Þjóðólfur - 16.09.1904, Blaðsíða 1

Þjóðólfur - 16.09.1904, Blaðsíða 1
56. árg. Reykjavík, föstudaginn 16. september 19 04. M 40. Kosningaúrslitin í Rvík. Nýr sigur heimastjórnarmanna, Guðmundur Björnsson héraðs- læknir kosinn mcð 367 atkv. Jón Jensson, þingmannsefni ,,hinna sameinnðn“ (Landv.manna og Y.altýinga) fallinn í fjórða sinn. Fékk 327 atkv. Svo fór nm sjóferð þá! Svo látandi fregnmiða sendi Þjóðólfur út um bæinn á mánudaginn 12. þ. m., þá er samtölu atkvæða var lokið. Og fregnum þessum var tekið með miklum fögnuði af heimastjórnarmönnum, en miður þægileg áhrif kvað þær hafa haft á fylgis- menn Jóns, og bárust þeir býsna illa af, enda sjást þess enn nokkrar menjar nú eptir 4—5 daga. Er mælt, að stutt hafi orðið um kveðjur milli hins fjórfallna þingmannsleysis og sumra fylgifiska þess, enda mun Jón hafa þótzt illa gabbaður, sem von var. Það er lítt ánægjulegt, að vera lagður á metaskálarnar hjá sömu kjós- endunum ár eptir ár, og verða ávallt of- léttur fundinn. Er ósennilegt, að hann láti Isafold og Landvörnina leiða sig út á þessa kosninga-galeiðu framar, því að sjálfsagt þykir honum ekkí svo ánægju- legt að tiggja með ísafold, að hann geri það fyrir hana, að vera að þessu brölti í fimmta sinn, enda er í 4. sinn fullreynt, segir máltækið. En svo tilfinnanleg, sem þessi mörgu hryggbrot hljóta að vera fyrir Jón, þá ættu þau að vera enn sárari fyrir Isafold og hennar fylgifiska, því að verri útreið, meiri »hundsun« og áþreifanlegri fyrirlitningu hefur ekkert blað orðið fyrir í líkum mæli eins og »ísafold«, fyrir af- skipti hennar af þingkosningunum hér í höfuðstaðnum. Jafn hraklegar ófarir, hvað ofan í annað, eru alveg eins dæmi, og sýna ljósast, hversu nauða áhrifalaust blaðið er, sínum mönnum til stuðnings og hvílík óheillaþúfa það er fyrir alla þá, sem verða svo óheppnir að leita þar at- hvarfs, enda eru fylgismenn blaðsins sjálfir þegar farnir að viðurkenna það, að vís- asti vegurinn til ósigurs sé, að hafa það málgagn í eptirdragi, og láta það vera að mæla með nokkrum manni eðanokkru málefni. »En það getur nú aldrei haldið sér saman«, segja þeir, og því er nú ver. Vér hefðum sigrað fyrir löngu, segja hinir sömu, ef »ísafold« hefði verið hinu meg- mn (í heimastjórnarfiokknum), því að þá hefði hún unnið þeim flokki svo mikið ^Sagr», að það hefði riðið honum að fullu. í Þ ú áttina hefur blaðið aldrei verið á- hrifalaust. Og nú liggur þag enn einu sjnni ^ s(n. um gerningum. Verði þvf að góðu 1 Það hefur dyggi]ega hjálpað til að fella Jón vin sinn fjórum sinnum, og á það ef til vill eptir einu sinni eða optar enn. Nú er e ki hægt að tjalda þeirri heimskunni lengur, að eigna hrakfarirnar kúgun banka- valdsins og embættisvaldsins. Nú voru lcosningarnar frjálsar og óháðar, og úr- slitin urðu hin sömu sem fyr. En það er enginn efi á, að það verður smíðuð einhver lokleysan til að reyna að hnekkja þessum ótvíræða úrskurði kjósendanna, er þeir hafa lagt á alla frammistöðu ísa- foldar og fylgifiska hennar. Sá úrskurður er meir að segja glöggur og skýr ómerking- ardómur almennings á öllum hinummeið- andi ummælum og óhæfilegum skamma- þvætting þess blaðs í garð kjósenda höf- uðstaðarins fyr og síðar, og þessum dómi verður ekki skotið til æðri réttar, því að hæstiréttur í þessu efni er almennings- álitið. Og þ a ð hefur kveðið upp þennan dóm yfir blaðinu. En slíkur dómur er allra dóma þyngstur. Rækilegri eða tilfinn- anlegri ráðningu gátu kjósendur bæjar- ins ekki veitt málgagninu fyrir allt hátt- erni þess, en þeir nú hafa gert, fjögur ár samfleytt. Sá snoppungur getur ekki orð- ið misskilinn af neinum, og það erengin leið fyrir Isafold að verjast honum nú, hvernig sem hún reynir að vinda sig undan högginu. Sannast þar sem optar, að illa gefst ofstopinn. Svona fór um sjóferð þá. Reykjavíkurkosningin. »Embættisvald« og »bankavald« eru þau frýjuorð, er oftast hefur verið otað fram- an í almenning fyrir og eptir alþingis- kosningarnar 1902 Og 1903. Ætliði að láta bölvaða gikkina, sýslu- manninn ykkar og bankastjórann kúga ykkur, frjálsborna mennina, til að kjósa sig, hafa smalar Valtýinga hóað lands- hornanna milli og ritstjórar þeirra velt í stríðum, svörtum straumum út yfir land- ið, á undan kosningunum. Vitiði ekki, að sýslumaðurinn ykkar er hræddur um sig, og vill þvl ekki hafa mann í ráðgjafasætið, sem les íslenzku blöðin. Vitiði ekki, að bankastjórinn heldur dauðahaldi í bankann sinn af því, að hann hefði ekkert til að bíta og brenna, ef bankinn yrði lagður niður. Yrði einhverjum á að anda móti þessu, yrði á að benda til þess, að sýslu- maðurinn vildi ekki að eins hafa íslenzk- an mann í ráðherrasætið, heldur jafnvel hafa ráðherrann sem næst sér, eða til hins, að ekki mætti leggja landsbankann niður, af því að útlendi bankinn yrði þá einn um hituna, þá krossuðu smalarnir og ritstjórarnir 1 móti og sögðu að þetta væri ekki annað en látalæti, ekkert ann- að en óheil uppgerð, þeir væri eins slungnir og þeir væri illa innrættir, þess- ir apturhaldsseggir, föðurlandsást og sannleiksást væri ekki til í þeirra brjóstum. þeir þekktu ekki aðra ást en matarástina. Föðurlandsástin og sannleiksástin væri sín meginn, sögðu smalarnir og ritstjór- arnir, sínir menn væru fátækir og valdalausir, ættu ekkert til nema góðan málsstað. Hann væri þeirra aleiga og vopnin til að verja hann með ekki'önn- ur en ósérplægnin og orðvendnin. Ut af þessu hefur verið prédikað í tíma og ótíma, í ræðum og ritum á undan síðustu 2 almennu kosningunum. Því hef- ur verið troðið upp f eyrun á þjóðinni og otað upp 1 augun á henni. En þjóðin hefur í hvorugt skiptið þekkt sinn vitjunartfma. Hún hefur f bæði skiptin gert Heimastjórnarmennina að meiri hluta. Veslings þjóðin mín hafa þá hinir sagt. Það var engin von á því, að þú sem hefur - verið kúguð og kvalin svo lengi, þyrðir að brjótast úr fjötrunum svona rétt upp í opið geðið á kvölurun- um. En við skulum frelsa þig, vertu viss um það. Við bregðum yfir þig huliðs- hjálmi, við gefum þér leynilegar kosning- ar, þegar við komum til valda. Já, blessaðir, geriði það, sagði þjóðin og þeir lofuðu þvf, en svo urðu Heima- stjórnarmenn til þess að gefa þjóðinni leynilegu kosningarnar, því að þeir höfðu völdin en hinir ekki. Svo komu leynilegu kosningarnar og hinir þóttust verða ósköp fegnir. Han- arnir þeirra spönguðu upp á haugana sína, og göluðu hver út yfir sitt ríki: A-a-a nú eruði frjálsir, ungarnir mínir, nú eruði búnir að fá leynilegar kosningar, vorum við ekki vænir. Nú þurfiði hvorki að óttast klærnar á kettinum eða kjapt- inn á hundinum. A-a-a. Já, nú eru þær komnar leynilegu kosn- ingarnar. Og meira að segja, það er búið að reyna þær á einum stað, í sjálf- um höfuðstað landsins. Nú er ekki hægt að kenna neinni kúg- un um úrslitin, hvorki »embættisvaldi«, sem aldrei hefur verið Heimastjórnarmanna - meginn, né »bankavaldi«, sem heldur al- drei hefur verið til. Nú er öllum óhætt að kjósa eptir sannfæringu sinni, öllum óhætt að hafa sannfæringaskipti, jafn ó- hætt og að skipta um sokka. »Mergurinn málsins (leynilegu kosning- anna) er — eins og Isafold segir 22. júní 1901 — auðvitað sá, að gjöra mönnum frjálst, ekki að eins ( orði kveðnu heldur og í raun og veru, að kjósa löggjafa þjóðarinnar eptir sannfæringu sinni og engu öðru«. Og hvernig fór svo þessi kosning? Hún fórsvo, að þingmannsefni Heima- stjórnarflokksins sigraði hitt þingmanns- efnið með meiri atkvæðamun en áður. Atkvæðamunurinn var bæði meiri í sjálfu sér og auk þess hlutfallslega miklu meiri. í fyrra t. d. var atkvæðamunurinn ekki nema 20. Þá fékk Tryggvi Gunnarsson 244 atkv., en Jón Jensson 224. Nú mun- aði 40 atkv. Guðm. Björnsson fékk 367 atkv., en Jón Jensson ekki nema 327. í fyrra voru kjósendur alls kringum 800. Nú voru þeir kringum 1200. í fyrra fylgdi Heimastjórnarmönnum þannig ekki nema rúmur 7-t hluti kjósenda, en nú fylgir þeim nærri 73 hluti kjósenda. Kosning þessi sýnir þannig ótvírætt, að kúgunin hefur verið Valtý- inga megin, að minnsta kosti í höfuð- staðnum. Menn vissu nú raunar áður, að »em- bættisvaldið« var aldrei Heimastjórnar megin, hvorki út um landið né í Reykja- vík, af þeirri einföldu ástæðu, að Valtý- ingar eiga miklu fleiri embættismenn 1 sínum flokki. Það þarf ekki annað en að líta á em- bættismannasveitina í Rvík. í stjórnar- ráðinu er meiri hlutinn annaðhvort flokks- leysingjar eða Valtýingar. í yfirdóminum og við prestaskólann er meiri hlutinn valtýskur, sérstaklega í yfirdóminum. Við latínuskólann er að eins einn kennari Heimastjórnar meginn. Biskupinn er mægður Isafold og bæjarfógetinn kvað segja um hana, að henni gangi ekki ann- að til að hirta brotleg Heimastjórnarbök en heilög vandlætingasemi. Og ekki breytist reikningurinn þó að þú lítir yfir landið. Prestastéttin er að vonum nálega öll valtýsk. Það má benda á heil prófastsdæmi, þar sem ekki finnst einn einasti Heimastjórnar-prestur. Af sýslumönnunum eru að eins 4 Heima- stjórnarmenn : Snæfellinga, Dala, Stranda- rnanna og Þingeyinga. Hinir eru allir Valtýingar. í læknastéttinni eru fleiri Heimastjórnarmenn en í hinum stéttun- um, enda er sú stétt allsstaðar frjálslynd- asta embættisstéttin. Menn vissu líka, að landsbankastjórnin hafði aldrei farið í manngreinarálit. Ennú getur hvermaður í landinu þreif- að á þvf, að kúgunarskrumið í munni og pennum Valtýinga hefur ekki verið annað en þrumuleiðari. Þeir hafa með þvf viljað leiða gruninn af sér á hina, líkt og þjófurinn, sem lagði á rás ofan allar götur og hrópaði: grípiði þjófinn, á eptir manni, sem var á leið til krkju. En þeim hefur lfka farið eins og fingra- lang. Kirkjusækjandinn varð einmitt til þess að bregða fæti fyrir fingralang, og Heimastjórnarmenn veltu nú Valtýingum. Það erheldurekki undarlegt, þóttHeima- stjórnarflokkurinn hafi orðið ofan á, sfð- an hann á alþingi 1901 varð sér með- vitandi erindis síns, því að hann hefur alltaf haft fslenzkt þjóðerni og hagsmuni þjóðarinnar efst á baugi. Hann hafði loks út úr Dönum flutning stjórnarinnar inn í landið. Hann frelsaði landsbankann, og um leið landið allt, frá því að verða aptur útlendu auðvaldi að herfangi. Hann afstýrði landhelgissölu glapræðinu. Og svona mætti halda áfram að telja upp lotulítið. Og þá var það ekki undarlegra, þótt flokkurinn sigraði nú, því að heilbrigð skynsemi var hans meginn. Það vissu allir um Jón Jensson, að hann átti ekki annað erindi á þing, en að reyna að steypa stjórninni. Það sjá allir heil- brigðir menn, hvað það hefði verið skyn- samlegt, eða hitt þó heldur. Það væri viðlíka gáfulegt, og að fleygja vönduðu og dýru verkfæri að óreyndu, bara af því, að einhver flysjungurinn segði, að það væri ónýtt. Ekki verður sigurinn heldur óskiljanlegri, sé mönnunum jafnað saman. G. B. er vel gefinn, frjálslyndur, óveill og sam- vinnuþýður, en J. er — dauður, og því má satt kyrrt liggja unf hann. Fyrir nokkrum dögum hyllti undir hana á hverjum haug, og galið f þeim gall hátt og snjallt um alla borgina. Nú hýma þeir undir húsþilunum sínum,

x

Þjóðólfur

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðólfur
https://timarit.is/publication/72

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.