Þjóðólfur - 11.09.1903, Síða 3

Nýjar bækur
sendar Þjóðölfi.
D/ Östluiid: Digte. 136 bls. 8v°.
Kvæði þessi skiptast í 6 flokka. I 1.
flokknum eru biblíuljóð, kvæði út af ýmsu
úr biblíunni, í 2. flokknum aðallega lof-
gerðar- og bænarljóð, i 3. flokknum söngv-
ar um náttúruna í sambandi við guðs há-
tign, í 4. flokki ljóð um guðs kærleika
og mannlega vináttu, í 5. flokki ýmiskon-
ar kvæði og í 6. flokknum • þýðingar (á
dönsku) af nokkrum íslenzkum kvæðum,
þar á meðal eptir Matthías Jochumsson
(Hvað er það ljós ? Ó, guð vors lands),
Valdimar Briem, Jón Ólafsson, Pál Ólafs-
son, Steingrím Thorsteinsson, Jónas Hall-
grímsson (Sólarlag) o. fl. Flestar þýðing-
ar þessar eru fremur laglegar. Frumkveðnu
kvæðin, sem öll eru að kalla má andlegs
efnis, bera ekki vott um neina háfleyga,
skáldlega andagipt, sem ekki er að vænta.
Það þarf afburðaskáld til að yrkja hrif-
andi fögur himnaljóð, og hafa meiri skáld
en Östlund brennt sig á því. En kvæði
hans eru al!s ekki lakari, en megnið af
slíkum skáldskap er vant að vera, jafnvel
heldur betri allur þorrinn, því að maður-
inn er smekkmaður, og hefur auðsjáan-
lega lesið allmikið skáldskap, bæði and-
!egs og veraldlegs efnis, enda er hr. Öst-
lund mjög vel menntaður maður og fjöl-
hæfur, þótt trúarskoðun hans sé nokkuð
einhliða. En hann hefur sýnt, að hann
vill eitthvað í sölurnar leggja fyrir trúar-
sannfæring sína, og það er sannarlega allr-
ar virðingarvert, á þessum kæruleysisins
og hálfvelgjunnar tímum. — Bókin er mjög
vel vönduð að öllum ytra frágangi, bæði
pappír og prentun.
Árni Oarborg: Týmii failirinn. Árni
Jóhannsson þýddi. Seyðisfirði 1902.106 bls.
Bók þessa, sem hr. Östlund hefur gefið
út, höfum vér lesið með töluvert meiri at-
hygli og ánægju, heldur en ljóðmæli út-
gefandans, og vonum vér, að hann firrtist
ekki af þvl. Það er ekki allra að fara í
föt Garborgs, er honum tekst upp, en það
tekst honum víða í þessari bók. Eins og
flest hin síðari rit þessa höf. er bók þessi
undarlegt sambland af háleitri lífsspeki,
hugleiðingum um tilgang tilverunnar og
kristindóminn, efasemdum um sannindi
hans og fullvissu um, að þar sé þó loks
hjálpar og huggunar að leita eptir volk
og vonbrigði lífsins. Það er þessi hjálp,
þessi huggun, sem þreytti maðurinn í
þessari bók leitar að og finnur. Hann
hefur alið aldur sinn í ókunnu landi, Qarri
ættjörð sinni, kemst þar í örbirgð og fá-
tækt sakir óreglu og munaðarlífs, og hverf-
ur þá heim aptur sjúkur á sál og líkama.
Foreldrar hans eru þá löngu dánir, hús
föður hans selt og ættmenn hans tvístr-
aðir, bróðir hans, Páll, hefur leitað sér
hælis sem einsetumaður út á heiði ogorð
leikur á því, að hann sé vitskertur. Hann I
hefur selt aleigu sína og gefið hana fá-
tækum. Þar er því köld aðkoma fyrir
Gunnar, bróðurinn, sem heim kemur eptir
margra ára fjarveru. Öll bókin er svo
ýmist eintal Gunnars þessa við sjálfan sig,
eða samtal milli þeirra bræðranna um til-
veruna og guð, þar sem Páll setur fram
röksemdir sínar um sannindi kristindóms-
ins, en hinn maldar í móinn, þangað til
hann gefst upp og skriptar fyrir bróður
sfnum.
Margar setningar 1 bókinni eru einkar
fallegar og margir kaflar hennar mjög
skáldlegir. Yrði oflangt mál, að takahið
helzta hér upp. Þó getum vér ekki stillt
oss um, að minnast á einstök atriði t. d.
á bls. 13, þar sem Gunnar er að reika
um gamalkunna stigu, og hver steinn, sem
hann sér, vekur hjá honum gamlar endur-
minningar. »Eghorfi yfir hólana, þarsem
£47
drenghnokkinn hoppaði forðum og þar
sem unglinginn dreymdi sfna fyrstu unaðs-
ríku drauma og teigaði hina fyrstu sætu
og beisku teiga af lífsins bikar. En það
sæta varir lengst og það beiska hefur með
árunum orðið sætara. — — —
Og allt mitt æskuandstreymi rennur nú
í gegnum huga minn, eins og ómur af
fjarlægum sorgarsöng«.
Einkennileg og djúp lffsspeki lýsir sér
t. d. í þessum kafla á bls. 60:
»Sá sem er hygginn segir við barnið :
»Þú ert stór« og við konu sína: »Þú ert
engill« og við vin sinn: »vantar þigpen-
inga?« og við fólkið: »húrra!« Enþurfi
hann að létta einu hreinskilnislegu sann-
leiksorði af hjarta sínu, þá þrílæsir hann
sig inni í einrúmi, leggur hönd yfir munn
sér og hvíslar fram orðunum, svo að eng-
inn heyri þau nema sá eini, er hann veit,
að muni skilja þau. — Þessvegna er það,
að gamlir menn tala svo opt við sjálfa
sig. Lífsreynslan hefur kennt þeim það.
Svo lengi lærir sem lifir, og hver lær-
dómur er manni ný sorg, og hver sorg
nýr kraptur. En enginn er fullnuma, fyr
en hann hefur lært að þegja«.
Til dæmis um trúarsamtal bræðranna
viljum vér benda á kaflann á bls 92, af
því að þar tekur höf. einna dýpst í ár-
inni til að mótmæla gæzku og réttlæti
guðs. Gunnar spyr Pál bróður sinn:
»Hvernig getur þú trúað á guð, sem ekki
er réttlátur?« »Hann hefur verið réttlát-
ur gagnvart mér«,segir Páll. »Hefur þú
undan nokkru að kvarta ?« »L(ttu íkring-
um þig«, svarar Gunnar. »Taktu eptir
mönnum. Sumir eru fæddir góðir. Öðr-
um er skákað inn í heiminn með svo
mörgum illum hugrenningum, og þeir vaxa
upp í svo illu loptslagi, að þeir geta ekki
orðið góðir. Til þessa þekki eg töluvert
af eigin reynslu. Og líttu á heiminn og
taktu eptir, hvernig allt gengur. Þeim sem
góðir eru líður illa. Þeir sem vondireru
lifa í vellystingum. Réttvísin er þögguð
niður, valdið ræður. Og að eins ein lög
eru til: að hinn sterki eti hinn veika. Og
samt sem áður trúir þú á stjórnandann,
trúir, að hann sé mönnum eins og faðir«.
Páll játar þá, að hér beri þá að erfiðu
og dularfullu viðfangsefni.
Kaflinn um »sálina« á bls. 68—69 er
svo einkennilega fagur og skáldlegur, að
vér setjum hér meginhluta hans til sýnis
um hina skáldlegu snilld höf., er annars
kemur svo víða fram í þessari bók:
---------Hin friðlausa óværð — þetta
sem bifast og brennur, skelfur og skýtur
neistum og segir »eg«, jafnvel f dauðan-
um — það er sálin, hvað sem vér svo
köllum hana.
Ó, þú mín auma sál, sem bakar mér
svo mikinn sársauka og sviða. Ó, að eg
gæti tekið þig inn til mín eins og særð-
an fugl, hjúkrað þér og hughreyst þig.
Því eg þekki þig og kenni í brjósti um
þig og veit, að þú þarfnast huggunar, sem
þú annars hvergi fær. Ó, að eg gæti
vaggað þér í værð og gert þig rólega,
aumingja friðlausi fugl I
Því skelfur þú svo, vesalingur ? Því ert
þú svo hrakin og hrjáð ? — Þú flaugst
ofhátt. Þú gazt ekki sætt þig við að sitja
í ró. Þú varst seidd af gömlum sóldraum-
um og hlautzt að fara upp og út, til að
leita og sjá. Þrá þinni vildir þú svala,
og þú leitaðir víða og fórst yfir láð og
lög. En skýflókar og fjöll skyggðu jafn-
an á útsjónina fyrir þér ; og hræfuglar með
höggvandi klóm veittu þér hvarvetna ept-
irför.
Vertu ekki að skjálfa. Vertu óhrædd.
Eg var vondur við þig og hugsaði oflítið
um þig. Nú liggur þú magnlaus og far-
lama, og hefur misst flugfjaðrirnar. En
hvíl þig nú. Sólin, sem þig dreymdi um,
mun einhverntíma nema þig til sín; ef
ekki fyr, þá í þfnum síðustu draumum«.
Svona ritar enginn nema sá, er fengið
hefur hinn guðdómlega neista sannrar
skáldsnilli í vöggugjöf og glætt hefur hann
og eflt í eldraun reynslunnar oglífsbarátt-
unnar.
„Tituprjónamálið“.
Réttdæmi Halldórs Daníelssonar bæj-
arfógeta var prófað af spýnnýjum lands-
yfirrétti 7. þ. m., og reyndist þannig, að
sekt sú, er undirdómarinn hafði smellt á
útgefanda þessa blaðs í »títuprjónamáli«
Jóns Jenssonar var lækkuð um lielming
(úr 100 kr. niður í 50 kr.). Dómendur í
þessum nýja yfirrétti voru: Júlíus Havsteen
amtm., Árni Thorsteinsson landfógeti og
Eggert Claessen cand. jur. Þeir dæma
og sfðar í samskonar máli, er hinn yfir-
dómarinn (Kr. Jónsson) hötðaði út af »póli-
tisku títuprjónunum« í Þjóðólfi 6. febr.,
þessu mikla sakarefni(l), er nú hefur rofið
yfirréttinn. Munu úrslitin í því verða hin
sömu, og réttlætis-mælivog undirdómarans
fá þar sama vottorð. Eru þvf þessi »stór-
pólitisku« mál yfirdómaranna væntanlega
úr sögunni, og vonandi með þeim jafn-
framt afskipti þessara lögspekinga af ís-
lenzkri pólitík. Verða mál þessi því eins-
konar pólitisk grafskript yfir þessa stjórn-
vitringa, og er leiðinlegt fyrir þá, að hún
gat ekki veglegri eða veigameiri orðið, úr
því að þessir herrar ætluðu að ná sér niðri
á þennan hátt, til uppbótar fyrir allar
hrakfarirnar á hinni þyrnumstráðu póli-
tisku krossferð þeirra.
1 nlðurjöfnunarnefnd var kos-
inn af hærri gjaldendum 5. þ. m. Þor-
steinn Þorsteinsson skipstjóri (í Bakkabúð)
í stað Hannesar skipstj. Hafliðasonar, sem
kominn er 1 bæjarstiórnina. Tilraunir voru
gerðar til að koma öðrum að í nefndina,
en misheppnuðust.
Skipakomur.
I fyrradag kom gufuskipið »Valhal« frá
Halmstad með timbur til Godthaabsverzl-
unar. S. d. kom kolaskip (»Italien«) til
D. Thomsens konsúls og Sveins Sigfús-
sonar.
Þllsklpln héðan úr bænum hafa afl-
að með lakasta móti í þetta sinn. Eink-
um hefur vorvertlðin og sumarvertíðin ver-
ið rýr, enda hefur veðuráttan verið hin
óhagfelldasta sakir storma og illviðra fyr-
ir Vestur- og Norðurlandi, þar sem skip-
in hafa helzt haldið sig. Á flestum skip-
unum er fiskurinn einnig óvanalega smár
að jafnaði.
Einmunatíð hin sama er enn hér
á Suðurlandi, sífelldir þurkar og hrein-
viðri. Heyskapur verður þvf ágætur í öll-
um votlendum engjasveitum, en fremur
rýr á harðlendi vegna ofmikilla þurka. Á
Landinu í Rangárvallasýslu kvað t. d. verða
mjög rýr heyskapur, hafa tún og harð-
velli þar orðið meðal annars fyrir stór-
skemmdum af grasmaðki.
Um Gaulverjabœ
hafa sótt séra Benedikt Eyjólfsson í
Berufirði, séra Einar Pálsson á Hálsi og
séra Pétur Jónsson á Kálfafellsstað.
Úr Norður-Þingeyjarsýsln er skrifað 25.
f. m.: „Þetta er eitthvert það versta sum-
ar, er komið hefur hér lengi, og muna
gamlir menn ekki eptir öðrum eins rign-
ingum, og hefur nú í rúmar 3 vikur aldr-
ei séð til sólar. Upp til heiðar er allt hvítt
af snjó. — Utlit er mjög ískyggilegt, þvf
að víðast hvar er ekkert búið að hirða,
og þó, sem vonandi er, að tíðarfarið fari
að batna, þá koma hey ekki að fullum
notum, jafn-hrakin, sem þau eru orðin“.
Nýfundni hellirlnn
í Þinggvallahrauni, er getið var um í
sfðasta blaði, hefur nú verið skoðaður af
ýmsum, en ekki ber mönnum saman um
stærð hans. Nú í vikunni riðu þeir dr.
B. Ólsen rektor, Hall Caine og dr. Jón
Stefánsson austur á Þingvöll til að rann-
saka hellinn og mæla hann nákvæmlega,
og höfðu þeir með sér ýmislegan útbúnað
til þess. Eru þeir væntanlegir aptur í
dag.
EMT^Munið eptir að
panta Þjóðólf í tíma.
Veðnráttufar f Rvfk í ágúst 1903.
Medalhiti á hádegi. + 10.4 C. (f. á. + 10.5)
—„ nóttu . + 4.0 „ (f. á. + 5.4)
Mestur hiti„ hádegi . + 14 „ (2.).
Minnstur —„ „ . + 6 „ (3.).
Mestur — „ nóttu . + 8 „
Minnstur— „ „ .-+1 „(30.).
Optast mesta veðurhægð, utanátt og sól-
skin, stöku sinnum runnið heim með norð-
anátt. Aldrei komið skúr úr lopti, kóln-
aði talsvert síðustu daga mánaðarins.
llg—'03 J. Jónassen.
Beint frá Noregi fékk eg með s/s
»Laura« mjög mikið af
Mustads
Margarine,
er eg mæli mjög mikið með, þar sem
það er sérstaklega gott margarine og
ódýrt eptir gæðum þess.
G. Zoega.
Singers-
Saumavélar
frá Frister & Rossmann.
Einkasölu hefur:
Sturla Jónsson.
N ý tt
Kjöt - Kæfa
fæst nú daglega í verzlun.
Siggeirs Torfasonar.
(Laugaveg).
A uppboði því, sem haldið
verður hjá kaupm. Gunnari Ein-
arssyni 15. þ. m., verður seldur
nýr karlm.fatnaður, fatatau
o. fl.
Landbúnaðarblaðið
,Plógur‘
ritstj.: Sig. Þórólfsson,
kostar að eins 1 krönu árgangur-
inn 12 tölubl. Flytur magar góðar
og þarflegar bendingar. Ætti að vera
á hverju sveitaheimili. Fjórir fyrstu
árgangarnir kosta 4 kr., ef þeir eru
keyptir allir í einu. Einstök númer úr
i. og 2. árg. eru ekki lengur fáanleg,
með því að sum númer úr þeim árg.
eru nú nær þrotin. Borgun fyrir blað-
ið sendist undirrituðum, er annast út-
sendingu þess. Allar eldri skuldir blaðs-
ins greiðist og mér einum.
Rvík 10. sept. 1903.
Hannes Þorsteinsson.