Þjóðólfur - 22.02.1905, Blaðsíða 1

57. árg,
Reykjavík, miðvikudaginn 22. febrúar 1905.
M 9.
Utlendar fréttir.
Kaupmannahöfn g. febr.
Voðalegt blóðbað í Hússlandi.
Vopnlansir yerkamenn í Pétnrsborg'
höggnir niðnr nnnvörpnm af herliði.
Sunnudaginn 22. f. m . gerðust þeir
atburðir í höfuðborg „friðarkeisarans", er
vart munu eiga sinn líka að grimmd og
rangsleitni og fullkominni fótumtroðslu
mannréttindanna. 3 þúsund verka-
manna urðu að láta líf sitt fyrir
morðvélum „friðarkeisarans", vegna þess,
að þeir gerðust svo djartir, að halda (
hóp til hallar keisarans, sein þeir trúðu j
á sem guð sinn, *til að bera frarn fyrir
hann bænir sínar. Fregnirnar um þetta
hafa vakið gremju og fyrirlilningu alls
hins menntaða heims á böðulstjórninni
rússnesku, svo að margir spyrja: Er nú
ekki mælir syndanna fullur? Hlýtur ekki
hin tryllta og óstöðvandi stjórnarbylting
loksins að geisa yfir allt landið og sópa
burtu harðstjórunum og leysa fólkið úr
álögunum ? En hvað sem slðar kann að
verða, þá hefur stjórninni nú sem stendur
tekizt með hörku og harðfengi að bæla
niður allar þesskonar hreyfingar um allt
land.
Orsökin til þessara atburða var verk-
fall, sem gertvará hinum miklu Putil-
ows vopnasmiðjum 1 Péiursborg. Verka
menn kröfðust 8 stunda vinnutíma, lægstu
daglaun yrðu 1 rúbla, verkamenn íengju
sjálfir að velja nefnd manna, er hlutaðist
til um, að aðbúnaðurinn væri viðunandi
o. s. frv. Vinnuveitendur vitdu ekki gefa
neitt ákvcðið svar. 18. jan. lögðu því 14
þús. vtrkamenn niður vinnu sína og brátt
fylgdu aðrir eptir um alla Pétursborg og
21. var talan komin upp í 100 þús. að
minnsta kosti. Verkamenn héldu nú fundi
með sér til að ráðgast um, hvað gera skyldi.
Nutu þeir þess, að Sviatopolsk-Mirski
var enn við völdin og F u 11 o n borg
meistari var einnig frjálslyndur maður, svo
að þeir fengu f friði að halda fundi sína.
Þeir afréðu nú, að safnast saman sunnu-
daginn 22. jan. fyrir fran an „vetrarhöll-
ina“, aðseturshöll keisara, fá hann sjálfan
til viðtals og færa honum bænaskrá. Þeir
héldu, að ef þeir einungis gætu fengið að
bera bænir sínar fram fyrir sjálfan keisar-
ann, hinn heilaga föður Rússa, þá mundi
hann hljóta að sinna þeim og veita þeim
hjálp sína. En keisara og stjórninni þótti
þetta afarískyggilegt. Var því herlið úr
grenndinni dregið saman til þess að hafa
til taks, og þegar í birtingu á sunnudag-
inn var fimmfaldur hermannavörður kring-
um vetrarhöllina og auk þess mikið lið
dreift hingað og þangað um borgina.
Verkamennirnir streymdu eigi að síðurað
úr öllum áttum og héldu í áttina til vetr-
arhallarinnar. Foringi þeirra var ungur
prestur, er Gapon hét og hafði áunnið
sér afarmikið traust meðal þeirra. Var
það mest fyrir hans tilstHli, að ráð þessi
voru tekin. Hann gekk sjálfur í prests-
skrúða í broddi fylkingar með bænaskrána
til keisara í annari hendi og krossmarkið
í hinni. Menn sungu bænarsálma fyrir
keisara og föðurlandinu og allir voru mjög
vongóðir um, að nú fengju þeir brátt upp-
fylling óskíi sinna, er þeir kæmu fram fyr-
ir auglit hins „helga tsars". En það
fór allt öðruvísi. Hermennirnir vörnuðu
verkamönnunum framgöngu, áður en þeir
höfðu sameinazt í einn hóp, og þá er þeir
ekki skeyttu því skutu þeir á þá og kó-
sakkarnir riðu með brugðnum bröndum
inn í mannþyrpinguna. Flestallir verka-
mennirnir voru vopnlausir, en einstaka
höfðu þó skammbyssur og reyndu að veita
nokkurt viðnám, en gátu það auðvitað
ekki. Þetta gat því enginn bardagi heit-
ið, heldur hrein og bein slátrun og hún
framin f nafni sjálfs friðarkeisarans. Að-
farir herliðsins voru hinar sömu um alla
Pétursborg. Sumstaðar höfðu konur og
börn slegizt með í förir.a, en urðu auðvit-
að að sæta sömu kostum, þvi að engin
grið voru gefin. Skömmu eptir hádegi
komst allmikill fjöldi verkamanna alla
leið til vetrarhallarinnar, þrátt fyrir alla
mótspyrnu. En þar urðu lfka viðtökurnar
innilegastar. Skotin dundu á lýðnumjafnt
og þétt og kösakkarnir riðu þvert í gegn-
um múginn og hjuggu á báðar hendur, þar
til allt fólkið var tvístrað, og Newski-
Prospekt, aðalgata Pétursborgar var
lauguð blóði. Annars hefði verið unnið
fyrir g(g, þó að múgnum hefði tekizt að
komast til vetrarhallarinnar, því að keis-
ari var þar alls ekki, heldur á Zarskoje
Zelo, höll fyrir utan borgina. Hvað
margir hafi verið drepnir eða særðir þenn-
an dag vita menn ekki neitt með vissu.
Stjórnin segir 2—300, en flestir telja þó
hitt lfklegra, sem fréttaritarar segja, að 3
þús. að minnsta kosti hafi fallið eða orð-
ið sárir. Samt er sagt, að sumir af her-
mönnunum hafi hikað við að skjóta á
lýðinn og að sumir foringjarnir hafi fallið
fyrir skotum undirmanna sinna, en mikil
brögð hafa varla verið að því. Wladimir
föðurbróðir keisara hafði forustuna fyrir
herliðinu þann dag Hvað orðið hefur um
Gapon vita menn ekki. Sumir segja,
að hann hafi fallið, aðrir, að hann hafi
orðið sár og fluttur á spítala, en aðrir, að
hann hafi verið tekinn höndum og loks
enn aðrir, að honum hafi tekizt að flýja
og því er nú almennt trúað; sumir segja,
að hann sé jafnvel kominn burt úr Rúss-
landi.
Næsta dag hófust enn á ný bardagar
milli verkamanna og hersins ( útkjálkum
bæjarins, einkum í Wassili Ostrow,
sem liggur á eyju í Newa. Verkamenn
höfðu aflað sér vopna með því að brjóta
upp vopnabúr og vopnasmiðjur, og hrúg-
að upp vögnum og öðru skrani á göturn-
ar, er nota mætti sem skotgarða. (Jpp-
reisnin var hafin. Fréttist jafnvel, að
bráðabirgðastjórn væri sett, sem strax væri
til taks, þegar sú gamla væri fallin um
koll. En hún reyndist samt öflugri. Þeg-
ar sama dag var mestöll mótstaða 1 Pét-
ursborg brotin á bak aptur. Fullon
borgarstjóri, er þótti vera alltof linur, var
sendur í burtu, en í stað hans settur
Trepoff, er áður var lögreglustjóri í
Moskva og þótti svo harðfengur, að hann
hvað eptir annað hefur orðið fyrir bana-
tilræði. Honum var nú fengið ótakmark-
að vald f hendur til þess að friða borg-
ina og hann hefur enga mildi sýnt. Hann
hefur látið setja í fangelsi fjölda manna,
þar á meðal skáldið Maxim Gorki, er
jafnvel var talinn einn meðal þeirra, er
mynda áttu hina nýju stjórn. Verkamenn
komu til Pétursborgar annarsstaðar frá
til þess að reyna að hjálpa félögum sín-
um. Gerðu þeir allan þann óskunda, er
þeir gátu, slitu málþræði, rifu upp járn-
brautarteina, skemmdu rafmagnsstöðvarn-
ar, svo að bærinn var Ijóslaus um tíma.
En allt kom það fyrir ekki. Trepoff var
ósveigjanlegur og ekkert varð ágengt. Nú
má heita, að allt sé kyrrt orðið í Péturs-
borg og flestir verkamennirnir hafa tekið
vinnuna upp aptur.
Frá Pétursborg breiddist hreyfingin út
um allt Rússland. I Sevastopol gerðu
liðsmenn á Svartahafsflotanum samblástur
og kveiktu í sjóliðsforðabúrunum og hí-
býlum herforingjanna. IMoskva og
mörgum fleiri bæjum lögðu verkamenn
niður alla vinnu, og bæði þar og víðar
voru hervörzlur settar. Borgarstjórinn f
Moskva lét festa upp áskoranir til lýðsins
um, að taka upp aptur vinnuna og láta
ekki afvegaleiðast af fjandmönnum Rúss-
lands, sem studdir væru með japönsku og
ensku fé. Þetta var svo endurtekið víðar
um Rússland og jafnvel sjálf helga sýnód
an hefur komið rneð Kkar aðdróttanir.
Meiningin er auðvitað, að leiða athygli
manna frá óstandinu innanlands með því
að reyna að sameina alla í hatrinu gegn
útlendum fjandmönnum, Japönum og Eng-
lendingum.
Mest hefur kveðið að uppreisninni í
Póllandi. í Varsjá hefurborgarstjór-
inn Tjestkoff fengið ótakmarkað vald
( hendur, eins og Trepoff í Pétursborg og
grimmdin, sem beitt hefur verið þar hef-
ur verið sú sama. Mörg hundruð verka-
manna hafa verið höggnir niður af her-
mönnunum. Varakonsúll Englendinga
særðist tneðal annara, þó að það hafi auð-
vitað orðið óvart. En ekki verður það
til að auka vináttuna milli Rússa og Eng-
lendinga, sem þó ekki var mikil áður.
Annars hafa óeirðir verið víða annarsstað-
ar í Póllandi og þeim er ekki lokið enn.
Járnbrautarbrýr hafa verið sprengdar í lopt
upp og ýmislegt annað til hindrunar sam-
göngum og viðskiptum.
Þó að engin grið hafi verið gefin hing-
að til af hálfti stjórnarinnar mun hún samt
vera farin að sjá, að betra sé að hafa
verkalýðinn með sér en móti. Hafa því
verið gerðar ráðstafanir til að taka verka-
mannalöggjöfina til meðferðar og endur-
bæta hana samkvæmt boðskap keisara 25.
des. I tillögu fjármálaráðgjafans er það
talið sanngjarnt, að vinnutí’ninn sé lækk-
aður þegar niður í 10 stundir og innan
skamms megi svo.lækka hann meira allt
niður í 8 stundir. Ef það yrði úr, gengi
Rússland feti framar en önnur ríki hafa
treyst sér til í því efni. En stjórninni
þykir auðvitað mikið tindir því komið að
friða verkamenn, að þv( er snertir Kfskjör
þeirra, því að þá muni þeir ekki fylgja
fast fram kröfunum um pólitiskt sjálfstæði.
— 1. þ. m. tók keisari móti nefnd manna
af verkamönnum; reyndar var hún ekki
valin af verkamönnum sjáifum, heldur af
Trepoff. Keisari tók þeim með mestu
vinsemd og veitti þeim hinn bezta beina,
kvað sér mjög annt um hag þeirra og
bað þá að tala um fyrir félögum sínum,
svo að þeir létu ekki afvegaleiðast af glæp*
samlegum fortölum fjandmanna Rússlands
og keisaradæmisins. (Ein fregn segir, að
menn þessir muni alls ekki hafa verið
verkamenn, heldur dularklæddir lögreglu-
þjónar!).
Hreyfing hefur verið meðal rithöfunda
víðasthvar um Norðurálfuna ( þá stefnu,
að senda Rússastjórn ávarp og biðja hana
í nafni alls hins menntaða heims um grid
fyrir Gorki. Fyrir nokkrum dögum
fréttist, að stjórnin hefði látið sér þetta
að kenningu verða og látið hann lausan,
en það var borið til baka aptur. Sumir
segja, að hann eigi að hengjast, en bágt
er að vita hverju trúa skal.
Nú er Sviatopolsk-Mirski alveg
farinn frá. Sá heitir Bolygin, sem orð-
inn er innanrlkisráðgjafi í hans stað og
er hann einn af apturhaldsseggjunum, en
aptur á móti hefur Murawiew dóms-
málaráðgjafi líka farið frá, og virðist það
benda á, að stjórnin ballist þó ekki alger-
lega til þeirrar hliðar, enda mun nú veg-
ur Witte’s fara vaxandi.
A ð a 11 i n n bæði í Moskva og Péturs-
borg hefur sent keisara ávörp, sem auð-
vitað eru mjög lotningarfull, en mælast
þó til, að hann rýmki stjórnfrelsið og kalli
saman þing.
Austrænl úfriðurinn. Ófriðarfréttanna
hefur upp á síðkastið Ktið gætt vegna at-
burðanna í Rússlandi sjálfu og hefur þó
ekki verið með öllti tíðindalaust. Ridd-
arasveit M i s t s j en k o f fs kósakkaforingja
um 3000 manns, er komst að baki Japön-
um, svo sem áður er getið, náði 11. f. m.
N j ú t s v a n g og rak Japana þaðan í burtu,
enda voru þeir fáliðaðir, en 12. kom til
orustu við I n k o u og urðu Rússar þá að
víkja undan og ínisstu 300 manns. Tókst
þeim síðan að komast heilu og höldnu
aptur til stöðva Rússa og þykir það vel
gert. Þó þykir liklegt, að þeir hafi orðið
að fara fyrir vestan Ljaofljótið, en þar
hafa Kínverjar yfirráðin ennþá.
Sfðan var allt með friði og spekt á her-
stöðvunum þangað til 25. f. m., að Grip-
enberg hershöfðingi gerði árás ájapana
og tók nokkra smábæi frá þeim fyrir norð-
an Húnfljótið. 26. héldu Rússar suður
yfir Húnfljótið og réðust á Shenanpu
(eða Sandepu), sem var vel víggirt borg
f höndum Japana nokkru fyrir norðan
Ljaojang. Tókst Rússum að ná fótfestu í
nokkrum hluta bæjarins, en næsta dag
(27.) urðu þeir þó að hörfa til baka og
nú hófu Japanar sókn og stökktu Rússum
aptur norður fyrir Húnfljótið. 30. var or-
ustunni lokio og stóð þá hér um bil allt
við sama sem áður. Mannfallið hefur ver-
ið allmikið. Manntjón Rússa hefur verið
um 13 þús. manns, en Japana um 7,000.
Gripenberg hefur þegar fengið lausn frá
herstjórninni vegna heilsubrests, en Kk-
lega mun orsökin þó öllu heldur liggja í
óförunum fyrir Japönum. Hann heldur
nú heim til Pétursborgar og kvað hafa