Þjóðólfur - 25.09.1903, Page 1

55. árg.
Reykjavík, föstudaginn 25. september 1903
Færsla þingtímans o. fl.
Það er stór furða, hversu gamalt, úr-
elt og óhentugt fyrirkomulag getur opt
verið lífseigt, þrátt fyrir það, þótt fjöldi
manna sé sáróánægður yfir þvi, og breyt-
ing til batnaðar sé auðveld. Vaninn held-
ur mönnum einhvernveginn svo rígbundn-
um á klafa sínum, að menn hugsa ekk-
ert um að hrista hann af sér, fyr en hann
er orðinn að óbærilegu ánauðaroki. Þessi
óeðlilega vanafesta kemur meðal annars
fram í því, að með nýju stjórnarbótinni,
sem í vændum er, er ekkert haggað við
því úrelta og óhentuga fyrirkomulagi, að
heyja alþing um hásumarið. Það var auð-
vitað athugaleysi, að engin breyting í
þessa átt var gerð í stjórnarskrárfrv. 1 fyrra,
þvi að hún gat ekki haft nein áhrif á úr-
slit málsins. En það er þó nokkur bót
í máli, að samkvæmt nýju stjórnarskránni
má gera breytingu á þessu með lögum,
þ. e. án stjórnarskrárbreytingar, sem ekki
er unnt eptir núgildandi stjórnarskrá.
Þingið i sumar hefði líklega tekið mál
þetta, um færslu þingtímans til meðferðar,
ef ekki hefði þótt nokkuð snemmt og enda
dálítið óviðkunnanlegt, að samþykkja nú
með sérstökum lögum aukabreytingar á
stjórnarskránni, um leið og verið var að
samþykkja nýtt stjórnarskrárfrumvarp. En
nú getur nýja stjórnin lagt frv. um þetta
fyrir þingið 1905, og það ætti hún að
gera. I sömu lögum ætti og að gera þá
breytingu, að hinn lögákveðni þingtími
væri að minnsta kosti 10 vikur. Samkv.
stjórnarskrárbreytingunni nýju er hann á-
kveðinn 8 vikur, og mun þá ætlazt til
að konungur þurfi ekki að lengja hann
um hálfan mánuð, eins og hingað til hef-
ur verið venja. Þá er þing er ekki háð
nema annaðhvort ári veitir sannarlega ekki
af því, að það standi xo vikur. Þaðmun
verða nóg að gera þann tíma, veitti ekki
af 3—4 mánaða þingsetu, en það mundi
þykja oflangt farið. Og samt er það á-
litamál, hvort ekki væri full þörf á að
halda þing á hverju ári, og hafa þákjör-
tfmabilið að eins 3 ár, láta nýjar kosn-
ingar fara fram 3. hvert ár. Það mundi
hleypa nýju fjöri, nýjum áhuga í þjóðina,
svo að hún yrði betur vakandi f málum
sfnum. Með nýjum kosningum að eins
6. hvert ár er henni miklu hættara við að
dotta. Menn sjá t. d. hvaða fjörkippur
hefur nú komið í hana við þrennarkosn-
ingar á rúmu hálfu þriðja ári, enda þótt
nú væri um mikil og merkileg kappsmál
að berjast, en svo gæti optar orðið, ef
þing væri haldið á hverju ári, enda þótt
ekki yrði ávallt um stjórnarskrárbreytingu
eða svipuð stórmál þá að ræða. En tíð-
ari kosningar en 6. hvert ár — þáerekki
er um samþykkta stjórnarskrárbreytingu
að ræða — geta naumast átt sér stað með
þinghaldi annaðhvort ár. Að kjósa t. d.
að staðaldri til hvers þings annaðhvort ár,
yrði sjálfsagt ekki heppilegt. Með því
myndaðist á hinn bóginn oflítil festa í lög-
gjöfina. En auðvitað mætti fara þann
meðalveg, að láta kosningu gilda að eins
til 4 ára í senn, svo að 2 þing væru háð
á kjörtímabilinu, en til þesss þyrfti reglu-
lega stjórnarskrárbreytingu.
En hvað sem þessu líður, þá er engin
meining í því nú orðið, að heyja þingið
spmarmánuðina júlí og ágúst, einmitt þann
tímann, sem flestir mega sízt missa sig
að heiman, þann tímann, sem lakast er
fallinn til slíkrar andlegrar innihúsvinnu
og innisetu, sem þingstörfin hafa í för með
sér. Það er flestum mönnum óeðlilegra
og óþægilegra að vera rígbundnir við
slík störf um hásumarið, en á öðrum tím-
um árs, enda munu þing víðast hvar ann-
arstaðar ekki vera haldin um hásumarið.
En þessi þingtími hjá oss stafar af því,
að erfitt og óþægilegt mun hafa þótt fyrir
þingmenn fyrrum að komazt á þing eða
af þingi, nema að sumrinu til, því að þá
urðu allir að fara landveg, meðan engar
skipaferðir voru kringum landið. En nú
er þetta orðið allt á annan veg, eins og
kunnugt er. Nú væri t. d. engin tormerki
á því, að láta þingið hefjast 15.
september með 10 vikna setu, eða
1. október með 8 vikna setu, og
slíta því síðast í nóvember. Að
eins þyrfti þá skipið, sem hingað kemur frá
Höfn í lok þess mánaðar, að fara vestur
um land og norður á leiðinni út, og gætu
þá allir þingmenn verið komnir heim til
sín löngu fyrir jól. Um það leyti árs
hindrar ís aldrei skipaferðir, og þessvegna
er sjálfsagt að þingið sé haldið að haust-
inu en ekki að vorinu, t. d. 1 marz og
apríl eða apríl og maí, því að þá getur
hafísinn orðið óþægilegur farartálmi, auk
þess sem landvegsferðir um það leytiárs,
t. d. í febrúar eða marz og enda í maí,
eru að öllu leyti óþrægilegri, erfiðari og
kostnaðarmeiri en t. d. í september eða
jafnvel í desember. En allir þingmenn,
er langt ættu að sækja, gætu notað skipa-
ferðir heiman að og heim að haustinu til,
nema ef til vill þingmenn Skaptfellinga.
Mundu þá fáir fara landveg, og yrði þetta
fyrirkomulag því jafnframt töluverður
sparnaður á þingfararkaupi. Þessa breyt-
ingu ætti því næsta þing að sjálfsögðu að
gera, því að hún væri bæði heppileg og
nauðsynleg.
Útlendar fréttir.
Kanpmannahöfn 10. sept.
Noregur. Stórþingiskosningarnar eru
nú um garð gengnar í Noregi. Hafa
vinstrimenn 58 atkvæði á þinginu, en
hægrimenn 59. Hægrimenn hafa þannig
orðið ofan á, en því höfðu menn eigi bú-
izt við.
England. Á Englandi lifa herforingjar
langt yfir efni fram, svo að nú hefur yfir-
herforinginn lagt svo fyrir, að þeir verði
að lifa sparara lífi. Ríkari herforingjar
eru óðir og uppvægir út af þessu vald-
boði, sem þó virðist hyggilegt. — Illa lít-
ur út með tollfrumvarp Chamberlains,
vinnulýður aliur er honum mótsnúinn.
tJngverjaland. Blöðin í Ungverjalandi
þykjast hafa komiztá snoðirum, aðlengja
eigi varnarskyldutímann, sem nú er 3 ár.
Ef svo er, má búast við nýjum óeirðum
þar suður frá, því að Ungverjar þykjast
áður nógu sáru beittir.
Serhía. Þeir af herforingjum Serbíu, er
ekki tóku þátt í konungsmorðinu hafa
sent konungi áskorun um, að reka alla
samsærismenn brott úr hernum, annars
muni þeir sjálfir fara, en það þoli rikið
eigi nú á þessum óeirðartímum. Enn-
fremur heimtuðu þeir, að samsærismenn
yrðu dæmdir eptir herlögum. Þetta varð
til þess að 30 af þeim, er undir áskorun-
ina rituðu voru settir í fangelsi, en þó mjög
vægt. Konungur gerir allt sitt til að sefa
óánægjuna. Sagt er, að tilraun hafi verið
gerð til að myrða hann, en óvíst er, að
nokkur fótur sé fyrir því, en það er haft
fyrir satt, að hann fái daglega ógnunar-
bréf, og yfirleitt er eigi ólíklegt, að brátt
megi vænta nýrra hryðjutíðinda þaðan úr
Serbíu.
Balkanskngi. Óeirðirnar áBalkanskaga
halda stöðugt áfram, sérstaklega kveður
mikið að dynamitsprengingum. Bæðijárn-
brautarlestir og hús hafa verið sprengd í
lopt upp og hundruð manna hafa beðið
bana af. Herskip þau hin rússnesku, sem
getið var um síðast, hafa nú haldið heim
á leið, en hvað þau hafa viljað er engum
ljóst enn sem komið er. Síðustu fregnir
þaðan segja, að '1 yrkir muni bráðlega ráð-
ast inn í Búlgaríu, ef Búlgarar hætti ekki
öllum óeirðum. Annars eru Tyrkir nú
djarfari í framgöngu sinni en áður, og
skortir eigi hryðjuverk, þar sem sókn er
af þeirra hendi.
Stærsta vörusöluhús 1 Budapest brann
nýlega, fórust margir í eldinum og skað-
inn metinn margar miljónir. Bruna þess-
um er annars lýst mjög ægilega.
Tvær járnbrautarlestir mættust á sama
sporinu í Italíu og varð afstórtjón. Vagn-
arnir sundruðust og fjöldi manna særðist,
og um 20 biðu bana.
1. þ. m. brunnu 307 bændabæir 1 Aust-
ur-Prússlandi. Vindur var, svo að akrar
allir í nándinni eyðilögðust og ómögulegt
var að stöðva eldinn.
Fregn barst í dag um, að svartidauði
væri kominn til Marseille og hefði borizt
þangað með úrgangstuskum frá Konstan-
tínopel til pappfrsverksmiðju þar í Mar-
seille.
Um ættiarðarást og Ameríkuferðir.
Eptir Agúst Einarsson.
I.
*Ó, landar t Þér talið um kúgun og kvól
og kúgið þó verst yður sjálfir,
þér eruð að berjast við ánauð og böl
og eruð þó veilir og hálfir«.
Jón ólafsson.
Eg get ekki annað en byrjað þessar lín-
ur með sömu orðum og standa 1 »Meira
ljós«, fyrirlestri Ólafs Ólafssonar frlkirkju-
prests í Reykjavík. — »Aumingja íslandl
Aumingja fátæka föðurlandið mitt! Hafísa-
landið, eldgosalandið, örbirgðar- og á-
þjánarlandið! Mörg er mæða þín, margt
er böl þitt, margt ólán þitt! En sárast
er samt af öllu ræktarleysi barnanna
þinna. — Hversu mikil hörmung sem
vofa kynni yfir fósturjörðinni, þá tel eg
þess enga von, að börn Islands fengjust
39.
til að skjóta saman um hálfa miljón króna
henni til bjargar og viðreisnar«. Nei, það
er nú öðru nær en svo sé; blindur vani,
hugsunarleysi, brennivínsheimska og burt-
fararheimska1) kemur mönnum til að kasta
árlega út hálfri miljón króna fyrir áfenga
drykki, fyrir að svipta sjálfan sig ráði og
rænu, og til að vinna sjálfum sér, vanda-
mönnum sínum og vinum og öllu landinu
í heild sinni skömm og tjón, og til að
fara til Ameríku, þessarar upplognu para-
dísar, sem fáfróð alþýða hér á landi hef-
ur um mörg undanfarin ár haldið að væri.
En nú er menntun alþýðu heldur að
færast í vöxt, þekkingin að aukast, brenni-
vínsheimskan heldur að minnka, en burt-
fararheimskan fer ekkert minnkandi, jafn-
vel að aukast, og er sorglegt að vita til
þess, hvað hugsunarleysið getur verið mátt-
ugt vald hér á landi.
Já, burtfararheimskan (Amerlkuferðirn-
ar) er ekki í neinni rénun nú sem stend-
ur, heldur þvert á móti eru menn hér 1
norðurhluta landsins fullir með Ameríku-
sótt, sem gengur eins og geysandi pest
inn á hvert einasta heimili, og »smittast«
af henni fleiri og færri í flestum stöðum,
Var sagt, að Sveinn Brynjólfsson, smala-
maður ameríksku stjórnarinnar í norður-
hluta landsins, hafi fengið 700 menn til
að flytja til Ameríku næstl. vor.
Hvar á þetta að lenda? Hvert stefnir
þetta? Hvað fara nú þessir menn með
mikla peninga út úr landinu. Óhætt er
að gera fargjaldið fyrir hvern mann 130
krónur. Mun það verða um 91,000 kr.,
sem þessir 700 menn hafa með sér af land-
inu, og svo það sem sumir eiga meira en
fargjald sitt. — En þessir peningar væru
nú smámunir, ef fólkið að eins væri
kyrt hér, og nennti og vildi vinna fyrir
fósturjörðina og sjálft sig. Líka væri þakka-
vert, ef þessari peningaupphæð væri varið
til þess að fara til nágrannaþjóðanna og
læra þar ýmsan verknað, til gagns og
frægðar fyrir land og lýð. — Skyldi þeim,
sem flytja til Ameríku, aldrei detta í hug,
hvaða tjón ættjörðin bíður við burtför
þeirra, hvað þeir baka þeim mikla erfið-
leika, sem eptir sitja, með að komast
áfram, og hvað mikil heimska það er, að
flytja burtu í ókunnugt land, til að berj-
ast þar fyrir lífinu öllu ókunnur? Hvaða
land í raun og veru ætli þeir álíti fóstur-
jörð sína ? Og hversu háleitt verk vinnur
sá, sem elskar fósturjörðina, sem leggur
fram fé og krapta til að efla og styrkja
hana, og vinna að gagni og heill þjóðar
sinnar. Þeim dettur víst ekkert af þessu í
hug, hugsunarleysið hefur blindað svo augu
þeirra, að þeir sjá lítið í kringum sig;
þeir reyna heldur ekkert að líta í kring-
um sig, hugsunarleysiðhefur dáleitt þá svo
mjög, að þeir sjá ekkert út frá sér, heldur
stara beint út í bllinn, grillandi stundum
í þetta fagra land og mikla, sem þeir hugsa
að sé bústaður allra líkamlegra og andlegra
gæða(!l), gleymandi öllum hér, gleymandi
fósturjörð sinni, og öllum æskuvinum og
æskustöðvum. I einu orði, gleymandi ís-
landi og öllu, sem þar lifir, hrærist og er,
gangandi út í kolsvart framtíðarmyrkur,
1) Þegar talað er um burtfararheimsku, er
einungis átt við Ameríkuferðirnar. Höf.
Munið eptip Kvennfélags-tombðlunni fyylr sjúkrasjóðinn 26. og 27. þ. m. i ,Iðnó*.