Þjóðólfur - 14.04.1905, Side 1

57. árg.
Reykjavík, föstudaginn 14. apríl 19 05.
Jti 16A.
Að hafa nægilegt og hreint lopt að
anda
að sér, er nú á tímum álitið eitt hið helzta lífsskilyrði fyrir mannlegan llkama, og
er það
trú
allra lækna, að fæðan því að eins komi að fullum notum, að þessa sé gætt. Þetta
hefur nú verzlunin EDINBORG
í Reykjavílc
einmitt haft fyrir augum, er hún lét reisa hina veglegu vefnaðarvörubúð sina, sém nú
verður opnuð innan fárra daga. Býður hún því alla, konur og karla, unga og gamla
velkomna. svo þeir geti gengið úr skugga um, að þar sé æt(ð nægð af Hfslofti, — og
— smekklegum, fjölbreyttum og ódýrum vörum.
Útlendar fréttir.
—o---
Kanpmannahöfn 31. marz.
Frá úfriðnnm. Friður í vænðnm.
Af ófriðnum hafa litlar fregnir farið síð-
astliðna viku aðrar en þær, að Japanar
elta Rússa lengra og lengra norður eptir,
en Rússar veita dálítið viðnám eptir megni
á stöku stað til þess að tefja fyrir eptir-
förinni. Sú fregn hefur borizt, að Japanar
ætli í annað sinn að reyna að umkringja
Rússa, en engar sönnur eru fengnar fyrir
því. Japanar kveðast ekki muni nema
staðar fyr en í Charbin, en þangað búast
þeir við að komast kringum 10. apríl.
Annars virðast nú Rússar loks farnir að
sjá, að vonlaust sé að halda lengur áfram
ófriðnum, því að ofan á ófarirnar fyrir
Japönum bætist nú, að lánstraustið er á
förum, en til þess að heyja stríð þarf um-
fram allt peninga. Það er nú líka sann-
frétt, að farið er að gera gangskör að því,
að fá friði komið á, og má búast við, að
það takist innan skamms. Fyrst um sinn
semja þó ekki fjandmennirnir beinlínis
hvorir við annan, heldur verður notuð
milliganga einhvers annars ríkis. I dag
fréttist, að Roosevelt forseti Bandaríkj-
anna hafi verið valinn sem milligöngu-
maður til þess að reyna að koma á sam-
komulagi um, á hvaða grundvelli samn-
ingar skuli hafnir. Það hefur heyrzt, að
Rússastjórn hafi gefið í skyn, að hún vilji
einungis frið semja með þeim kjörum, að
hún þhrfi engan herkostnað að greiða Jap-
önum og ekkert land að láta af hendi við
þá. I Pétursborg hefur því verið neitað,
að Rússland væri neitt að sækjast eptir
friði, en þau mótmæli munu víst einung-
is vera til málamynda.
Á Rússlandi lifir ávallt í kolunum. Ó-
eirðirnar hafa heldur aukizt síðastliðna
viku. Einkanlega hefur kveðið að þeim
i bænum Jalta á Krímskaganum. Þar
hefur allt verið í báli og brandi, hús brot-
in og brennd. Hefur orðið að draga að
lið úr nágrenninu. I Eystrasaltslöndunum,
einkanlega í Líflandi, hefur einnig ver
ið mjög ókyrt, og í Pétursborg hafa verið
gerð ný verkföll. — Banatilræði hefur ver-
ið framið við N o 1 k e n lögreglustjóra 1
Yarsjá fyrir skömmu. Var sprengikúlu
kastað undir vagn hans. Hann komst þó
Hfs af, en varð mjög sár. Aptur á móti
beið lögregluþjónn einn, er var nærstadd
ur bana og 5 menn aðrir særðust. — I
gær var skotið á Trepoff borgarstjóra í
Pétursborg, en hann sakaði ekki. — I gær
gerði lögreglan í Pétursborg góða veiði.
Hún hafði komizt á snoðir um samsæri
til þess að ráða af dögum Vladimir stór-
fursta, Trepoff borgarstjóra og Bolygin
innanríkisráðgjafa, og í fyrrinótt tók hún
höndum 12 manns, er verið höfðu í þeim
ráðum, ’þar á meðal nokkrir, er lögreglan
lengi hefur verið að leita að. Menn ætla,
að samsærismennirnir hafi verið sviknir 1
tryggðum.
Finnland. Mótmæli finnska þingsins
gegn nauðungarlögunum hefur haft þau
áhrif, að hermannaútboðið í ár á ekki að
fara fram eptir útboðslögunum frá 1901
og dómararnir eiga hér eptir að vera óaf-
setjanlegir. Aptur á móti er alræðisvald
landstjórans enn ekki afnumið.
Danmörk. 28. þ. ra. fóru fram hinar ár-
legu kosningar á */« af bæjarstjórn Kaup-
mannahafnar. Tvö síðustn árin hafa hin-
ir svokölluðu Anti-socialistar (hægri og
hinir íhaldssamari vinstrimenn, er ráða-
neytinu fylgja) unnið sigur við þær kosn-
ingar, en nú lutu þeir í lægra haldi fyrir
sósíalistum og hinum frjálslyndari vinstri-
mönnum.
29. þ. m. dó dr. phil. Gert Winther
92 ára að aldri. Hann var fyr einn af
foringjum vinstrinianna og sat á grund-
vallarlagaþinginu 1848.
Elzti þingmaður Dana, de 'l'hygeson,
dó í dag. Hann skorti einungis nokkra
daga í 99 ár.
2. aprít verða iooársfðan æfintýraskáld-
ið H. C. Andersen fæddist. Eru ýms
hátíðahöld í minningu þess um þessar
mundir.
Frakkland. Skáldsagnahöfundurinn
Jules Verne lést fyrir skömmu á bústað
sínum f Amiens, 77 ára að aldri.
í gær varð járnbrautarslys f nánd
við París. Lest ein hljóp af sporunum,
eimreiðin og 3 vagnar ultu um koll og
kviknaði í þeim, og f þeim svifum kom
lfka önnur lest þjótandi á þá. Manntjón
varð nokkuð.
Á Krít eru sífellt töluverðar óeirðir. Sá
flokkur, er óeirðunum veldur, vill koma
eyjunni inn undir Grikkland.
Villijálmnr Þýzkalandskeisari er nú á
ferðalagi suður í Marokkó. Mun sú
ferð að nokkru leyti gerð 1 þeim tilgangi,
að treysta verzlunarrfki Þjóðverja þar í
landi. Hafa landsmenn tekið honum með
miklum fögnuði og vænta þeir trausts hjá
honum gegn ágangi Frakka.
Viðnuki. Rvik 14. aþril.
Með „Skálholt" bárust dönsk blöð frá
1., 2. og 3. þ. m., en engar verulegar nýj-
ungar flytja þau. Á ófriðarstöðvunum
eystra nú að mestu kyrt. —Japanarkomn-
ir 105 enskar mílur norður fyrir Tieling.
— Heima fyrir á Rússlandi eru viðsjár
allmiklar og upphlaup, einkum í Kákasus-
löndunum, en þaðan mjög óljósar fregnir.
Mikill hluti þjóðarinnar óskar, að friður
verði saminn og í sama strenginn tekur
keisaraekkjan (Dagmar) og keisaradrottn-
ingin, en keisarinn vill láta halda ófriðn-
um áfram og fylgir honum allur stórfursta-
flokkurinn, en réttara er þó líklega, að
keisarinn láti stjórnast af honum. Friðar-
umleitunum miðar því enn ekkert áfram,
og sumir segja, að Roosevelt muni hættur
við að skipta sér af þessu, og séu það
Frakkar einir, er nú láti sig þetta mál
nokkru skipta. Flestir frakkneskir fregn-
ritar í Pétursborg sendu hraðskeyti til
Lundúna 2. þ. m. þess efnis, að ölljj/von
væri úti til að finna nokkurn samninga-
grundvöll, er báðir málsaðilar vildu sætta
sig við, en blöðin, sem flytja fregn þessa
geta þess jafnframt, að þetta muni vera
heldur mikið svartsýni.
Mikil hátíðahöld í Danmörku 2. þ. m.
á 100 ára afmæli H. C. Andersens og eru
dönsku blöðin þá dagana sneisafull af frá-
sögnum um alla þá viðhöfn. Meðal ann-
ars hefur Holger Drachmann ort Ijómandi
fagurt kvæði um Anderscn, og þykirkarli
þar hafa tekizt upp að fornum vanda. —
Rfkisþinginu var slitið 3. þ. m. — Meðal
samþykktra laga eru t. d. hýðingarlögin
nafnkunnu.
j- Skapti Jósepsson ritstjóri
Austra lézt 16. f. m. Nánar síðar.
Skírnir. Tímarit hins ísl.
Bókmenntaýélags /905. 1 hepti /—96
bls. Ritstjóri Guðm. Finnbogason.
Mörgum mun finnast fátt eitt um mynd-
ina af Skírni, sem er framan á kápunni.
Skírnir, hinn röski sendisveinn Freys, er
þar gráskeggjaður og eltilegur, armurinn
líkastur trjástofni með dýrshramm í hand-
arstað, og feldurinn, sem hann hefur varp-
að um axlir sér er engu lfkari, en hann
sé rekinn saman úr borðvið. Reiðskjót-
inn ber öll merki þess, að hann sé út-
tauguð húðarbykkja, sem ekki er á vetur
setjandi.
Heptið er fjölbreytt að efni, en ekki
veigamikið að sama skapi. Virðist það
einkum hafa vakað fyrir ritstjóranum, að
fá sem flesta samverkamenn, er hann færi
af stað. Einkarvel samdar eru greinar
þeirra Jóns ritstj. Ólafssonar um Willard
Fiske og Guðmundar læknis Magnússon-
ar uin Niels R. Finsen. Grein Jóns ólafs-
sonar bregður skýru ljósi yfir helztu æfi-
atriði hins látna öðlings og Islandsvinar,
og frásögnin um ást Fiske til hefðarmeyj-
ar þeirrar, er síðar varð kona hans er
hugnæm mjög og vel sögð og lýsir mæta
vel hinni viðkvæmu lund hans og trúfesti.
Guðm. læknir Magnússon er ekki maður
fjölorður f ræðu eða riti, en þó tekst
honum á örfáum sfðum að lýsa svo vel
vísindamennsku og mannmæti Finsens
sál., að bæði þeir, sem alls ekki þekktu
hann og þeir, sem voru honum lítt kunn-
ugir sannfærast um, að þar eigum vér í
orðsins fyllsta og fegursta skilningi að
sjá á bak mætum manni. Aptur á móti
eru myndir þær, er fylgja æfiágripunum
hvorki góðar né vel prentaðar og til lít-
ils sóma fyrir heptið og prentsmiðjuna.
Grein Steingríms Matthíassonar um lík-
brennslu er góð og þörf, og væntanlega
verður henni gaumur gefinn sem skyldi
Sama er að segja um efnisyfirlit Páls V.
Bjarnasonar yfir norsku hegningarlögin
nýju. Mun ekki vera vanþörf á, eins og
höf. tekur réttilega fram, að fara nú senn
hvað Hður að hreyfa dálítið við hegning-
arlögum vorum, sem eru í mörgum grein-
um úrelt*orðin.
Ritstjórinn ritar um heimavistarskóla
fyrir börn. Þetta er nýung mikil í lýð-
menntun vorri, en á hinn bóginn er það
enn lítt reynt bæði hjá oss og öðrum
þjóðum, hversu holl hún er. En að sjálf-
sögðu ber að taka mál þetta til rækilegr-
ar fhugunar. Að ætlun vorri verður það
aðalmótbáran mót heimavistarskólum að
svo komnu, að kennaramenntun vor á
enn svo langt í land, að vér eigum að
eins sárfáum kennurum á að skipa,
sem eru því vaxnir, að veita slíkum skól-
um forstöðu. En ef við förum nú þegar
að stofna slfka skóla og tilraunin mis-
heppnast, gæti vel farið svo, að menn
verði nýungunni alveg fráhverfir, ekki af
þvf að hún eigi það skilið, heldur af þvf,
að oss hefur brostið kunnáttu og lag til
að koma henni á. Sumar af áætlunum
höf. leika nokkuð í lausu lopti, eins og
eðlilegt er. Guðm. læknir Björnsson hef-
ur eptir beiðni ritstjórans skrifað nokkrar
leiðbeiningar um það, hvernig hýsa skuli
slfka heimavistarskóla í sveit. Hann get-
ur þess sjálfur, að vegna rúmleysis verði
tilsögn sfn »að þessu sinni stutt og ónóg«;
engu síður geta þeir, sem ætla að koma
upp skólum í sveit, hvort sem það eru
heimavistarskólar eða heimangönguskólar,
lært ýmislegt af henni.
Auk ýmislegs smælkis í hepti þessu,
svo sem ritdóma um nokkrar Islenzkar
bækur og annara smágreina, sem virðist
ekki ástæða til að vekja máls á, flytur
það skáldsögu eina eptir E. ritstjóra Hjör-
leifsson og tvö kvæði eptir þá Einar Bene-
diktsson og Guðmund Ijóðasmið Magnús-
son. Skáldsaga E. H. nefnist »Þurkur«
og stendur trauðla jafnfætis skáldsögum
þeim, er hafa áður birzt eptir höfundinn.
Kvæði E. B., kveðja Skírnis, er engan
veginn eins frumlegt og vel kveðið og
mörg önnur kvæði hans, enda hafa skáld
vor svo margsinnis lagt út af Hkum »texta«,
að það er næstum að bera 1 bakkafullan
lækinn. Færeyjakvæði Guðm. Magnús-
sonar eru fjölorðar og vel rímaðar hug-
leiðingar. En það er vonandi, að þegar