Sá, er fyrirgerir embætti sínu,
missir einnig rétt til eptirlauna.
6. gr. Þegar embættismanni er vikið
frá fyrir einhverjar misfellur, sem ekki
verða embættismissi, en veikja þó þá virð-
ingu og traust, sem nauðsynlegt er fyrir
stöðu hans, skal ákveða eptirlaun hans
með sérstökum lögum.
7. gr. Eptirlaun eða biðlaun missast:
1, gersamlega eða að tiltölu, þegar hlut-
aðeigandi fær aftur embætti og laun; 2,
þegar hann án konungsleyfis gengur í þjón-
ustu útlendra ríkja ; 3, þegar hann tekur sér
bústað í öðrum löndum án samþykkis kon-
ungs; 4, þegar hann hefur ekki tekið eptir-
laun sín eða biðlaun í 3 ár, og getur síð-
an ekki sannað lögmæt forföll; 5, þegar
hann verður dæmdur sekur í þesskonar
athæfi, sem mundi hafa svipt hann em-
bætti, ef hann hefði þá í því verið, eða
ef upp á hann sannast, að hann hafi
orðið sekur í slíkri hegðun, áður en hann
fékk lausn frá embættinu. Nú hefur em-
bættismaður fengið lausn frá embætti með
eptirlaunum, og tekur við nýju embætti,
hefur hann þá rétt til að fá eptirlaun þau,
sem hann áður hafði, er hann sleppir
þessu embætti.
8. gr. Hver kona, sem verður ekkja
eptir embættismann, er hafði eptirlauna-
rétt eða eptirlaun eptir lögum þessum,
skal hafa rétt til að fá eptirlaun úr lands-
sjóði með þeim undantekningum, sem til
eru teknar í 9. gr. Eptirlaun ekkjunnar
reiknast x/io af launum mannsins, eins og
þau eru talin eptir 2. og 4. gr. þessara
laga, þegar þau eru lögð til grundvallar
fyrir því, hvernig reikna skal eptirlaun
hans; þó mega þau eptirlaun ekkjunnar,
sem þannig reiknast, aldrei fara fram úr
600 kr. Þegar ástæður virðast til, getur
konungur í viðbót við eptirlaunin veitt
20—100 kr. árlega fyrir hvert barn ekkj-
unnar, sem hún hefur fyrir að sjá, þangað
til hvert barn er orðið 16 ára; þó skal
eptirlaunaviðbót þessi því að eins haldast,
að ástæður þær, sem hún er byggð á, séu
framvegis hinar sömu, og skal sanna það
á hverju ári fyrir landsstjórninni.
9. gr. Þær embættismannsekkjur hafa
engan eptirlaunarétt, sem hafa giptzt eldri
manni en 60 ára, eða á banasæng hans,
eða eptir að hann fékk lausn frá embætti
með eptirlaunum, eða ef hjónabandinu
var gersamlega slitið, áður en maðurinn
dó.
10. gr. Eptirlaun ekkna missast: 1,
þegar ekkjan giptist af nýju; 2, þegarhún
tekur sér bústað í öðrum löndum án sam-
þykkis konungs; 3, þegar hún hefur ekki
hirt eptirlaunin í 3 ár, og getur síðan ekki
sannað lögmæt forföll; 4, þegar hún verð-
ur dæmd sek f einhverri athöfn, sem að
almenningsáliti er ósæmileg. — Þegar
ekkja missir eptirlaun, af því að hún hef-
ur giptzt að nýju, á hún rétt á að fá apt-
ur hin sömu eptirlaun, ef hún verður
ekkja í annað sinn.
11. gr. Föðurlausum og móðurlausum
börnum þeirra embættismanna, sem áttu
rétt til eptirlauna, getur konungur veitt
hverju um sig 40—200 kr. árlega, að svo
miklu leyti, og svo lengi, sem þan þurfa
við og eru þeirra verð, þó ekki lengur
en þangað til þau eru 16 ára; þörf þeirra
og verðleik skal árlega sanna fyrir lands-
stjórninni.
12. gr. Þeir, sem eru í embættum, þá
er lög þessi öðlast gildi, og hafa rétt til
eptirlauna samkvæmt tilskipun 31. mal
1855, halda rétti til eptirlauna samkvæmt
þeirri tilskipun, svo og ekkjurþeirra. Hið
sama er og um styrk þann, sem konung-
ur hefur veitt börnum embættismanna áð-
ur en lög þessi öðlast gildi. Að öðru leyti
er sú tilskipun úr lögum numin.
Lög samþ. af alþingi:
40. Lög um stofnun seðladeildar í lands-
bankanum i Reykjavik.
1. gr. frv. er svolátandi: Verði eigi af
þvf, að stofnaður verði fyrir 1. október 1903
hlutafélagsbanki á fslandi samkvæmt lögum
nr. 11 frá 7. júní 1902, skal landsbankan-
um í Reykjavík vera heimilt að stofna seðla-
deild, er gefamá út allt að^i miljón krónaí
seðlum, er greiðist handhafa með gullmynt,
þegar krafizt er, gegn því að deildin
1) hafi í vörzlum sínum málmforða, er ekki
nemi minna verði en helmingi af þeirri
seðlaupphæð, sem í hvert skipti er úti;
2) hafi vissa og auðselda eign til trygging-
ar þeim hluta seðlafúlgunnar, sem ekki
er tryggður með málmforðanum.
41. Lög um dbyrgð rdðherra íslands. Verð-
ur getið síðar.
42. Lög um löggilding verzlunarstaðar við
Heiði d Langanesi.
43. Lög um varnir gegn berklaveiki.
1. gr. Ákvæði laga þessara taka til allra
sjúkdóma af berklaveikisuppruna, ef samfara
er uppgangur eða útferð, sem ætla má, að
sýkingarhætta standi af fyrir aðra.
2. gr. Héraðslæknar skulu balda bók yfir
alla berklaveika sjúklinga, er leita læknis-
hjálpar í héruðum þeirra, hvort sem þeir
leita þeirra sjálfra eða annara löggiltra lækna.
Hinir síðartöldu eru skyldir að senda hér-
aðslækni skýrslu um hvern berklaveikan
mann, er þeir veita læknishjálp.
Um hver áramót-skulu héraðslæknar senda
landlækni útdrátt úr framangreindri bók.
Landlæknir ákveður fyrirkomulag bæði á
henni og á skýrslum héraðslækna og ann-
ara löggiltra lækna.
3. gr. Læknar eru skyldir að gefa berkla-
veikum sjúklingum, er leita til þeirra, leið-
beiningar um og brýna fyrir þeim, hverrar
varúðar þurfi að gæta til þess, að veikin ber-
ist ekki á aðra.
4. gr. Ef berklaveikur maður deyr eða
skiptir um heimili, þá skal húsráðandi til-
kynna það héraðslækni eða sótthreinsunar-
manni, sem skipaður er af héraðslækni, og
skal hann annast, að sótthreinsað sé tafar-
laust á heimilinu, að svo miklu leyti, sem
þurfa þykir, herbergi þau er sjúklingurinn
hefur dvalið í langvistum, svo og eptirlátin
föt og sængurfatnaður sjúklingsins. Þessa
muni máeigisendaí þvott eða aðgerð, selja,
gefa eða lána öðrum, fyr en þeir hafa verið
sótthreinsaðir, og ekki má fá öðrum til f-
búðar herbergi, sem berklaveikur maður hef-
ur búið í, fyr en það hefur verið sótthreinsað.
Sé það ofmiklum umsvifum og erfiðleik-
um bundið að hreinsa lausa muni, getur hér-
aðslæknir látið brenna þá eða eyða þeim á
annan hátt, en skaðabætur skulu greiddar
eiganda.
5. gr. Landshöfðingi setur, í samráði við
landlsekni, reglur um hrákaílát og gólfræst-
ingu í vinnustofum, búðum, gistihúsum, sam-
komuhúsum (salon) farþegaskipa og opin-
berum byggingum, og skulu heilbrigðisnefnd-
ir hafa gát á því, að þessum reglum sé fylgt.
6. gr. Kostnaður af sótthreinsunum og
ónýtingu lausra muna samkvæmt 4. gr., svo