Þjóðólfur - 25.01.1905, Blaðsíða 1

57. árg.
Reykjavík, miðvikudaginn 25. janúar 1905.
.m 5 .
Þýðingarmikil
viðurkenning.
Sérstaða íslandsráðherrans i
danska ráðaneytinu ákveðin
tíl fulls.
Landvarnarkenningrn fallin um koll.
Nú er áreiðanleg vissa fyrir þvl fengin,
að ráðaneytisskiptin í Danmörku hafa
engin áhrif haft á Islandsráðherrann. Eins
og ganga inátti að vísu, hefur Deuntzer
ekki sótt um lausn fyrir hann um leið og
allt ráðaneytið leystist upp. En það þýð-
ir hvorki meira né minna en það, að
fengin er full viðurkenning
fyrir þvl afhálfit dönskustjórn-
arinnar, að ráSherra Islands sé
ekki á neinn hátt háður bylt-
ingum eða breyti ngum í danskri
pólitík eða í hinu danska ráða-
neyti, heldur hafi hann öld-
nngis afmarkaða og óháða sér-
stöðu í ráðaneytinu, sérstöðu
sem sérstakur Islandsráðherra,
að eins bundinn viðfylgial-
þingis og standi ogfallimeð
því fylgi.
Það er að vísu í sjálfu sér Ktt þakkar-
vert, þótt Danastjórn viðurkenndi þessa
sérstöðu ráðherra vors, og þar með ræðis-
vald alþingis (þingræði, parlamentarismus),
því að öðruvlsi gat það ekki verið sam-
kv. hinni nýju stjórnarskrá vorri, nema
Danir brytu lög á oss. En það var sarnt
ágætt að fá »hreint borð« í þessu efni
svona fijótt, einkanlega tjl að kæfa niður
villukenningar þær, sem barðar hafa ver-
ið fram af svo miklu kappi nú í seinni
tíð hér á landi, sérstaklega þá höfuðkór-
villu, að íslandsráðherrann væri ekkert
annað en danskur grundvallarlagaráðgjafi(l)
og sem meðlimur ríkisráðsins háður póli-
tiskum veðrabrigðum í Dantnörku, yrði
að segja af sér með dönsku ráðgjöfunum,
bæri ábyrgð fyrir rfkisþinginu o. s. frv.
Þessi villukenning, sem margir voru jafn-
vel farnir að trúa á, hefur nú væntanlega
fengið það rothögg, að hún reisir naum-
ast höfuðið frá koddanum úr þessu. Og
með því er Landvarnarstórpólitíkin úr
sögunni, því að á undirskriptamálinu einu
getur hún ekki lifað, því síður sem und-
irstöðunni undan því er að mestu leyti
kippt alveg burtu í reyndinni, þá er sýnt
er, að þetta »form« hefur alls engin áhrif
á sérstöðu ráðherra vors í ráðaneytinu,
með því að forsætisráðherrann, sem und-
irskrifað hefitr skipunarbréf ráðherra vors,
fer frá, án þess að sækja um lattsn fyrir
þennan ráðherra, er hann hefur skipað.
Og af hverju gerir hann það ekki? Af
þvf að hann, sem er skarpvitur lögfræð-
ingur, hefur þá skoðun, eins og hann var
búinn að skýra ráðherra vorum frá, að
hann ætti alls ekki að fara frá með hin-
um ráðgjöfunum. »Politiken« skýrir frá
þessari skoðun Deuntzer’s 14. þ. m., og
keinst meðal annars svo að orði:
»Hr. Hafstein hlýtur sem þingræðis-
ráðiierra fyrir Island einungis að vera
háður alþingi íslendinga, og meðan hann
er í samræmi við það, er engin ástæða
fyrir hann til að segja af sér. S v o n a
er og hlýtur að vera afleiðing-
in af hinu nýja stjórnarfyrir-
k o m u 1 a g i«.
Hér er ekki um neina náðarpólitík
að tala frá Dana hálfu, heldur viðurkenn-
ingu á skýlausum rétti vorum. Og þessi
viðurkenning snertir ekki Hafstein sjálfan
persónulega sem ráðherra, heldur alla
væntanlega eptirmenn hans í ráðherra-
stöðunni. Hér er mynduð afhálfuDana-
stjórnar ákveðin stjórnarfarsregla,
sem ekki verður síðar út af
brugðið, sú regla, að Islandsráð-
herra sé eingöngu háður fylgi j
a 1 þ i n g i s, en hvorki danska ríkisþing-
inu né afstöðu danska ráðaneytisins gagn-
vart því og dönsku þjóðinni; með öðrum
orðum : Ráðherra Islands, hvað
svo sem hann heitir, erþing-
ræðisráðherra fyrir íslandmeð
ákveðinni, fullkominni sér-
stöðu í danska ráðaneytinu.
Væri hann danskur grundvallarlagaráð-
gjafi og bæri ábyrgð fyrir ríkisþinginu,
eins og spekingar vorir sumir hafa full-
yrt, mundi hann þá ekki hafa farið frá
með hinum ráðgjöfunum ? Deuntzer hlaut
þá að sækja um luusn fyrir hann, eins og
hina. Það er því gleðilegt, að þetta
grundvallarráðgjafabull, og allt sem stend-
ur í sambandi við það, er failið úr sög-
unni, því að þótt búast megi við, að farið
verði enn að þvæla um það, þá dettur
engum manni með heilbrigðri skynsemi í
hng, að hlusta á slíkt rugl framar.
Vér fáum ekki betur séð, en að allir
íslendingar ættu að gleðjast yfir þessari
viðurkenningu, sem vér höfum fengið fyrir
rétti vorum, yfir þessari stjórnarfarsreglu,
sem nú er mynduð, yflr því, að þingræði
vort, vald þingsins gagnvart ráðherranum
er viðurkennl svo ótvíræðilega. Ætti það
ekki að vera gleðiefni fyrir alla? Sann-
arlega er það svo fyrir alla þá, er barizt
hafa fyrir heimastjórn í þessu landi. Mál-
staður þeirra hefur sigrað svo algerlega í
öllum atriðum, að ekki verður frekar á
kosið. Og það er ekki hvað sízt mikið
gleðiefni og mikill sigur fyrir skoðanir
þessa blaðs, er jafnan hefur haldið því
fast fram, að ráðherra vor hefði fullkomna
sérstöðu í hinu danska ráðaneyti, þótt
hann væri að nafninu meðlimur þess. Að
þessu hefur verið gert óp mikið, og blaðið
smánað og hrakyrt fyrir þessa heimskulegu(l)
fjarstæðu(l). Ofsinn hefur gengið svo langt,
að blaðinu hefur enda verið brugðið um
landráð(l). að það væri að svíkja sjálf-
stæði íslands og koma öllu undir yfirráð
Dana með hinu háskalega heimastjórnar-
fargani sínu. Þjóðólfur tekur sér þetta
ekki nærri, og sér ekki eptir því, þótt
hann léti ekki hræða sig með hermdar-
yrðum út af réttum vegi og af réttri
skoðun, enda er slík bardagaaðferð árang-
urslaus gagnvart honum og hefur jafnan
verið. Og með því að honum er fyrir
mestu, að rétt mál vinni sigur, getur hann
vel gleymt því, þá er höfuðorustunni er
heppilega lokið, hverju að honum hefur
verið vikið miður drengilega opt og ein-
att, í orustuhitanum, því að það skiptir
ekki svo miklu. Og það vonum vér, að
enginn sé svo mikill pólitiskur ódrengur,
hvern stjórnmálaflokk sem hann fyllir, að
honum gremjist það, þótt spáflugur hans
hafi sprungið, og það hafi ekki rætzt, sem
hann hefur ef til vill trúað, að rætast
myndi, og orðið hefði þá landinu til ó-
farnaðar og upphaf vonlftillar og ískyggi-
legrar baráttu. Nei, sem betur fer, slíkir
pólitiskir óþokkar munu fáir vera á landi
voru, enda ættu þeir skilið að standa í
gapastokk á almannafæri alla sína daga.
Og svo mikið er víst, að allir meðal
hinna skynsamari manna í »Landvarnar-
liðinu« taka því með mestu stillingu og
láta vel yfir, að skoðanir þeirra hafi ekki
reynzt á rökum byggðar, því að þeir eins
og allur þorri manna úr öðrum flokk-
um viðurkenna, að hefðu þær staðhæfing-
ar reynzt réttar, þá hefði það verið all-
ískyggilegt fyrir sjálfstæði íslands í fram-
tíðinni. Þótt stórpólitik Landvarnarliðs-
ins út á við hafi verið sprottin af mis-
skilningi og missýningum, þá hefur hún
haft rétt á sér, allt til þessa, eins og hver
önnur skoðun, hver önnur sannfæring,
En nú hlýtur sú barátta að breyta alveg
stefnu, skipta um viðfangsefni, og snúast
eingöngu að innlendri pólitfk, stjórn lands-
ins inn á við, en sleppa alveg hinu, hinni
eiginlegu stórpólitik og ríkisráðsþrefi, þvf
að það er hégóminn einber úr þessu.
Og »Landvarnarmenn« ættu nú að ganga
úr öllu bandalagi, öllu samneyti við Val-
týinga, er verið hefur þeim til álitshnekk-
is, Og lofa þeim einum að velkja Valtý
sinn, en vinna að því, að þingræðisráð-
herra vor geti komið sem mestu góðu til
leiðar og unnið landinu sem mest gagn
með stjórn sinni inn á við og út á við.
Með þvf að hann er að eins háður al-
þingi og íslenzku þjóðinni en ekki danska
ráðaneytinu og danska ríkisþinginu, virð-
ist oss að »Landvarnarmenn« megi vel
við una og geti farið að raula annað
lag í pólitíkinni, ella vill enginn hlusta
á þá framar, því að gamla lagið þeirra
dugar ekki lengur og hefur misst allan
hreim. I því að vinna landi sínu gagn
ættu sem flestir að geta orðið samtaka
ofurrólega og hávaðalaust, þá er höfuð-
hnúturinn: um afstöðu ráðherra vors í rík-
isráðinu er leystur á þann hátt, sem all-
ir sannir íslendingar hljóta að gleðjast
yfir, leystur á þann hátt, sem heimastjórn-
armenn voru jafnan sannfærðir um, að
ekki yrði öðruvlsi.
Útlendar fréttir.
—o---
Knnpmaimahöfn 14. jan.
Nýja ráðaneytið í Danmörkn var full-
myndað í gær og hleypt í dag af stokk-
unum. Það er þannig skipað:
J. C. Christensen (áður kennslumála-
ráðherra) rddaneytisforseti og sjó- og land-
vatnat rddherra.
P. A. Alberti, domsmálarddherra.
Ole Ilansen, landbúnaðarrdðherra.
Enevold Sörenseu (áður innanríkisráð-
herra) kennslumdlaráðherra. Allir þessir
áttu sæti í hinu fyrra ráðaneyti, en nýir
eru:
Svend Högsbro hæstaréttarmálaflutnings-
maður, samg'óngumálardðhet ra
Villielm Lassen ritstjóri, innantikisrdd-
hert a.
Kaben-Levetzau greifi, utanrikisrdðherra.
Allir ráðherrarnir nýju eru þingmenn,
að undanskildum hinum síðasta, sem ekki
hefur fengizt annað við pólitík, en að hann
fyrir 12 árum síðan barðist af alefli gegn
þvf, að vinstrimaður yrði kosinn á þing i
hans kjördæmi, enda var hann þá sannur
hægrimaður, en auðvitað hefur hann tek-
ið sinnaskiptum síðan, úr því hann er
orðinn ráðherra f vinstrimannaráðaneyti.
Upp í ráðaneytið hefur enginn verið tek-
inn af hinum frjálslyndustu vinstrimönn-
um (Radikale). Hage fjármála- og sam-
göngumálaráðherra í ráðaneyti Deuntzers,
er taldist meðal þeirra, var að vísu boðið
að halda öðruhvoru af ráðaneytum þeim,
er hann hafði gegnt, en er hann ekkí
fékk að halda þeim báðum, hafnuði hann
boðinu. Hvort vinstrimannaflokkurinn
muni klofna, er ekki fullkomlega kunnugt
enn, en líklegast fer þó svo. Þegar J. C.
Christensen í fyrra dag skýrði á flokks-
fundi vinstrimanna frá stefnu hins nýja
ráðaneytis, greiddu 8 flokksmenn ekki
atkv. með stefnuskrá hans, með þvf að
þeim fannst hún fara í bága við stefnu
vinstrimanna áður, t. d. um niðurfærslu
herkostnaðar og mótstöðu gegn víggirð-
ingunni kringum Kaupmannahöfn. I dag
var rætt um það á fundi, hvort þessir
menn skuli útilokaðir úr flokknum, og ef
svo fer, er búizt við, að 8 aðrir að minnsta
kosti fylgi þeirn. Mynda þeir þá sérstak-
an flokk, er verður andstæður ráðaneyt-
inu. Um þetta er þó ekki frétt enn. En
sjálfsagt getur ráðaneytið ekki stuðzt við -
þennan hluta flokksins. Aðalþorri vinstri-
manna, sem það þá styðzt við, er mest-
allt bændur, og er rúmlega helmingur
fólksþingsins, en svo getur það sjálfsagt
lfka búizt við stoð frá miðlunarmönnum,
sem reyndar eru ekki svo sérlega margir.
Á Þýzkalandi í Westfalen ogvfðarhafa
verkamenn í kolanámum gert mikið verk-
fall, til þess að reyna að bæta kjör sfn
(með meiri launum og styttri vinnutíma).
Um 70 þús. manns hafa þegar lagt niður
vinnuna og búizt við að fleiri bætist við.
Vilhjdlmur Þýzkalandskeisari er mjög
hrifinn af framgöngu þeirra Stóssels og
Nogis við Port Arthur, og hefur hann þvl
sæmt þá báða heiðursmerki.
Af ófriðinnm hefur frétzt, að dálftilli
riddarasveit af Rússum hafi tekizt að
komast á bak við Japana, og rifið upp
járnbrautarteinana á nokkru svæði fyrir
sunnan Ljaojang, svo að járnbrautarlest
ein hljóp af sporunum.
Rússar hafa sent stórveldunum skeyti,
þar sem þeir segja, að Kfnverjar geti ekki
fullnægt þeim skilyrðum, sem krafizt sé
af hlutlausum þjóðum, og muni þeir því
ekki hirða um hlutleysi þeirra af ófriðn-
um, ef þeim bjóði svo við að horfa.
Báðar deildirnar af jiota Rússa, bæði
sú sem sigldi suður fyrir Afríku og sú,
sem sigldi í gegnum Suezskurðinn, kváðu
nú hafa sameinast í nánd við Madagask-
ar. Er lfklegast, að hann muni ekki halda