Þjóðólfur - 19.05.1905, Blaðsíða 2

90
ár falla úr sögunni eptirlit frá hálfu hins
opinbera með girðingum a: er lánið til
f>eirra væri að fullu borgað.
Fitjum 15. marz 1905.
St. Guðmundsson.
Origines Islandicae.
Það er ekkert smáræði, sem háskólinn
í Öxnafurðu hefur á síðasta mannsaldri
gert til þess að víðfrægja og efla þekk-
ing út um hinn menntaða heim á hinum
fornu bókmenntum Islands, máli þess og
sögu landsins í fornöld. Upp frá því að
Guðbrandur Vigfússon settist að
í Öxnafurðu 1866, hefur hvert stórverkið
svo að segja rekið annað um þetta efni,
sem gefin hafa verið út á kostnað þessa
háskóla. 1874 kom út orðabókin mikla
{Cleasby’s og Guðbrands), 1878 Sturl-
ungasaga (2 bindi) með ágætu yfirliti
-yfir fornu bókmenntirnar, 1879 íslenzk
lesbók og 1883 Corpus poeticum
b o r e a 1 e eða safn íslenzkra kvæða frá
fornöld í tveim stórum bindum með ensk-
um skýringum. Höfðu að öllum þess-
um ritum, nema orðabókinni, unnið í
sameiningu Guðbrandur Vigfússon og York-
Powell, enskur lærdómsmaður, aldavinur
Guðbrands. Jafnharðau og þeir höfðu
lokið við Corpus poeticum tóku
þeir að efna til nýrrar bókar, er þeir
ætluðu að nefna Origines Island-
i c a e og inni átti að halda safn af hin-
um helztu sögum og öðrum innlendum
ritum, er snerta landnám Islands og elztu
sögu þess. Þegar Guðbrandur dó 1889
var rit þetta komið svo iangt, að búið
var að prenta texta 1. bindis og nokkuð
af 2. bindi, en að hve miklu leyti hand-
rit að því, sem eptir var óprentað, væri
tilbúið, er mér ekki ljóst. En Powell
átti og ætlaði að ljúka við verkið, og 1890
var búið að prenta fram aðbls. 531—546
í II. bindi. Það veit eg af próförkum,
sem eg sá þá hjá honum. En sá maður
hafði mörg járn í eldinum, og var auk
|>ess innan skamms skipaður professor
regius í sögu við háskólann, og drógst
útgáfan ár frá ári. Andaðist Powell svo
í fyrra vor (1904) að ekki var útgáfunni
lokið, og voru þá liðin 15 ár frá láti
Guðbrands Vigfússonar. Hve mikið þá
hefur verið eptir ógert, er óvíst, en nú
(1905) er bókin komin með fallegum frá-
gangi í 2 bindum miklum og rækilegum
nafnaskrám við hvort bindi, sem í fljótu
bragði sýnast gerðar með vandlæti. Efni
þessa rits er svo mikið, að frá því verð-
ur ekki skýrt til hlýtar í stuttu máli. Þar
prentaður fjöldi af sagnaritum og sögum
í heilu lagi, svo se*n Landnáma, Is-
lendingabók, Kristnisaga, hin-
ar elztu biskupasögur o. fl., og
svo langir kaflar úr Qölda af sögunum,
ættatölur, lagabálka<r og margt fleira, og
fylgja því öllu saraan enskar þýðingar
orð eptir orð, og löng og lærdómsrík og
opt skemmtileg forspjöll. Útgáfa þessi er
af stjórn prentsmiðju Oxfordarháskóla
helguð minningu þeirra Guðbrands og
Powell’s:
»Hocopvs Gudbrando Vigfvs-
son, Frederico YorkPowellet
amicitia et stvdiorvm commv-
nitate conivnctis literarvm Is-
landicarvm peritissimis dedi-
cant Delegati preli Vniv. Ox-
o n. desiderii observantiae testi-
m o n i u m«.
I formála stjórnar Clarendonsprentsmiðj-
unnar (háskólaprentsmiðjunnar) við þetta
rit er farið góðum og fögrum orðum
um íslenzkar bókmenntir bæði að fornu
og nýju.
Þess verður getið, sem gert er, og vildi
eg hafa vakið eptirtekt manna á þessu
mikla verki.
Rvfk ”/5 1905.
Jón Þorkelsson.
Sýslufundup Arnesinga
var haldinn 25.-29. f. m. á Eyrarbakka, og
eru þetta helztu málin, er hann hafði um
að fjalla:
1. Lagður fram (reikningur framfarasjóðs J.
Melsteds. Samþykkt upphæð 1340 kr. 2.
Guðrúnu á Miðfelli veittar 20 kr. í eptirlaun
(gengið inn á nýja útgjaldabraut). 3. Guð-
rúnu á Ormsstöðum synjað um „ellistyrk".
(þótti við efni). 4. Sigríði á Apavatni veitt-
ar 15 kr. þóknun fyrir Ijósmóðurstörf í
Grímsnesi. 5. Lagðir fram sýslusjóðs- og
sýsluvegareikningar. 6. Beiðni frá ábúend-
um Húsatópta um 24 kr. þóknun fyrir á-
fangastað. Veittar 14 kr. 7. Beiðni frá
ábúendum Arnarbælis um afnám lögferju
þar, þá er Sogsbrúin er komin á. Sam-
þykkt. 8. Beiðni frá ábúendum Áhrauns um
lausn frá því, að hafa stórskip þar, þegar
brúin er komin á Sogið. Samþykkt. 9.
Lögferjan að Þjórsárholti lögð niður, en á-
búanda gert að skyldu að hafa bát. 10.
Beiðni frá Þingvallahreppi um lausn úr
sýslufélaginu frestað, (enda óþarfamál). 11.
Mælt með ábúendum Miðdals um styrk úr
landsjóði til skýlisbygginga, fyrir hesta og
menn. 12. Guðna á Kolviðarhól veitt með-
mæli til styrkveitingar af jafnaðarsjóði (200
kr. nú sem fyr). 13. Lestrarfélagi Þorláks-
hafnar veittar 20 kr. (ennþá). 14. Verkfærra-
skýrsla, alls 1227. 15. Sýsluvegagjald hækk-
að úr kr. 1,50 upp ! kr. 1,75 == 2112,25.
16. Bréf frá sýslunefnd Rangárvallasýslu um
mótorvagna og flutningabraut. Máli því
frestað til næsta fundar, málið þótti ekki
vel undirbúið ennþá. 17. Samþykkt að lækn-
issetur sé á Eyrarbakka, vildu festa hann
þar til fulls vegna staðhátta. 18. Oddvita
falið að taka 5000 kr. lán til Sogsbrúar.
19. Samþykkt beiðni úr Biskupstungum
um breytingar á fjallskilareglugerð, en Sand-
víkurhr. synjað um sama. 20. Frestað að
biðja um mann til að skoða og gera áætl-
un um hafnarstæði. 21. Erasmusi á Litla-
Hrauni veitt meðmæli til amtsráðs um 50°
kr. styrk til húsabygginga á Lækjarbotnum.
22. Beðið um að stjórnarráðið láti verk-
fræðing skoða brúarstæði á Tungufljóti og
Hvítá. 23. Hreppareikningar samþykktir.
24. Bjarni í Háholti fái 3 kr. fyrir skoðun
á Reykjaréttum á Skeiðum (á að ganga um
þær einhvern góðan veðurdag sér til skemmt-
unar og fróðleiks). 25. Til sýningar á fén-
aði veitt: Hrunamanna- og Gnúpverjahr. 50
kr., Hraung.hr., Sandvíkurhr. og Ölfushr.
50 kr., Grímsneshr. 35 kr. 26. Væntanlegu
kynbótabúi í Fjalli veittar 75 kr. í næstu 3
ár. (Þessi styrkveiting mælist að líkindum
misjafnlega fyrir). 27. Frestað að biðja um
styrk til að leggja talsíma frá Rvík. (Nefnd-
in virtist ekki vera tilbúin að átta sig á því
máli ennþá, svo nauðsynlegt sem það er
þó). Þar á móti æskti sýslunefnd, að land-
stjórnin komi Árnes- og Rangárvallasýslum
í hraðskeytasamband við Rvík, er hún er
komin í það við útlönd. 28. Um heiðurs-
laun af sjóði Kristjáns konungs IX. sóttu 5
bændur. Mælt var með þeim Jóni á Bílds-
felli og Ágúst í Birtingaholti. 29. Um
Ræktunarsjóðsverðlaun sóttu 25 bændur.
Lagt til að 18 væru veitt meðmæli. 30.
Kvennfélagi Eyrarbakka veittar 200 kr. til
sjúkraskýlis gegn 100 kr. af hreppssjóði.
Styrkveiting þessi, þó hún sé í sjálfu sér
nokkuð há og máske nauðsynleg, verður
hún þó vart að tilætluðum notum, til þess
þarf sérstakt hús með ýmsum áhöldum, er
nota mætti síðan fyrir sóttvarnarhús, en til
þess getur varla komið með þessari fjár-
veitingu. 31. Stokkseyrar- og Gaulverja-
bæjarhr. veitt leyfi til að taka allt að 3000
kr. lán til rjómabúa. 32. Veittar 300 kr. til
sjógarðsbyggingar fyrir Óseyrarneslandi og
Einarshafnar vegna sandágangs á Breiðu-
mýri. Beðið um það sem ávantar komi frá
Búnaðarfélagi Islands og viðkomandi land-
eigendum. 33. Samþykkt að biðja stjórnar-
ráð íslands að svipast eptir, hvort ekki megi
afnema brúargæzlu á brúnum á Þjórsá og
Ölfusá, og þá um leið reglur fyrir umferð
á þeim. (Þær eru farnar að eldast(l). 34.
12 kr. borgist að Stóra-Hrauni á hverju ári
fyrir átroðning hesta. 35. Þingið beðið um
að semja nýtt frumvarp til laga um áfanga-
staði. Gildandi lög koma harðast niður á
Árnessýslu vegna áfangastaða fyrir utan-
sýslumenn o. fl. 36. Rannsókn á Hrauni
hjá Arnarfellsjökli vegna óvenjulegrar fjár-
vöntunar síðastliðið haust (og leita útilegu-
manna(?)). 37. Búnaðarfélag Islands láti
halda fyrirlestra á sýsiufundi viðkomandi
búnaðarmálefnum sýslunefndinni til fróðleiks.
Hækkun á sýslusjóði um 300 kr. — Áætlun
um tekjur kr. 5814,05.
Alls voru rædd á fundinum 63 mál. En
það 64. málefnið gleymdist(l), sem var að
færa áfangastaðinn til í Laugardælavelli
sökum hagleysis og þrengsla.
Vs—'05 Viðstaddur.
Mannalát.
Dáinn er hér í bænum 11. þ. m. eptir
langa legu séra Jón Bjarnason upp-
gjafaprestur á 82. aldursári. Hann var
fæddur í Finnstungu í Húnavatnssýslu 11.
október 1823, og voru foreldrar hans
Bjarni bóndi Jónsson og Elín Helgadóttir.
Hann lærði skólalærdóm 3'/^ ár hjá séra
Sveini Níelsssyni á Staðarbakka, en fékk
17. febr. 1849 leyfi til að hlýða á kennslu
í Reykjavíkurskóla, og var útskrifaður af
kennurum skólans 1850 með 2. einkunn,
tók embættispróf'á prestaskólanum 1852
með 1. einkunn og var 2 næstu vetur
barnakennari á Eyrarbakka, vígður prest-
ur til Meðallandsþinga 1854 og bjó í
Efriey í Meðallandi, fékk Stóradal 1862
og bjó þar í Miðmörk, en Prestbakka í
Hrútafirði 1867, hætti þar prestskap 1869
en fékk Ögurþing 1871 og Skarðsþing
1873. Bjó á Níp og 1 Vogi á Skarðströnd,
fékk lausn frá prestskap 1891, og dvaldi
síðustu ár æfi sinnar í Reykjavík. Hann
var kvæntur Helgu Árnadóttur, Og eru
börn þeirra: séra Magnús Blöndal í Valla-
nesi, Bjarni cand mag., Helgi cand. mag.
grasafræðingur 1 Kaupm.höfn og Eltn
vestur á Fellsströnd. Séra Jón var gáfu-
maður og áhugamikill um ýms landsmál
fram á elliár, en nokkuð einrænn, átti
og jafnan við mjög þröngan hag að búa,
og gat því ekki notið sín, sem ella mundi.
Verður það og optast, að óblíð æfikjör
setja mót sitt á manninn að rneira eða
minna leyti, og halda niðri eða hnekkja
mörgum góðum hæfileikum.
Hinn 22. f. m. andaðist Þorsteinn
Einarsson Thorlacius í Öxnafelli
í Eyjafirði, hálfáttræður að aldri, fyrrum
lengi hreppstjóri, vel metinn sæmdarmað-
ur. Hann var yngsti sonur merkisprests-
ins séra Einars Hallgrímssonar Thorlacius
í Saurbæ. Son hans er séra Einar í Saur-
bæ á Hvalfjarðarströnd.
Hinn 27. f. m. andaðist annar merkis-
bóndi í Eyjafirði JónJónsson á Munka-
þverá, á áttræðisaldri, sonur Jóns alþm.
og umboðsmanns Jónssonar, er þar bjó
áður (-þ á Árbakka 1859) og Þorgerðar
Jónsdóttur, systur Stefáns alþm. á Steins-
stöðum. Jón heit. var tvíkvæntur, fyr
Kristínu Jakobsdóttur frá Eyrarlandi, síð-
ar Þóreyju Guðlaugsdóttur frá Svínár-
nesi Sveinssonar. Synir hans tveir, Jakob
og Jón, eru í Amerlku. Hann var fræði-
rnaður, þéttur í lund og þrautgóður.
Mlslingarnip
virðast því miður ætla að ná nteiri út-
breiðslu hér í bænum, en menn væntu
fyrir viku, því að þá var útlit fyrir, að
bærinn yrði leystur úr sóttvarnarhaldi inn-
an fárra daga, eins og getið var um £
síðasta blaði, en á föstudagskveldið veikt-
ist barn í húsinu nr. 44 í Vesturgötu,
þar sem veikin hafði gert fyrst vart við sig,
og á laugardaginn komst það upp, að
barn í næsta húsi, nr. 42, væri veikt af
mislingum og hefði tekið veikina fyrir
2—3 dögum. Var þá það hús þegar af-
kvíað og konan og 2 börn flutt á sótt-
varnarhús, en í nr. 44 hafði þess ekki
verið gætt, er mislingarnir komuþarfyrst
upp (f neðri (búðinni) að af króa húsið allt,
en sögusögn fólksins í efri íbúðinni tekin
trúanleg, að enginn samgangur hefði átt
sér stað við fólkið niðri. Varþað mjög ó-
heppilegt, að strangari ráðstafanir voru
ekki gerðar þegar í upphafi, að því er
einangrun fólksins á mislingaaldri í nr.
44 snerti. Læknir á ekki og má ekki
reiða sig á sögusagnir eða loforð manná,
þá er um jafnalvarleg mál er að ræða.
Nú má búast við, að mislingarnir breiðist
hér út um bæinn, enda þótt veikinnar
hafi ekki orðið vart í viku. Að hafa all-
an bæinn lengi í sóttvarnarhaldi með út-
vörðum kringum hann er ekkert gaman-
spil, enda mun reka að því, að það verði
ógerningur, en hús þau, er sóttin kem-
ur upp I mætti einangra, til þess að hepta
veikina dálítið og varna því, að hún verði
að drepsótt, eins og hún getur orðið, ef
henni er hleypt viðstöðulaust um bæinn.
Ritsímaverkfræðingarnir,
er getið var um I síðasta blaði að
komu með »Kong Trygve« eru nú lagð-
ir af stað landveg norður til að skoða
og afmarka, hvar ritsímastólparnir eigi að
vera. Kvað hugmynd þeirra vera sú, að
byrja áþráðarlagningunni héðan frá Reykja-
vík I ágúst eða september, og leggja slm-
ann sunnan undir Esju (ekki yfir Svína-
skarð) og inn hjá Saurbæ á Kjalarnesi að
Norðurk@ti I Melahverfi, en þaðan sæ-
slma yfir Hvalfjörð að Katanesi, það-
an um Saurbæ yfir Ferstikluháls og upp
Svínadal, eins og leið liggur. Þeir kvað
segja, að ekki komi til mála, að leggja
þráðinö inn fyrir Hvalfjarðarbotn. Séra
Einar Thorlacius í Saurbæ, sem hér er nú
staddur, segir, að þeir hefðu haft á orði,
að ein ritsímastöð mundi verða milli Saur-
bæjar á Hvalfj.str. og Reykjavíkur, líklega
helzt á Esjubergi eða 1 Kollafirði.
Skip
mannlaust, hlaðið tknbri, rak á hvolfi
við Loptsstaðahól 12. þ. m.
Um Barðastrandarsýslu
sækja lögfræðiskandidatarnir Guðm.
Björnsson, Karl Einarsson, Sigurður Egg-
erz, Magnús Jónsson og Tómas Skúlason.
Slysför.
Fyrir skömmu drukknaði unglingspiltur
um tvítugt norður á Vatnsnesi, sonur Jó-
hanns Alberts bónda á Kárastöðum. Hafði
verið að saga við niður við sjó. Var
haldið að hann hefði ætlað að vaða eptir
fuglum, er hann hefði skotið, og hrapað
þá fram af skeri. Hafði hann skiliðept-
ir skó slna I fjörunni.
Afli
á þilskip hér hefur yfirleitt verið fremur
rýr yfir vetrarvertíðina, og að mun lakari en
undanfarin ár. Um afla á opnum bátum
hér við Faxaflóa hefur áður verið getið
hér í blaðinu, en við það má bæta, að
að hæstur hlutur í Garði er um 900 eða
rúml. það hjá einum formanni Finnboga
borgara Lárussonar í Gerðum, mestallt
netafiskur, og því mjög vænn ; er því afli