Þjóðólfur - 07.04.1905, Page 1

57. árg
Reykjavík, föstudaginn
7. apríl
1905.
JTs 15.
Margarine
það, er verzlunin EDINBORG hefur jafnan nægar birgðir af, bæði ( kvartél-
um og kössum, í i og 2 pd. töflum, er sérstök tegund, sem tekur öllum öðrum smjör*
líkistegundum fram að gæðum. — Síðastliðið ár seldi verzlunin um
28 þúsund pund
af þessu smjörlíki, enda er víst, að þeir, sem einu sinni hafa reynt það, kaupa ekki
smjörlíki annarsstaðar. Þessi tegund fæst HVERpl Á ÍSLANDI NEMA Í
VERZLUNINNI
Edinborg.
Útlendar fréttir.
—o---
Kanpmannahöfn 22. marz.
Austræni ófriðurinn.
Ornstan við Mnkden. Rnssar bíða al-
grerðan ósignr og flýja norðnr til Charbin
með lcifnr hersins.
Svo sem getið var í síðasta fréttabréfi
hófu Japanar í lok febrúarmánaðar al-
menna árás á lið Rússa, er stóð umhverf-
is Mukden. Voru þeir þá komnir með
töluvert lið bæði austur og vestur fyrir
þá, svo að þeir mynduðu hálfhring um-
hverfis Rússa og réðust á þá úr þrem átt-
um í senn. Hófst nú hin mesta orusta
og mannskæðasta, er háð hefur verið um
langan aldur. I seytján daga \'ar or-
ustan háð því nær hvíldarlaust dag og
nótt af framundir einni miljón her-
manna, er náðu yfir margra mílna
svæði.
Orustan hófst með því, að Kuroki
gerði árás á og sigraði Rennenkampf,
er var með Kósakka slna lengst í austur
frá aðalher Rússa, og náði þá bænum
Tsinghocheng, er liggur f suðaustur
frá Mukden. Hélt hann nú lengra norð-
ur og hugðist að vinna fjallaskörð þau,
sem erti f Talinfjallgarðinum suðaustan-
vert við Mukden og rammlega víggirt.
Var þar til varnar r. herdeild Rússa und-
ir forustu Lenevitsj. Varð hér hin
harðasta viðureign og börðust hvorutveggju
af hinni mestu hreysti. l’ó lauk svo, að
Kuroki náði hverju skarðinu eptir annað
og 8. þ. m. varð Lenevitsj að láta undan
síga norður að Húnfljótinu, er rennur
rétt fram hjá Mukden að suðaustanverðu.
Kuroki hélt á eptir Rússum, þegar næsta
dag var hann kominn með nokkurn hluta
*f liði sínu norður fyrir Húnfljótið. Var
nú viðbúið, að hann mundi komast að
baki Rússum og króa þá inni, svo að
Kuropatkin lét þegar þá skipun út ganga
(h. 9.), að allur herinn skyldi halda undan
norður til Tieling.
Þegar Kuroki hóf árásina að austan-
verðu sendu Rússar allt það lið, er þeir
máttu til móts við hann. En þegar minnst
varði réðst Oku 3. marz að suðvestan-
verðu á 3. herdeild Rússa undir forustu
Kaulbars. VeittuRússar þar svo harða
mótspyrnu, að Japanar fengu í marga
daga lítið áunnið, þó að þeim veitti held-
ur betur, enda höfðu Rússar ekki búizt
við árás úr þessari átt.
Um sama leyti (3. marz) varð einnig
vart við N o g i í vestur og norðvestur af
Mukden. Höfðu Rússar ekki fyr fengið
vitneskju um ferðalag hans, enda er jafn-
vel haldið, að hann muni hafa farið yfir
lönd Kfnverja til þess að komast fram
hjá Rússum, án þess að þá grunaði nokk-
uð. En þar sem nú svo var komið sendi
Kaulbars einn af hershöfðingjum sínum,
Terpitzki, á móti honum. Gerði hann
afarharða árás á Nogi og tókst að stöðva
hann um hríð. Varð mannfallið svo mik-
ið, að Rússar hlóðu garða af búkum hinna
föllnu fjandmanna, er þeir þöktu með
mold og notuðu síðan sem skotgarða. En
brátt kom það í ljós, að Japanar voru
Rússum yfirsterkari og hopuðu Rússar því
austur eptir til Mukden. Hinn 9. var bar-
izt hjá keisaralegstöðunum kínversku
skammt frá Mukden og þar sem Kuroki
að austanverðu einnig átti allskammt þang-
að, afréðu Rússar, svo sem áður er sagt,
að halda norður eptir til Tieling til þess
að verða ekki afkróaðir. En menn halda,
að skipun þessi hafi borizt of seint í hend-
ur þeim hluta Rússahers, er lengst var
stiður og vestur af Mukden. Að minnsta
kosti barðist Kaulbars enn fyrir sunnan
Mukden daginn eptir að Japanar höfðu
sest í bæinn, og er því hætt við, að mikl-
um hluta liðs hans muni ekki hafa getað
orðið bjargað úr klóm Japana.
I miðfylkingunni (beint suður af Muk-
den) var einnig sífellt barizt. Var Nodzu
þar fyrir liði Japana. Gerði hann fyrst
einungis smá áhlaup á Rússa, en þá er
fylkingararmarnir voru farnir að nálgast
að baki þeirra', hóf hann svo öfluga árás
á þá, að þeir gátu ekki viðnám veitt.
Yfirforingi Rússa þar, Bilderling, féll,
en H e r s c h e 1 m a n n, er þá tók við for-
ustunni hélt norður eptir til Tieling með
þær leifar herdeildarinnar, er honum tókst
að bjarga út úr liðshring Japana.
Japanar veittu Rússum þegar eptirför,
og hafa stundum orðið allbörð vopnavið-
skipti milli þeirra sfðan, einkum nokkru
fyrir sunnan Tieling. Rússar létu þar
ekki staðar numið, heldur héldu norður
eptir áleiðis til Charbin og sfðustu fregn-
ir segja, að þeir séu í nánd við Kajuten,
er liggur ekki allskammt norður frá Tie-
>
ling. Hinn 16. þ. m. settust Japanar í
T i e 1 i n g.
Svo sem nærri má geta hefur manntjón-
ið af beggja hálfu verið feiknamikið, en
hversu mikið það hefnr verið er ómögu-
legt að segja enn með neinni vissu. Ept-
ir síðustu fregnum frá Tokio gizka menn
þar á, að Rússar hafi alls misst 175 þús.
manns að þeim meðtöldum, er teknir hafa
verið til fanga, en manntjón sitt teljajap-
anar 50 þús. Afarmikið herfang hefur
fallið í hendur Japana (fallbyssur, skotfæri,
vistir, hestar o. s. frv.). Hafa menn mjög
lofað herkænsku Oyama's marskálks og
jafnvel lfkt honum við Napóleon, en hins-
vegar þykir Kuropatkin hafa brugðizt
þeim vonum, er menn gerðu sér um hann.
Yfirforustan hefur nú líka verið tekin af
honum og fengin í hendur Lenevitsj.
Síðustu fregnir segja, að Kuropatkin muni
verða kyr þar eystra sem undirmaður
Lenevitsj’s og fá lið það til forráða, er
hann stýrði (1. herdeildina).
Ekki vilja Rússar heyra talað um frið,
þó að í svo óvænt efni sé komið fyrir
þeim, en hyggjast að senda ennþá nýja
herskara austur til Asfu.
Floti Rosdestvensky’s, er í meir
en 2 mánuði hefur legið í nánd við
Madagaskar, hélt í burtu þaðan fyrir nokkr-
um dögum og stefndi í austurátt. — Nýi
flotinn, er sendur var af stað í fyrra roán-
uði undir forustu Nebogatows admír-
áls, er nú kominn suður fyrir Suezskurðinn.
Finnland. í fyrra dag varMjasojedoff
landshöfðingja í Wiborgarléni veitt bana
tilræði. Ungur maður (22 ára að aldri)
Matti Reinikka skaut á hann _ þrem
skotum og særði hann allmikið, en þó
eigi til bana. Hann var þegar handtek-
inn og tveir menn aðrir, er átt höfðu að
vera í vitorði með honum. Hann hafði
verið handtekinn í fyrra fyrir grun um
banaráð við Eliel Johnson „statsprokura-
tor", er drepinn var fyrir skömmu. Hann
slapp þá undan til Svfþjóðar og dvaldi
þar þangað til nú. Mjasojedoff hafði ver-
ið mikill vinur Bobrikoffs.
Danmörk. I gær var hýðingarfrum-
varpið til 2. umræðu f fólksþinginu og
var samþykkt þar með 10 atkv. mun (56
gegn 46), svo að það verður nú innan
skamms afgreitt sem lög frá þinginu. Með-
al þeirra, er atkv. greiddu gegn frv. í
þetta sinn var Deuntzer fyrv. ráðaneytis-
forseti.
Skáldkonan norska, Amalie Skram,
dó í Kauptnannahöfn 15 þ. m.
H . V. S t h y r fyrv. biskup á Fjóni dó
5. þ. m. Hann var kennslumálaráðherra
1897—1900.
Eiiglanð. W y n d h a m ráðherra fyrir
írland hefur fengið lausn vegna þess, að
hann þótti hallast meir að heimastjórnar-
stefnunni, en flokksbræðrum hans þótti
geðfellt. Ennfremur hefur Selborne sjó-
málaráðherra farið frá völdum. Verður
hann landstjóri f Suður-Afríku í stað
Milners. En annars situr ráðaneytið í
heild sinni ennþá að völdum, en er þó
farið að verða valt í sessi, svo að varla
mun langt að bíða þess, að það verði að
víkja fyrir „viggunum".
Geðveikrahæli.
Fátækramálanefndin hefur í samráði við
Guðmund héraðslækni Björnsson samið
frumvarp til faga um stofnun geðveikra-
hælis hér á landi, og er frumvarp þetta
með ástæðum og athugasemdum nú prent-
að. Er ætlazt ti), að geðveikrahælið sé
sett á bújörð f nánd við Reykjavík, ann-
aðhvort á Kleppi, Setbergi eða Ási við
Hafnarfjörð. Er gert ráð fyrir, að það
rúrni 22 geðveika menn, og að kostnaður
við stofnun þess verði 68,000 kr., en
árleg útgjöld til hælisins úr landsjóði
áætluð 6,290 kr., sem beínt tillag. Er
gert ráð fyrir, að allur kostnaður við
rekstur stolnunarinnar verði rúmar
12,000 kr. árlega, eða hér um bil
helmingi meira en landsjóðstillaginu nem-
ur, en sá helmingur, eða aðrar 6000 kr.,
á að nást með ágóða af búskap á spft-
alajörðinni og f meðgjöf með sjúkling-
untim, er aðstandendur þeirra eiga að
greiða f landsjóð, og er hún ákveðin 45
a. með hverjum geðveikum manni á dag,
ef hann er þurfamaður, en ella 90 aurar
á dag. — Vitanlega er kostnaðaráætlunin
við rékstur þessarar stofnunar nokkuð laus-
leg, eins og sllkar áætlanir eru og hljóta
jafnan að vera, en allnærri ætti hún að
fara, einkum þá er hægt er að miða við
annan spítala hér — holdsveikraspítalann.
— Til að spara útgjöld er ekki ætlazt til,
að sérstakur læknir verði við stofnunina
fyrst um sinn, heldur fái læknir sá, er
næst býr hælinu (t. d. læknirinn í Hafn-
arfirði, el hælið verður þar) 600 kr. árlega
þóknun fyrir eptirlit með hælinu. Sam-
kvæmt skýrslu um vitskerta sveitarómaga
1902, voru þá 154 vitskertir og geðveikir
menn í landinu(72 brjálaðir, 52 geðveikir,
30 fábjánar). — Nefndin gerir ekki ráð
fyrir, að hælið geti komið til notkunar
fyr en á árinu 1908, svo að ekki þurfi
að gera ráð fyrir neinum útgjöldum þess
vegna á fjárlögunum 1906—7, nema ei
til vill tll utanfararstyrks handa lækni
þeim, er tæki að sér eptirlitið.
Þvf verður ekki neitað, að fullkomin
þörf sé hér á sérstöku geðveikrahæli fyrir
þá sjúklinga, sem erfiðastir eru og mest
vandræði er að annast á heimilunum.
Meðferð á slíkum sjúklingum hefur og
opt verið hin hörmulegasta og mjög harð-
ýðgisleg. En úr því verður naumast bætt
nema með sérstakri geðveikrastofnun, og
það er miklu betra en ekki, þótt hún
væri fyrst um sinn ekki stærri, en nefnd-
in hefur stungið upp á. Er sennilegtC að
mál þetta fái góðan byr á þinginu í sumar.
Gull í Eskihlíðarmýrinni(?).
Það þótti ekki litlum tfðindum sæta,
er sú frétt barst hér út um bæinn árla á
laugardagsmorguninn var, að gull væri
fundið í mýrarkrikanum vestan undir Eski-
hlíðarhæðinni, rétt fyrir sunnan Hafnar-
fjarðarveginn gamla. Þar hefur síðan í
haust verið borað með jarðnafri til að
leita að vatni fyiir bæinn, eins og kunn-
ugt er. Þá er komið var 118 feta djúpt
niðtir í síðari holunni, kom upp á nafr-