Þjóðólfur - 10.02.1905, Blaðsíða 1

57. árg.
Reykjavík, föstudaginn 10. febrúar 19 05.
M 7.
Jónas Hallgrímsson.
Hátt yfir Dranga stafar ástarstjarna
og starir blítt á skáldsins æskudal;
en kalt er enn í byggðum héraðsbarna
og bert og snautt um háan fjallasal.
Vér minnumst því á fegri tíma farna,
er fossinn hló og brosti jurtaval,
og gleðjum sál með gullinstrengjum ljóða --
og göfgum minni listaskáldsins góða.
Vakna þú, hérað hans, sern er þinn sómi,
og hlýð þú enn á skáldsins guðamál!
Vaknaðu, Snæland; í hans hörpuhljómi
sló hjarta þitt, og bjó þín innsta sál!
Fífill og sóley, barr á hverju blómi,
hver björk, hvert strá og kalin vetrarnál:
vakið og fjöri fyllið strenginn ljóða
um fagurmilda tistaskáldið góða.
Þá skein á hausti skær og blíður dagur,
er skáldið góða fæddist vorri sveit;
á fjöll og dali færðist sumarbragur,
um fjör og yndi dreymdi liljureit,
þá söng í lopti svanahópur fagur
um sól og allt sem fegurst hjartað veit,
því fæddan vissi fræga svaninn Ijóða
við fjörðinn F.yja: listaskáldið góða.
Um haust hann fór úr fátæklegum garði,
og föðurlands, en hitti dýran sjóð,
er síðan óx og varð að yndisarði,
sem öldum saman nærir heila þjóð.
Því lands síns Bragi varð hann fyr en
varði.
Þá vöktu fólkið stór og máttug ljóð,
er heilla alda söng oss sumargróða
í siguróði listaskáldið góða.
Hugljúfa skáld! hve töfrar oss þín tunga
með tignarmildan, engilfagran hreim!
Hve slær og dillar ljúflingsljóð þitt unga
og landsins hulduspil 1 strengjum þeim I
Þú varpar frá oss víli, neyð og þunga
og vekur hjá oss nýjan sólarheim.
Hugljúfa skáldl í munarmildum tárum
vér minnumst þín að liðnum hundrað
áruml
Hvað er svo blítt sem blóm á þess manns
leiði,
sem blessar þ a n n i g sína fósturslóð,
og dáinn skín sem heilög sól 1 heiði
og hæstum sóma krýnir land og þjóðl
Og hvað er fast á fleygu tímans skeiði,
ef fölna, skáld, þín guði vígðu ljóð? —
Hugljufi vin, að hundrað liðnum árum
þig hyllir Island mildum þakkartárum!
Á Sjálandsströnd þú sefur undir leiði.
Ó, svanur íslands, hvíldu vært og rótt!
Vor góði engill báða vængi breiði
um beðinn þinn og helgi þína nótt!
Og þegar síðast sólin rís í heiði,
þá svíf þú fram með nýjan guðaþrótt!
En sérhvert vor er sumar lýsir bárum
vér sendum blómstur laugað vinartárum !
Matíh. Jochumsson.
*
* c
Kvæði þetta flutti séra Matthías á sám-
komu, er haldin var á Akureyri á nýárs-
kveld til ágóða fyrir minnisvarða yfir Jónas
Hallgrímsson. Hélt hann jafnframt alllang-
an og snjallan fyrirlestur um Jónas og er
hann prentaður í „Gjallarhorni" ásamt kvæð-
inu. Getur blaðið þess til merkis um and-
ans fjör og þrótt séra Matthíasar, hversu
fljótur hann hafi verið að yrkja þetta ágætis-
kvæði.
Skipstrand á Breiðamerkursandi,
Aðfaranóttina 16. f. m. strandaði enskt
botnvörpuskip »Banffshire« frá Aberdeen
á miðjum Breiðamerkursandi vestan Jök-
ulsár, milli hennar og Breiðár. Hafði
það lagt af stað að heiman hinn 12., og hélt
beina leið þar upp á fjöruna. Var það
laust fyrir dögun, er skipið hjó niðri, í
stórsjó og mjög mikilli rigningu. Skips-
bátinn misstu þeir í þeim svifum ogttrðu
því að hafast við 28 stundir í skipinu.
Komust þeir úr 'því rétt eptir hádegi dag-
inn eptir (hinn 17.) 11 satnan og urðu
þá að vaða sjóinn í mitti um háfjöru.
Vestur yfir Breiðá komustþeir ekki nema
á jökli, en þá varð fyrir þeim önnur á
(Fjallsá), er þeir komust ekki yfir, og
voru þeir þá ráðalausir, en héldu upp að
jökli í þeirri von, að geta klöngrast þar
vestur yfir fyrir ofan árupptökin. En að
líkindum hefði þeim ekki tekizt að kom-
ast hjálparlaust til mannabyggða, sízt
öskemmdum. En það vildi þeim til
bjargar, að bóndinn á Tvískerjum þar á
sandinum, Björn Pálsson, fór að huga að
rekum þennan sarna dag, og sá þá skip-
ið strandað, og konist að raun um, að
það var mannlaust, en sá mannaför í
fjörunni og fór þá að leita. Fann hann
loks strandmennina í svonefndum Krók
upp undir jökli.-allilla til reika og ráða-
lausa. Var þá og komið frost nokkurt.
Komst hann með þá við illan leik heim
til sfn að Tvískerjum og þar voru þeir,
þangað til Öræfingar 'ögðu af stað með
þá suður 24. f. m., og komu þeir hingað
6. þ. m., höfðu hreppt illt veður á leið-
inni. Bæði þessir strandmenn og þeir af
skipinu, er strandaði við Þjórsárós munu
fara áleiðis heim til sín með »Lauru« í dag.
Ferðapistlar.
Bréf til Fljótsdæla,
frá Hdkoni Finnssyni.
I.
Frá Iliifn.
Kæru sveitungar!
Vegna þess að svo margir ykkar báðu
mig ttm tilskrif, þegar við skildum síðast,
þá ætla eg nú hér með að verða við
þeim tilmælum.
Heldur en að skrifa hverjttm fyrir sig
langt bréf, sendi eg ykkur öllum sem ein-
um þessa pistla.
Ferðasögu rita eg með þessu, enda
hefur af ýmsurn áður verið sagt frá því,
er merkilegast ber fyrir augu á þeirri leið,
sem eg fór. En eg ætla dálítið að minn- •
ast á skemmtigarða og söfn, sem eg með-
al annars skoðaði, þegar eg var í Höfn.
Eg- hef heldur eigi orðið var við, að
margir hafi minnst á þesskonar heima;
en mín skoðun er sú, að söfnin hafi meira
fróðleiksgildi en flest annað fyrir þann,
sem hefur opin augun, og vill eptir ein-
hverju taka.
Þetta hafa menn og fyrir löngu séð er-
lendis í menntalöndum. Hafa þvf bæði
einstakir menn og það opinbera komið
upp fjölda stórhýsa fyrir ýmiskonar söfn,
er menn geta haft mjög greiðan aðgang
að, annanhvort alveg ókeypis eða þá gegn
lágum inngangseyri.
Ekki er nú samt svo að skilja, að eg
ætli með þessu að lýsa öllu eða minnast
á allt, sem eg að þessu leyti sá eða veitti
athygli, heldttr surnu af því, er sérstaklega
markaði sér stað f minni mínu.
Samt dettur mér í hug, að fleiri vilji
lesa þessar línur en þið, og er það orsök
þess, að þið fáið þær í Þjóðólfi.
Ef að þær gætu líka orðið til þess, að
fleiri af löndum, sem til Hafnar koma
skoðuðu betur söfnin, myndi það gleðja
mig, því mér til undrunar komst eg eptir
þvf, að suinir landar, sem verið hafa ár-
um saman í Höfn, hafa eigi komið á
nærri öl! merkustu söfnin þar.
Skemmtigarðar (nokkrir).
Einhver nafnkenndasti skemmtigarður
f Höfn er Rósenborgargarður. Hann er
næstum í miðjum bænum ; þar er allfagurt
um að litast. Stór og falleg tré eru þar
gróðursett með ýmsu skipulagi hingað og
þangað. Þau elztu ent nú orðin með
holum stofni og sýnast hálffeyskin neðan,
þó að krónan beri þess eigi vott. í miðj-
um garðinum er svolítil hvylft, og dálítil
sporöskjtimynduð tjörn í. Drengur einn
situr á stórum svani úti í miðri tjörninni
og heldur upp hálsinum á honttm; stend-
ur vatnsstrókurinn upp úr svaninum, og
kvíslast svo f 3 boga, er falla niður í tjörn-
ina. Er víst ætlast til þess, að gosið
sýnist koma af þeirri orsök, að þungi
drengins knýi vatnið upp úr svaninum.
I garðinum eru lfkneski af drottning
Caroline Amalie og skáldsagnahöfundin-
um H. C. Andersen í líkamsstærð, á sem
svarar mannhæðarháum stalli úr granit.
Hann horfir þar mót sól og sumri, og
bendir hægri hendi á skóginn og fagran
blómreit fyrir framan sig, sem þar er
gerður í kring, en í vinstri hendi heldur
hann á bók, sem hann ritar víst f þær
hugsanir, er sú skoðun vekur hjá honum
ásamt ýmsu, er hann sér þar af mannlíf-
inu, því í Rósenborgargarði er daglega
ókeypis friðarstaður fyrir þá, er vilja draga
sig út úr hávaða og solli borgarlífsins,
annaðhvort til þess að njóta betur unað-
semdanna eða þá til hins, að stytta með J
því raunastundirnar.
Á einum stað f garðinum standa mörg
tré í hvirfing. Þegar fgengið er þar að,
sést stórt hreiður með mörgum svo stór-
um eggjum, að mann fttrðar. Við lítils-
háttar athugun sést, að þau eru af manna-
höndum gerð, úr steini eða cementsteypu,
hvít að lit, og álfka að stærð og steinn-
inn »Bessi«, sem þið munið eptir á Klaust-
urhlaðinu. Þar voru mörg börn að leika
sér í kring. I suðvestanverðum garðinum
er Rósenborgarhöll, gömul bygging með
3 turnum. Allliár múr er þar umhverfis
við innganginn, sem snýr að garðinum,
halda 2 ljón vörð (reyndar úr málmi),
annað með lokuðum, en hitt með opnum
skolti. Þeim sem komið hafa í dýragarð-
inn og séð ljónin þar, hnykkir varla vi9
að sjá þessi.
(Iróðrarstofnnnin (Botanisk Have) er
alveg hjá Rósenborgargarði (vestan við).
Þar er dálftið mishæðótt. í miðju er
tjörn, en umhverfis f brekkum og hæðum
eru afmarkaðir reitir fyrir hverja grasætt
fyrir sig. Stendur ættarnafnið á skildi,
sem festur er efst við dálitla stöng, al-
staðar svo nærri gangstígunum, að hægt
er að lesa. Auk þess eru einnig einstök
grasheiti tilgreind. Nú var farið að hausta
og mörg blóm fallin, en iðgrænir voru
grasfletirnir umhverfis. — Allt er hér með
fyrirmyndarskipulagi, og dylst eigi, ad
kunnátta, iðni og umhyggja hafa unnið
saman að þessu verki í fjölda ára.
Allskonar tré, grös og blómjurtir eru
þar að sjá víðsvegar utan úr heimi. Eru
þær tegundir úti, sem þrifizt geta í dönsku
loptslagi, en yfir hinar eru byggð sérstök
hús, með viðeigandi hitastigi. Meðal
þessara tegunda eru pálmarnir, dregur
aðalhúsið nafn af þeim, og er því kallað^
pálmahúsið. í miðdeild aðalhússins er
heitast og hæst undir lopt; þar eru pálm-
arnir, og er sá hæsti þó farinn að takast
uppundir. Allt er húsið úr gleri, það er
að segja. nema járngrind, sem heldur þvf
uppi og sem rúðurnar falla í.
„Öster Anla'g" er þaðan í norðvestur; er
það einkar fallegur skemmtigarður, svo
sem hálfu rneiri á lengd en breidd. Eptir
honum endilöngum liðar sig í bugðum
mjótt vatn, sem brýr liggja yfir á 2 stöð-
um. Umhverfis vatnið skiptist svo á skóg-
ur, grasbrekkkur og balar, því þar er
nokkuð mishæðótt. I-iggja gangstigir
hingað og þangað, ýmist upp á hæðunum
og dældunum eða niðri við vatnið. Eins
og alstaðar í skemmtigörðum eru þar
bekkir meðfram stígunum og inn undir
trjánum fyrir menn til að setjast á og
hvílast. Svipað fyrirkomulag er á öðrum
skemmtigörðum í Höfn.
Dýragarðurinn (»ÖrstedsPark«)erutan við
bæinn suðvestanverðan. Þegar þar er kom-
ið inn, finnst brátt að komið er í fjölbreytt-
ara dýraríki, en maður hefur átt að venj-
ast. Ymistheyrist ámátlegt ýlfur, grimmd-
arlegt öskur, garg, tíst og fuglakliður.
Um garðinn liggja gangstígir meðfram
görðum og klefum, sem dýrategundirn-
ar eru ( hver um sig. Flest nafnkennd
dýr eru í garðinum, þó er þar ekki flóð-
hesturinn, og þótti mér leitt að sjá ekki
það ferlfki. y
I sérstökum rnjög ramgerðum klefum
eru stærstu og grimmustu rándýrin. Ljón-
in eru 2, stóð annað, en hitt lá; voru
þau nú mjög kyrlát, og gat eg varla feng-
ið þau til að líta svo við mér, að eg sæi
í augu þeim, sem mig hafði svo mjög
forvitnað. Aptur voru tígrisdýrin ótreg
til þess. Þau eru, eins og kunnugt er,
einna grimmust allra rándýra, og leggjast
mjög á manninn, sem þau drepa þúsund-
um saman á hverju ári. Glyrnur þeirra
bera Uka vott um stjórnlausan blóðþorsta
og grimmd. Þau æddu nú um í klefa
sínum, alveg eirðarlaus að því er sýndist.
Sá er gætti rándýranna, var þar við. Hann
j fór með hendina inn á milli rimlanna;
1 komu þau til hans, klappaði hann þeim,