Þjóðólfur - 03.02.1905, Blaðsíða 1

57. árg.
Reykjavík, föstudaginn 3. febrúar 1905.
Jfo 6.
• Bjargráð.
Þegar skip rekur á land, eða einhverra
orsaka vegna verður að sigla á land, þá
er, eins og auðskilið er, opt erfitt að ná
mönnum í land, enda þótt menn séu
fyrir, þar sem skipið ber að landi; brim-
rót getur tálmað, að báti verði skotið út,
og margt annað verið því til fyrirstöðu,
að skipshöfninni verði bjargað. Lengi
frarnan af höfðu menn tunnur eða eitt-
hvað sem gott flot var í, til þess að færa
línu < land og fá samband milli skipsins
og lands, en slíkt getur opt orðið ógern-
ingur vegna vindstöðu og annara orsaka.
Loks fannst ráð til að koma þessu sam-
bandi á, og var og er það gert með flug-
eldum (Raketter). Eins og sumum mun
kunnugt, er skapt á hinum almennu flug-
eldum; við þetta skapt er bundin lína,
síðan er miðað yfir þvert skipið og dreg-
ur flugeldurinn með sér lfnuna. Menn-
irnir ná í hana og draga út til sín gild-
ari línu, og þegar þeir eru búnir að fá
Ifnu þá, er nota á við björgunartilraunina,
er þeim gefið merki; línan er fest við
mastrið svo hátt frá þilfarinu, sem auðið
er og nauðsyn krefur, og björgunin fer
þannig fram, að menn eru dregnir < björg-
unarstól eða hring, eptir þessum kaðli,
einn og einn f einu. Þetta er nú í stuttu
máli skýringin á þessu björgunarfæri.
Víðast um hinn menntaða heim eru
slík björgunarfæri hér og hvar strandleng-
is, og á hættulegum stöðumog hafa hvar-
vetna gefizt vel, og mörgum þúsundum
manna hefur þannig verið bjargað. Hér
á íslandi eru margir staðir, sam brýnasta
nauðsyn er til að fá slíkar stöðvar. Við
höfum ekki mikil ráð að missa menn,
þegar útlendingum er boðin atvinna hér
og fólksleysi borið fyrir. Slfkar björg-
unarstöðvar yrðu settar á sjókortið, og til
þeirra yrði þá leitað, ef á þyrfti að halda.
Hér eru skip almenntsvo fátæk afköðl-
um, að til lítilla nota yrði, er um slíka
björgun væri að ræða; en flugeldunum
fylgir allt slíkt, og er sent til skipbrots-
manna um borð. Mál þetta hefur verið
rætt við mikilsháttar útlendinga, og ljúka
allir upp einum munni ura, hve gagnlegt
fyrirtæki það væri, að geta veitt öllum
bágstöddum sjófarendum einhverja hjálp,
og sú eina hugsanlega hjálp f ýmsum til-
fellum er þessi. Kostnaðurinn er tiltölu-
lega lítill. Einn af hinum hættulegustu
stöðum á landinu er Meðallandið og Sand-
arnir, en þar verður ekki komið slfku að,
vegna þess hve útgrunnt er þar vfða, og
enginn gæti óhultur hafst þar að, en stöðv-
ar eins og Reykjavík, Keflavfk, Grinda-
vík, Stokkseyri, Eyrarbakki og einhver
staður nálægt Portlandi, Blönduós, Skaga-
strönd, Akranes o. fl. væru sjálfsagðar,
og ætti kostnaður helzt að vera goldinn
af sýslufé. Menn ættu að láta álit sitt í
ljósi um þetta efni og íhuga það vel.
Vitar okkar eru fáir og óáreiðanlegir, og
fyrir slæma útsjón í fyrstu kemur eflaust
að því, að það verður að endurbæta þá
og jafnvel byggja upp, og þvl fé hefði nú
mátt verja til vita á Vestmanneyjum og
Portlandi, því þar þarf vita, auk vfðar ef
vel væri.
Nú rétt í þessu heyrðist um slys mikið
við Isafjarðardjúp f Bolungarvík. Mundi
nú slíkt björgunarfæri hafa komið þar að
notum ? Máske og máske ekki. Þetta
ef til vi 11 ætti að mæla mikið með
því, en trauðla mundi það koma að not-
um við slík atvik, ef eigi væru gefnar út
fastar reglur og þeim fylgt, hvernig ætti
að haga til, þegar bátar, sem eigi eru á
skeri eða landfastir, eiga að taka á móti
línunni, sem fylgir með flugeldinum. Sé
um lffið að tefla, þá er hleypt þangað
sem björgunarstöð er, ef þess er nokkur
kostur. Þegar komið væri svo nálægt
lendingti, að menn hyggja að senda megi
út línu, þá yrði að kasta stjóranum og
reyna að haldast við, þangað til hjálp
kæmi. Ljósker yrði þá að hafa, og sýna
þau sitt í hvorum enda bátsins, til þess
að miðað verði, sé þetta að nóttu til. A
daginn væri nægilegt að hafa veifu á ár,
og ættu þá slík merki að þýða það, að
menn væntu hjálpar.
Það leiðir af sjálfu sér, að jafnframt
reglum þeim, sem björgunarstöðvum sjálf-
um væru gefnar, kæmu einnig reglur, sem
leiðbeina þeim, sem hjálp eiga að þiggja,
þótt nienn almennt haldi, að slíkt væri
eintóm peningaútlát, og að þetta annað
hvort misheppnaðist eða yrði aldrei not-
að, þá væri gott fyrir menn að hafa eitt
í hyggju. Á hverju farþegaskipi eru til
hlutir, sem nema þúsundum króna, sem
aldrei máske eru notaðir, en ávallt er
litið eptir að séu í ágætu standi. Það
eru þeir hlutir, sem ekki er hægt að fá
um liorð, þegar slys vill til, en nauðsyn-
legir þykja til'að bjarga lífi manna.
Æskilegt væri, að menn vildu athuga
þetta mál og láta meiningu sína um það
opinberlega í Ijósi.
Reykjavík 26. jan. 1905.
7+7.
*
* *
Sjómenn vorir ættu að taka bendinga
þessar til greina og fhuga þær alvarlega,
þvf að málefnið er sannarlega þess vert,
að því sé gaumur gefinn. Það má ekki
horfa í ofurlítinn kostnað, þá er uni það
er að ræða, að bjarga lífi manna úr
sjávarháska, þvf að hvert mannslíf er dýrt,
ekki sízt þeirra manna, er að því vinna,
að ausa auðnum úr gnægtabúri sjávarins
á land upp, Það má óhætt gera ráð
fyrir, að þing og stjórn styðji þessar til-
raunir, svo framarlega sem sjómennirnir
sjálfir sýna áhuga og samtök í þessu máli,
eins og búast má við. Ritstj.
JarOskjálftakippir
margir og allharðir sumir hverjir voru
hér 28. og 29. f. m., og er þeim nánara
lýst í skýrslu frá landlækni dr. Jónassen
hér sfðar í blaðinu. Ekki verður enn
sagt með vissu um stefnu jarðskjálftaöld-
unnar, en flestir ætla, að hún hafi gengið
frá suðri til norðurs í stefnunni frá Eldey,
enda bar einna mest á kipputn þessum
á ReykjanesQallgarðinum sumstaðar t. d.
á Vatnsleysuströnd og 1 Hraunum. í
Hafnarfirði og þar í grennd kvað og
meira að þeim en hér í Reykjavík, en
syðst á Skaganum höfðu þeir þó ekki
verið sérlega snarpir, og ekki kvað Reykja-
nesvitann hafa sakað, eins og margir voru
hræddir um, en gaflhlað hrundi þó úr fjár-
húsi hjá vitaverðinum. Á Vatnsleysuströnd
er sagt, að bæir hafi sumstaðar skemmst
lftið eitt og skekkst og víða höfðu menn
þar leitt nautgripi út úr fjósunum. — Á
Akranesi varð jarðskjálftans vart til muna
og eins upp um Borgarfjörð og Mýrar,
þó minna. ólafur Finsen læknir ritar
t. d. 30. f. m. »1 gær fundust hér (á
Akranesi) 3 kippir, snarpastur kl. n'/s,
þá var hér allt á reiðiskjálfi, eg hélt að
meðalaskápurinn minn mundi fara um
koll. Man ekki eptir að jafn snarpur
kippur hafi fundizt hér, þegar mest gekk
á um árið (1896)«. Sama hafa og sagt
bændur í grennd við Hafnarfjörð, að
þessi kippur, sunnud. 29. f. m., hafi ver-
ið snarpari, heldur en nokkur kippurhafi
verið jarðskjálftaárið. Einkennilegt er
það, að austanfjalls t. d. í Ölfusi varð
jarðskjálftanna ekki vart fyr en á mánu-
daginn 30. f. m. Svo hefur Erlendur
vélastjóri á Reykjafossi sagt, að hjá sér
hafi ekki borið á þeim fyr, og urðu kipp-
irnir þar allharðir. En á Eyrarbakka
og í stinnanverðum Flóa varð þeirra þó
vart á sunnudaginn að minnsta kosti. Úr
uppsveitum Árnessýslti hefur enn ekki
frétzt, hvort þeirra hafi orðið vart þar,
en sjálfsagt hefur lítið að því kveðið.
Og hvergi hafa jarðskjálftar þessir gert
neitt verulegt tjón, að því er frétzt hefur.
„Framfarafélag
Reykjavfkur" héltaðalfund i5.jan.
þ. á. Endurskoðaðir reikningar voru
framlagðir og samþykktir. Eptir þeim
á félagið f sjóði 1560 kr. Félagsmenn
eru 220. Tryggvi Gunnarsson banka-
stjóri var endurkosinn formaður félagsins,
en meðstjórnendur Sighvatur Bjarna-
son bankastjóri og Gísli Jónsson útvegs-
bóndi.
Félagið heldur fundi 1 sinni í viku frá
þvl seint í október til marzmán.loka.
Lœknapróf.
Fyrri hluta þess við læknaskólann tóku
þeir Eiríkur Kjerúlf (58V3 stig) og
Þórður Sveinsson (6ða/3) stig) 30.
f. m.
Nýtt hlutafólag,
er nefnist »Steinar«, er nýstofnað hér
í bænum fyrir forgöngu Jóns Þorlákssonar
mannvirkiafræðings, sem er formaður fé-
lagsins, én í stjórninni með honum eru
Eggert Briem skrifstofustjóri og Magnús
Blöndal snikkari. Ætlunarverk félags
þessa er að steypa múrstein úr sement
og sandi, og hefur félagið keypt fyrir
1500 kr. einkaleyfi til þessar múrsteins-
gerðar hér á landi af dönskum manni,
Jörgensen að nafni, búsettum í Holstein,
en hann hefur áður fengið einkaleyfi <
Þýzkalandi og Danmörku fyrir áhöldum
við þessa múrsteinsgerð. Hr. Jón Þor-
láksson segir, að múrsteinn þessi geti vel
keppt við brenndan roúrstein í Danmörku>
og þá ekki síður við innfluttan múrstein
hér. Þykir þessi steypti múrsteinn mjög
góður til húsabygginga. Hr. J. Þ. hafði
í fyrstu gert hér tilraunir með múrsteins-
brennslu úr íslenzkum leir, og reyndist
leirinn úr F.yjafirði beztur, og allbrúk-
legur til brennslu, en leirinn hér syðra
miklu lakari, svo uð tæplega mundi geta
borgað sig að nota hann. Einn kostur-
inn við múrsteinssteypu úr sement og
sandi er sá, að áhöldin við hana eru ó-
dýr, og má því hafa hana í svo litlum
stíl sem vill. Stofnfé þessa nýja hluta-
félags er 8000 kr. Hefur það fengid
eignarhald á lóð í Hlíðarhúsamýrinni.
„Nýlendusýningin“.
Aðstoðarnefndin hér í Reykjavfk hefur
24. f. m. ritað aðalnefndinni í Kaupmanna-
höfn á þessa leið:
»Um leið og vér hér með þökkum hinni
heiðruðu aðalnefnd fyrir bréf hennar dags.
4. þ. m., er felur oss að skera úr, hvort
sýningunni, að því er snertir íslenzku
deildina, skuli fram haldið með sama
fyrirkomulagi og til var ætlazt í fyrstu,
eða með breyttu fyrirkomulagi, eður og
skuli hún alveg falla niður, skulum vér
leyfa oss að taka fram, að það er vor
skoðun, að slíkur úrskurður eptir eðli
málsins heyri ekki undir nefnd vora, sem
að eins er aðstoðarnefnd, heldur eingöngu
undir aðalnefndina. Vér getum einungis,
eins og vér höfum lofað, haldið áfram
að veita aðalnefndinni persónulega hjálp
vora, og það munum vér gera, ef aðal-
nefndin ræður af, að sýningunni fyrir Is-
land skuli haldið áfram. Til leiðbeining-
ar við úrskurðinn um þetta leyfum vér
oss að athuga, að ástæður eru til a<>
halda, að hluttaka héðan verði ekki svo
teljandi sé (»forsvindende«). Til þess
teljurn vér eigi að eins æsingar þær, sem
vaktar hafa verið gegn sýningunni og enu
er blásið að, bæði í blöðunum og manna
á milli, heldur og naumleik tímans og
ófullkomnar skilgreinir um, hverra fram-
kvæmda aðalnefndin vænti af vorri hálfu.
Aðalnefndin mun betur en vér geta dæmt
um, hvort unnt er að koma á sýningu,
er með réttu megi heita »Sýning fyrir Is-
land«, með þeim íslenzkum mönnum, sem
aðalnefndin á ráð á í Danmörku, ef hlut-
takan héðan verður tæplega teljandi.
Að lokum leyfum vér oss, að lýsa yfir
því, að oss þykir leitt, að mál þetta skuli
hafa orðið fyrir svo miklum misskilningi,
bæði af hálfu íslendinga og Dana, og
jafnframt látum vér í ljósi þá ósk, ad
þetta mál verði eigi til að spilla því góða
samkomulagi, sem á að eiga sér stað
milli Dana og Islendinga«.
Stórkostlegt manntjón
varð við Isafjarðardjúp í ofsaveðri 7. f.
m. Fórust þá 3 bátar 1 róðri og drukkn-
uðu alls 15 m en n .
Eitt var mótorbátur af Isafirði með 6
mönnum. Þeir voru: formaðurinn Þór-
arinn Guðbjartsson, kvæntur maðnr bl.
31 árs, Bjarni H. Kristjánsson bæjarfull-
trúi af ísafirði 55 ára, kvæntur, átti 3