Þjóðólfur - 16.09.1904, Síða 2

iS8
hnipra sig saman í kút, hengja niðurstél-
ið og lygna augunum, rétt eins og þeir
hefðu gengið í vatnið.
Svona fór um sjóferð þá.
*
* *
Útlendar fréttir.
—o---
Til 5. þ. m. ná síðustu útl. fréttir (eptir
enskum blöðum). Port Arthur ófallin, en
sumir segja, að hún muni ekki geta var-
izt lengi úr þessu, matvæli séu þar orðin
afardýr og Rússar hafi beðið mikið mann-
tjón við hin stöðugu áhlaup Japana, en
aðrir segja, að borgin geti varizt 3 mán-
uði enn, og þar sé enn enginn skortur á
hergögnum né vistaforða. Einnig kvað
Stössel yfirforingi í Port Arthur hafa sent
Kuropatkin hraðskeyti um, að hann þurfi
ekki að vera sérlega hræddur um Port
Arthur, því að hún geti varizt lengi enn.
Rússar gera mikið úr manntjóni Japana
við áhlaupin á bæinn, en Japanar sjálfir
hafa látið uppi, að þeir hafi misst 15,000
særðra og fallinna við umsátina, frá því
hún hófst. Frá 27. til 31. f. m. gerðu
Japanar ýmsar atlögur til að taka bæinn,
en þau áhlaup hafa orðið árangurslaus eða
árangurslítil. Vígið nr. 5 kvað 4 sinnum
hafa verið á valdi Japana og Rússar náð
því jafnopt aptur, enda sé ómögulegtfyrir
neinn að halda því til lengdar vegna stór-
skotahríðarinnar frá báðum hliðum. Heima
í Japan eru menn orðnir óþolinmóðir yfir
því, hve umsátið dregst lengi, og þykir
manntjónið mikið orðið. Munu Japanar
hafa ætlað Port Arthur miklu auðunnari
en raun hefur á orðið, en þeir segjast
skuli taka borgina, hvað sem það kosti.
Þá víkur sögunni norður á bóginn, þar
sem Kuropatkin og Kuroki eru að tefla.
Var barizt svo að segja hvíldarlaust á
hverjum degi alla síðustu vikuna af ágúst-
mánuði á ýmsum stöðum nálægt Ljá-yang
og hörfuðu Rússar smátt og smátt undan
norður eptir, en þó í góðri reglu framan
af. En 1. þ. m. lenti Rússaher undir for-
ustu Kuropatkins saman við her Japana í
höfuðorustu, ogbiðuRússar þar al-
gerðanósigur. Stóð sú orusta skammt
frá Ljá-yang; treystist Kuropatkin ekki
lengur til að haldast við á þeim stöðvum,
og flýði með allmikilli skyndingu úr Ljá-
yang áleiðis norður til Mukden, en virðist
þó ekki hafa verið kominn þangað 5. þ.
m., heldur einhversstaðar miðja vega þar
á milli og ekki við aðalbrautina heldur
austar nokkru. Að líkindum heldur hann
alla leið norður til Harbin, því að Mukden
kvað ekki vera víggirt. Áður en Rússar
fóru úr Ljá-yang, reyndu þeir að kveikja
í bænurn en Japanar gátu slökkt eldinn,
er þeir héldu inn í borgina að morgni 4.
þ. m. Tóku Japanar þar mikið herfang,
þar á meðal um 200 fallbyssur, er Rússar
höfðu ekki komizt með. Er það mjög mik-
ilsvert fyrir Japana, að hafa Ljá-yang á
valdi sínu og alveg útséð um, að Kuropat-
kin geti úr þessu sent lið Port Arthur til
hjálpar. Og er því hættara við, að vörn-
inni þar verði ekki haldið eins öflugt uppi,
þegar engin von er um hjálp frá Rússa
hálfu. Um mannfallið í orustunni við Ljá-
yang eru ekki komnar neinar áreiðanleg-
ar fréttir, en víst er, að það hefur mikið
verið af beggja hálfu og þó méira af
Rússum.
í einni orustunni 28. f. m. féll rússneski
hershöfðinginn Routkoffsky. Allmargir
Japanar, er Rússar ætluðu að taka
höndum í annari orustuhríðinni 25.
f. m., réðu sér sjálfir bana, heldur
en að komast á vald Rússa, og það
er sagt um einn japanskan hershöfð-
ingja, er Rússar tóku, að eptir að bundin
-voru sár hans og varðmenn litu af hon-
um, þá réð hann sérbanameð þeim hættí,
að berja höfðinu við stein, svo að heilinn
lá úti. Rússar segja mikið af því, hversu
Japanar sjáist lítt fyrir og hirði ekkert um
líf né dauða, áhlaup þeirra séu svo snörp
og ofsafengin, að naumast verði hrokkið
við þeim, og þykjast Rússar sjaldan hafa
komizt í slfka raun. En jafnframt gera
þeir mikið úr því, hversu japanskir fang-
ar séu þreyttir og úttaugaðir. Allar frá-
sagnir Rússa um ófriðinn eru annars frem-
ur óáreiðanlegar, og því ekki á þeim
byggjandi.
Alexis situr í Vladivostok og hefst
lítið að, og þar verða menn lítt varir
ófriðarins enn. Skrydlows admíráls erað
engu getið, og þykir undarlegt. Segja
sumir, að hann sé fallinn í ónáð hjá keis-
aranum, og jafnvel kvaddur heim aptur,
en það mun ekki rétt.
Mjög auðug gullnáma er nýfundin í
Japan í landeign stjórnarinnar, og kemur
það sér vel á þessum tímum.
Frétzt hefur, að morðingi Plehves hafi
með vélum sloppið úr varðhaldi í Péturs-
borg. En það var missögn ein, að hann
hefði ráðið sér bana eða dáið í varðhald-
inu. Var honum náð burtu með þeim
hætti, að tveir menn 1 lögregluþjónabún-
ingi heimtuðu fangann til yfirheyrslu, og
sýndu falsað skipunarbréf frá ráðherra til
þess, svo að fangavörður sleppti honum. En
þessir dularklæddu menn voru reyndar
félagar morðingjans og hefur hann ekki
sézt síðan.
Danski leikritahöfundurinn Gustav
Esmann (f. 1860) fannst myrtur í her-
bergi sínu 4. þ. m., og í öðru herbergi
fylgikona hans skotin til bana, og ætla
menn, að hún hafi fyrst skotið Esmann
og síðan sjálfa sig. Esmann var í allmiklu
áliti sem leikskáld og hefur samið nokkra
leiki, er þykja mjög vel ritaðir og hafa
víða leiknir verið hvað eptir anriað. Einna
nafnkunnast Ieikrita hans er „Den kære
Familie".
Tíbet. „Dalai Lama" hefur skotið Bret-
um ref fyrir rass, og er strokinn frá Lhassa
með ráðunaut sínum, Rússanum Dorijeff,
og búast Bretar ekki við að geta hand-
samað þá. En gerðar munu ráðstafanir
til þess, að gæta betur þessa háheilaga
manns, ef hann gerir tilraun til að vitja
aptur rlkis síns, sem talið er hæpið. Ibú-
arnir í Lhassa taka þessu brotthlaupi á-
trúnargoðs síns með jafnaðargeði, og sætta
sig við að vera án hins „lifandi Búdda",
enda kvað því hafa verið spáð, að þessi
„Dalai Lama“ sé hin síðasta holdgan
Búdda. Bretar eru nú að semja við Tíbet-
inga, og gera sér góðar vonir um að sam-
komulag náist, sjálfsagt í þá átt, að land-
ið verði undir brezkum yfirráðum, en
Rússar verði sviptir öllum afskiptum af
stjórn landsins.
Bruni mikill varð í bænum Antverpen
seint 1 f. m. og gerði mikinn usla. Skað-
inn metinn margar miljónir franka.
Önnur valdsmannsfyrirmynd.
Leiðrétting við Isafold.
»ísafold« hefur fyrir skemmstu sýnt mér
þann ekki óvanalega sóma, að minnast
mín, og það enda í 3 ritstjómargreinum
á 1. blaðsíðu.
Aðalgreinin stendur í blaði því, er út
kom 11. júní, og heitir: »Önnur valds-
mannsfyrirmynd«. Mér er þar fundið það
til foráttu,
að eg hafi ákveðið sakamálsrannsókn
gegn séra Helga Árnasyni í Ólafsvík, og
þó vitað, að hann var saklaus;
að eg hafi gert þetta í hefndarskyni fyr-
ir »allháa meiðyrðasekt«, er eghafiorðið
fyrir af hans hendi;
að glæpurinn, sem rannsóknin eigi að
snúast um, sé ekki annar en sá, að séra
H. hafi »sótt um gjafsókn fram hjá sýslu-
manni«,
að eg hafi, af »mikilmennsku«, vikið
við ummælum í bréfi amtmanns.
Og svo er hringt út með þvf, að eg
eigi að missa embættið fyrir þessa óhæfu,
og þar að auki fá fangavist að minnsta
kosti í 3 mánuði.
»ísafold« hefur sjálf þvegið þennan
óþverra af mér 2. júlí, með því, að birta
þar kæru séra H. Á. til amtmanns. Kær-
an sýnir það ljóslega, að eg hef ekki að-
hafst annað í þessu máli, en að bera það
undir sýslunefndina, og svo tilkynnt séra
H. ályktun nefndarinnar.
»ísafold« finnur þetta auðsjáanlega sjálf,
því hún blæs ótvírætt til undanhalds 6.
júlí, 1 grein, sem hún nefnir »Eðlileg af-
leiðing«.
Því er í rauninni hreinasti óþarfi, að
eyða fleiri orðum að þessari nýjustu upp-
fundningu.
Eg ætla samt að bæta þar við nokkr-
um orðum, ekki mfn vegna eða sýslu-
nefndarinnar, heldur vegna »ísafoldar«.
Séra H. Á. hefur ekki hálfsagt söguna
af sýslunefndinni í kæru sinni til amt-
manns. Því birtist hér allur sá kafli úr
sýslunefndargerðinni, er snertir séra H.
Kaflinni er á þessa leið:
»XI. Framlagt amtsbréf dags. 11. ág.
1903, um, að amtsráðið hefði vfsað frá 2
kærum séra Helga Árnasonar út af þvf,
að sýslunefndin veitti honum lausn úr
hreppsnefnd Neshrepps innan Ennis 1903,
og því, að oddviti sýslunefndarinnar hafði
vítt hann fyrir frammistöðuna, með þeirri
athugasemd, að presti væri innan handar,
að höfða meiðyrðamál á móti oddvita
sýslunefndarinnar, og að bókunin á ávít-
unum hefði ekki »átt mjög illa við«.
Sýslunefndin getur þess, út af þessari
ályktun amtsráðsins, að hún þykist mega
ráða því íhlutunarlaust, hvernig hún hag-
ar bókuninni á ályktunum sínum um
fundarmál.
Nefndin bjóst heldur ekki við því, að
amtsráðið færi að gefa oddvitanum í Nes-
hreppi innan Ennis, nefndum séra Helga
Árnasyni, undir fótinn um, að fara 1 mál
við yfirmann sinn, sýslunefndaroddvitann,
út af því, að hann hefði fundið að fram-
komu hreppsnefndaroddvitans, og það því
síður, sem forseti amtsráðsins hafði fund-
ið að því í embættisbréfum til oddvita
sýslunefndarinnar, að maðurinn hefði sýnt
af sér óhlýðni, og sagt ósatt.
I sambandi við þetta gat oddviti sýslu-
nefndarinnar þess, að séra Helgi Árnason
oddviti hreppsnefndarinnar í Neshreppi
innan Ennis, hefði samkvæmt bréfi amt-
mannsins, dags. 11. f. m., nýlega enn einu
sinni þrjóskazt við að hlýða, eða »lítils-
virt«, eins og sagt er í amtsbréfinu, skip-
un amtmanns (og sýslumanns), þar sem
hann þráfaldlega beri málaleitanir, sem
hann ætti að bera undir sýslumann, beint
undir amtmann, og ylli þannig óþörfum
drætti. Amtmaður hafði fyrst varað hrepps-
nefndina við þessari aðferð í bréfi til
nefndarinnar, dags. 27. nóv, 1902, síðan
aptur fundið að því, að nýgefnu tilefni í
bréfi til sýslumanns dags. 23. apríl 1903,
birtu hreppsnefndinni með bréfi sýslu-
manns, dags. 17. maí samæris, að við-
bættri hótun um sektir, ef út af brygði.
Nefndin, eða réttara sagt oddviti hennar,
séra Helgi, hafði samt leitað amtsins eptir
þettaf máli, sem bar undir sýslumann einan,
og hafði þá sýslumaður með bréfi, dags,
14. okt. f. á., enn varað oddvitann við þessu
háttalagi með skírskotun til 38. gr. sveita-
stjórnartilskipunarinnar og 145., sbr. 143.
gr. hegningarlaganna^ en það væri svo
langt frá því, að oddvitinn hefði látið sér
segjast við þetta, að hann hefði samkvæmt
nefndu amtsbréfi, dags. 11. f. m., borið
2 málefni undir amtmann 23. febr, þ. á.,
er hann átti að bera undir sýslumann, og
þannig margóhlýðnast skipun yfirboðara
sinna.
Þá gat sýslumaður þess og, að hrepps-
nefndaroddviti þessi eða hreppsnefndin
hefði, þrátt fyrir árlegar, strangar áminn-
ingar um, að eptirstöðvar á hreppsreikn-
ingnum væru óhæfilega miklar, og ofmikið
af tekjunum óinnheimt 1 lok reiknings-
ársins, ennþá ekki bætt ráð sitt í þessu
efni. Jafnframt bar sýslumaður það und-
ir sýslunefndina, hvort hún fyndi eigi
ástæðu til þess, samkvæmt 38. gr. sveitar-
stjórnartilskipunarinnar, að láta rannsaka
þetta háttalag hreppsnefndaroddvitans eða
hreppsnefndarinnar með réttarrannsókn, og
mætti síðan á næsta sýslunefndarfundi
taka ákvæði um málshöfðun.
Sýslunefndin ályktaði með öllum at-
kvæðum gegn atkv. sýslunefndarmannsins
úr Neshreppi innan Ennis, sem á sæti f
hreppsnefndinni, að rannsókn þessi skyldi
fara fram«.
— Á þessum útdrætti sést, að allur þessi
málatilbúnaður blaðsins er »reykur, bóla,
vindaský«.
Það er ranghermi, að eg hafi ákveðið
rannsókn gegn séra H. Á. Sýslunefndin
gerði það.
Og þá jafnframt ranghermi, að eg hafi
gert það í hefridarskyni, enda engin á-
stæða fyrir mig til að hefna mín á séra
H. fyrir sektina, sem Halldór sýslumaður
Bjarnason dæmdi mig í. Eg hef miklu
fremur ástæðu til að gleðjast yfir þeim
dómi, því að það mun sannast innan
skamms, að sá dómur mun verða séra H.,
dómaranum og öllum hlutaðeigendum
fremur til ógleði en hitt.
Málið er nú komið fyrir landsyfirréttinn.
Það er ranghermi, að rannsóknin eigi
að fara fram út af gjafsóknarumleitan séra
H. einni. Maðurinn hefur, eins og sjá
má af útdrættinum, ekki einu sinni, held-
ur 5 sinnum, þverskallazt við að hlýða
skipun amtmanns um það, hvernig hann
ætti að bera fram málaleitanir sínar, og
þó verið áminntur milli hvers þrjózku-
kastsins. Þar að auki hefur hann ár eptir
ár virt fyrirskipanir sýslunefndarinnar um
hitt og þetta að vettugi, þótt ekki sé í
sýslufundargerðunum getið um aðra óhlýðni
hans gegn nefndinni en þá, sem var og
er alvarlegust, þá sem sé, að stofna tekj-
um hreppsins í hættu með trassasamri
innheimtu.
Það er svo fráleitt, sem mest má verða,
að sýslunefndin hafi beitt hér lögleysu eða
rasað fyrir ráð fram. Hún hafði ekki
nema um tvennt að velja, annaðhvort að
horfa þegjandi fram á, að þessi maður
fótumtræði skipanir hennar, eða þáreyna
að 'beygja svíra hans til hlýðni. Hún mat
virðingu sína rétt, og tók seinni kostinn
í fullri heimild til laganna.
í 38. gr. sveitarstjórnartilskipunarinnar
segir svo: »Og hefur hún (sýslunefndin)
almenna umsjón með því, að hreppsnefnd-
irnar í stjórnarstörfum sínum hegði sér
eptir þeim boðum, sem fyrirskipuð eru«.
Og síðar í greininni segir svo: »Virðist
sýslunefndinni, að hreppsnefndin hafi látið
greiða ólögmæt útgjöld, eða neitað að
borga það, sem hún á að greiða, eða
leitt hjá sér að framkvæma
nokkra aðra ráðstöfun, sem hún
er skyld til*), eða hún á annan hátt
heftir farið fram yfir það, sem hún hefur
vald til, skal hún gera þær ráðstafanir,
sem með þarf í þessu efni, og getur hún,
ef nauðsyn ber til þess, beitt þvingunar-
sektum til þess að boðum hennar verði
framfylgt, og þar að auki komið fram
á b y r g ð á hendur hinum einstöku hrepps-
nefndarmönnum við dó m s t ó 1 an a«*).
Og 143. og upphaf 145. gr. hegningar-
laganna sýna, að hátterni séra H. er ekki
vltalaust.
143. gr. hljóðar svo: »Sá embættis-
rnaður, sem synjar, eða af ásettu ráði læt-
ur farast fyrir að gera það, sem honum
er boðið á l«glegan hátt, sæti sektum,
einföldu fangelsi eða embættismissi«.
Og upphaf 145. gr. er á þessa leið:
»Það, sem fyrirmælt er hér að framan
um embættismenn og um embætti, á einnig
við um sýslunarmenn og sýslanir þær, sem
þeim er trúað fyrir«.
Viðvfkjandi rangfærslunni á amtsbréfinu
læt eg mér nægja að vísa til bréfsins
sjálfs, sem hljóðar á þessa leið:
*) Auðk. af höf.