Þjóðólfur - 05.05.1905, Blaðsíða 1

57. árg.
Reykjavík, föstudaginn 5. maí 19 05,
19.
Ritsímamálið.
ii.
(Síðari kafli).
Það verður ekki annað séð, en að val-
týsku málgögnin byggi hamfarir sínar gegn
ritsímasamningnum meðal annars á þeirri
fjarstæðu, að ráðherranum hefði verið í
lófa lagið að láta íslendinga fá öll yfir-
ráð yfir þessu fyrirtæki, þar á meðal yfir
sæsímanum og verði hraðskeytanna með
honum. En þetta getur enginn maður
með heilbrigðri skynsemi heimtað af þeirri
einföldu ástæðu, að þá þyrfti það að vera
algerlega innlent félag, sem tæki allt þetta
stórvirki að sér, þar á" meðal lagningu
sæsímans. Hve mikið vit er ( slíku geta
víst flestir séð. Það liggur eflaust flest-
um heilvita mönnum nokkurn veginn (
augum uppi, að vér mundum harla seint
fá ritsíma, ef útlent félag yrði ekki til
þess að framkvæma verkið. Og þá er
spurningin. Atti ekki einmitt að leita til
hins »Stóra norræna« með þetta og var
aðra leið unnt að fara, eða var nokkur
von um betri kjör hjá öðru félagi? Það
er víst alveg óhætt að svara þessu öllu
neitandi, því eins og áður var vikið á,
voru tilboðin um loptskeytasamband öld-
ungis óaðgengiieg, auk þess sem sá stór-
kostlegi galli fylgir ennþá þeirri uppfundn-
ingu, að alls ekki verður fyrirbyggt, að
skeytin verði ekki hremmd af öðrum en
þau eru ætluð, svo framarlega sem menn
leggja sig fram um það og hafa tæki til
þess að ná þeim, og það gæti komið
sér harla ilia fyrir oss. Nei, Mareoni-
uppfundningunni er svo háttað, að það
væri hreinasta fásinna af oss að leggja
lít ( stórkostlegan kostnað til að fá það
samband.
En ritsíminn verður oss ávallt dýr, það
þarf enginn að ganga gruflandi að því.
Og það er enn ekki unnt að segja, hvað
kostnaðurinn við lagning landsímans fer
mikið fram úr þeim 300,000 kr., er vér
fáum hjá »St. n.« til þessa. En sama
má segja um svo mörg stórfyrirtæki. Það
er opt að meiru eða minna leyti rennt
biint ( sjóinn um, hvað þau muni kosta.
Það er opt alls ekki unnt að vita það
fyrirfram, hversu nákvæmar áætlanir sem
gerðar eru. Það er lagt út ( slík fyrir-
tæki engu að síður, ef þau aðeins eru
talin sjálfsögð og nauðsynleg. Það þarf
ekki annað en benda til dæmis á útrým-
ingu fjárkláðans. Það veit enginn enn
hvað hún muni kosta fyrir landið, hvað
þá heldur þegar byrjað var á henni. Og
samt var það mál ekki drepið, þótt
menn vissu ekki upp á hár fyrir fram,
hve mikill kostnaðurinn mundi verða.
En málið var talið nauðsynja- og vel-
ferðarmál, er ekki mátti undir höfuð leggja.
En er því þá ekki líkt varið með rit-
símann? Er það ekki fullkomið nauð-
synjamál fyrir land vort? Eiða á aðhafna
þeim tilboðum, sem nú eru fengin og
ðrepa með því málið að fullu og öllu?
Þetta virðast stjórnfjandamálgögnin
vilja, Þau virðast svo fjarri því, að telja
það nokkurt nauðsynjamál eða þarfamá),
að það er n ú orðið hreint og beint skað-
ræðismál í þeirra augum af þeim ástæð-
um, að það er ekki stjórnin þeirra, sem
komið hefur því á góðan rekspöl að það
verður dýrt, og af því, a ð vér ráðum því
ekki að öllu leyti. Sú var þó tíðin,
þá er annað hljóð var í strokknum þeim
meginn, og fáu var framar skipað en þessu
máli. Þá var ekki talað um kostnaðinn
eða neina annmarka á fyrirtækinu. Má
þó undarlegt virðast, ef það er orðið ó-
alandi og óferjandi á næstl. 6—7 árum.
Sannleikurinn er sá, að málið er nú ekki
síður nauðsynjamál en það var áður,
nema fremur sé, og einu má ekki gleyma,
aðþað verður alls ekki hjáþví
komizt fyrir oss að komast í r i t-
símasamband við umheiminn
sem fyrst, tíminn krefst þess, og
þjóðin unir því ekki lengur, að
búa við það samband við um-
heiminn, sem hún hingað til
hefur orðið að láta sér lynda.
Og* þjóðinni verður því ekki úr þessu
snúið við eins og sokkbol til að snúast
nú gegn þessu máli og drepa það, því
að hún veit, að það rekur að því hvort
sem er, að hún hlýtur að taka á sig
þann kostnað, er af sambandi þessu leið-
ir, og að hún kemst alls ekki hjá því. Og
hví skyldi hún þá ekki nú þegar grípa
hið hentuga tækifæri, sem áreiðanlegt er
áð ekki býðst betra síðar, hvernig sem
valtýsku málgögnin reyna að þvæla hana
og villa með Marconitilboðum og annari
fásinnu. Vitanlega eru refirnir til þess
skornir hjá málgögnum þessum að gera
þetta að æsingamáli, til þess að geta
sparkað ráðherranum. Þau ætla sér að
spana þjóðina á þingmálafundum nú 1
vor til þess að gera ályktanir um niður-
skurð málsins á þíngi og þarafleiðandi
fráför ráðherrans, sem vitanlega yrði að
segja af sér, ef meiri hluti þingsins sner-
ist á móti honum og ónýtti framkvæmdir
hans í málinu, með því að veita ekkert
fé til fyrirtækisins. Þá mundi Valtýing-
um dillað, ef þeir gætu leikið þann skolla-
leik við þing og þjóð. En sem betur
fer mun það ekki takast. Þjóðin er of
skynsöm til að láta hafa sig þannig að
ginningarfifli, því að þótt öllum sé það
ekki ljóst, hvílíkan gróða þjóðin yfirleitt
getur haft af ritsímasambandinu, þá
munu fæstir vera svo skyni skroppnir, að
þeir vilji láta drepa málið, þótt ekki verði
sýnt né sannað, að vér fáum fyrst um
sinn kostnaðinn við ritsímahaldið borgað-
an beinlínis með hinum beinu tekjum
| af ritsímanum árlega. Þess megum vér
naumast og að sjálfsögðu ekki vænta,
sízt fyrst í stað. En við það eitt má
ekki miða, þá er um jafnþýðingarmikið
mál er að ræða. Þá væru rnörg nauð-
synjafyrirtæki dauðadæmd, ef þann mæ.li-
kvarða ætti á þau að leggja, að ekki
væri lítandi við þeim, ef rekstur þeirra
borgaði sig ekki til fulls beinlínis með árs-
tekjunum. Þá ætti t. d. að leggja niður
póstgöngur um landið, af því að land-
sjóður fær ekki jafnmikið 1 aðra hönd
eins og hann kostar til þeirra. Og þá
ætti einnig að sleppa öllum strandferðum
kringum landið. Það er stór kostnaður
fyrir landsjóð að fá þeim haldið uppi og full-
yrt, að þær borgi sig ekki fyrir félag það,
' er hefur þær á hendi, tæplega með land-
3. maí var opnuð i verzl, ^EDINBORG*
Ný skófatnaðardeiId
og eru þar á boðstólum allar tegundir skófatnaðar, ristarskór, öklaskór, stíg-
vél, morgunskór, dansskór, flókaskór o. fl. o. fl., bæði á börn og fullorðna;
er óhætt að mæla með þessum vörum, þar eð sérstaklega hefur verið
vönduð innkaup á þeim, og mundu því standast allan samanburð verðs og
gæða annarsstaðar; má t. d. nefna að barnaskór eru frá 0,65, ung-
lingaskór og stígrvél eru frá 2,25 til 5,75, kvennm.skór og stíg-
vél frá 1,95, karlm.skór og stigvél frá 2,95 til 15,75, morgun-
Skór frá 0,60 o. s. frv.
Virðingarfyllst
Ásgeir Sigurðsson.
sjóðsstyrknum, hvað þá heldur styrklaust.
Það yrði harla smátt um framfarir í
heiminum, ef jafn grútarlegum smásálaraug-
um væri litið á allt, eins og valtýsku blöðin
prédika nú fyrir þjóðinni að hún eigi að
gera í ritsímamálinu. Og þetta þykist
vera »Framsóknarflokkur«, sem er að
troðaframkvæmdarleysis- og vesalmennsku-
hugsunarhætti inn í þjóðina af því að
leiðtogar þessir halda, að það falli í bezta
jörð, sé langsnjallasta ráðið til að villa
alþýðunni sjónir og fá hana til að dansa
eptir sinni pípu. En það er hætt við að
þessum herrum bregðist sú boga-
listin. Þjóðin sér hvar fiskur liggur und-
ir steini, með þessari hamramlegu og
hlægilegu kúvendingu ( málinu, hvernig
mennirnir hafa haft alveg endaskipti á
sjálfum sér, unnið það til að smjúga í
gegnum sjálfa sig —, bara til þess að
ná sér niðri á einum manni — ráðherr-
anum — og koma einhverjum af sfnum
nótum í sess hans. Þ á mundi hljóðið í
pípunni ekki verða lengi að breytast, ef
þessi sára þrá og héitasta ósk þeirra yrði
uppfyllt.
Því hefur stundum verið haldið fram,
að ritsímalagning innanlands gæti enn beð-
ið nokkra hríð, ef höfuðstaðurinn fengi
ritsímasamband við útlönd. Þetta vakti
meðal annars fyrir þeim, er vildu hafa
sfmann til Suðurlandsins sem næst Reykja-
vík. En það er ekkert útlit fyrir, að
menn láti sér það fyrirkomulag lengi
lynda. Atkvæðamagn Norðlendinga og
Austfirðinga á þingi mundi þá fljótt hafa
sýnt sig í því, að veita undir eins fé til
ritsírnalagningar yfir landið, enda er það
hverju orði sannara, að ritsímasamband
við útlönd kemur oss ekki að fullum not-
um, nema gott ritsímasamband sé jafn-
framt innanlands. Hefðuiu vér því ekki
þáð þessar 300,000 kr. frá St. norræna
og heimtað ritslmann til Suðurlundsins,
þá hefðum vér orðið að bera a 11 a n
kostnaðinn af landsímanum, eins og áður
hefur verið tekið fram í grein þessari.
Þess vegna var annar vegur en þessi ekki
fær. En ekki er ósennilegt enda mjög
sanngjarnt, að t. d. Arness- og Rang-
árvallasýsla, er svö mikil viðskipti
hafa við Reykjavlk, fengju landsímaálmu
austur að Þjórsá eða málþráð að minnsta
kosti, og þess yrði að öllum líkindum
ekki svo langt að bíða, þá er landsíma-
lagningu til Reykjavíkur væri lokið. Að
því leyti þyrftu sýslur þessar ekki að lfða
neinn hnekki við það, að sæsíminn er
ekki lagður til Suðurlandsins. Það er
í rauninni lakast fyrir Reykjavík, að hún
kemst ekki í öldungis beint samband við
útlönd. En vonandi verður enginn veru-
legur bagi að þvf.
Að lokum viljum vér beina þeirri á-
skorun til kjósenda í landinu, að þeir
geri ekki mál þetta að æsingamáli, held-
ur athugi það með stillingu og skynsemi
og hlutdrægnislaust. Það væri óheilla-
verk mikið, að skara nú eld að ófriðar-
kolunum og styðja þá ófriðarseggi í ís-
lenzkri pólitík, sem ekki hugsa um annað
en skara eld að sinni köku og hrinda
frá völdum hinni nýju stjórn vorri, er
bæði hefur reynzt framkvæmdarsöm og
áhugamikil til að efla gagn landsins, enda
þótt hún hafi setið skamma stund að
völdum. Og samróma álit mun það vera
flestra hinna betri manna, að ekki sé 1
valtýska flokknum neinn sá maður, er
ráðherrastöðunni sé vaxinn eða standa
mundi betur í henni, en Hannes Hafstein
hefur gert og mun gera, hversu mjög sem
hatursmenn hans ausa hann auri fyrir
allar gerðir hans stórar og smáar. Eða
hver skyldi sá ágætismaður(l) vera í þeirra
liði, sem þeir vilja láta taka við stjórn-
taumunum? Að líkindum dr. Valtýr.
En ef um þá tvo væri að velja, hyggjum
vér, að þorra almennings blandaðist ekkí
hugur um valið. Meira er óþarft að segja.
Það er hrein og bein skylda hvers góðs
Islendings að hlynna sem bezt að sjálf-
stjórn þeirri, er- vér höfum nú fengið, og
styðja hana til þess að geta leyst starf
sitt sem bezt af hendi, en vera ekki á-
vallt að reyna að bregða fæti fyrir hana
með illgirnislegum. rógi og hermdarorðum.
Sú lúalega aðferð er ekki aðeins þeim
til skammar, sem henni beita, heldur til
skaða Og bölvunar fyrir þjóðfélagið í
heild sinni, og getur haft hinar (skyggi-
legustu afleiðingar.
Þessvegna hlýtur þjóðin að vera á
verði gagnvart æsingaprédikunum og ill-
inda-þvogli þessara kumpána.