Þjóðólfur - 02.06.1905, Blaðsíða 2

98
fá fé og aðstoð í útlöndum til að koma
landinu upp. Það mundi þó reynast oss
mun hollara að bindast samtökum um
það sem gott er og nytsamlegt og um
fram allt aá temja oss meiri þrautseigju
og þol en hingað til. Eins og fleiri merk-
ir menn er höf. á þeirri skoðun að flutn-
ingar íslendinga vestur um haf sé lítt
hollir þjóðþrifum vorum og íramförum
og að það mundi verða fullt eins affara-
sælt fyrir allflesta, er fara vestur, að vera
hér kyrrir og læra að færa sér í nyt auðs-
uppsprettur landsins. Yfirlit höf. yfir helztu
andlegu straumana í þjóðlífi voru og bók-
menntum er einkar ljóst og skilmerkilegt,
eins og vænta mátti af honum, er hefur
ritað hið eina ítarlega yfirlit, sem til er
um íslenzk skáld frá siðaskiptunum og fram
til vorra tíma. Þó gerir höf. ofmikið úr
heimilisfræðslu vorri og lýðmenning. Það
er og skakkt, að við eigum verzlunarskóla.
Vér höfum aldrei átt skóla, er geti með
réttu nefnst því nafni og auk þess hefur
skóli sá, er svo hefur nefnst, legið niðri^
við og við á seinui árum meðal annars
nú 1 vetur. Hér er og ekki h'eldur enn
sem komið er neinn reglulegur kennara-
skóli, en aðeins vísir til slfks skóla. Það
er hrein fjarstæða, er höf. segir, að sem
stendur sé á Islandi gert miklu meira tll
eflingar uppfræðslu og skólum en í nokkru
öðru landi.
Höf. gerir mikið úr fróðleiksfýsn Is-
lendinga, hagyrðingsgáfu þeirra og hví-
líkar mætur þeir hafi á allskonar ljóðum
og ljóðagerð. Það mun og fara sönnu
n«er, er höf. segir um bókagerð Islend-
mga, að hún sé tiltölulega meiri en í öðrum
löndum, en þar sem hann telur að 25 árs-
rit og tímarit komi hér út árlega, virðist
það vera heldur vel í lagt.
Dómar höf. um eldri og yngri skáld
vor eru alloptast réttir og gagnorðir. Þó
virðist hann draga um of fram sum nú-
lifandi íjkáld vor og vér getum engan
veginn fallizt á þá skoðun höf., að ljóð
’Þjóðskáldaþrenningarinnar’('Meistertrias’),
er hann nefnir svo, beri langt af ljóðum
Gríms Thomsens og Jóns Thóroddsens.
Grímur er og verður, þó að hann sé stund-
um nokkuð stirður, eitthvert frumlegasta
og íslenzkasta skáld vort. Ef skáldum
skal skipað á bekk eptir Ijóðagáfu og anda-
gipt, en ekki eptir hagyrðingsgáfu og
kvæðamergð hefði höf. sjálfsagt valið
Einari BenediktsSyni aðra sessunauta í
ágripinu en hann hefur gert.
Skoðanir manna, að öllum líkindum,
verða allskiptar um valið á kvæðum þeim,
er höf. hefur tekið upp í safn þetta. Að
mörgu leyti hefur honum tekizt valið vel.
Þó teljum vér það mjög meinlegt, að þar
er ekkert sýnishorn af kveðskap Einars
Benediktssonar. Þá mun og sumum þykja,
að hann hefði getað verið heppnari í vali
sínu, að því er Stephan G. Stephansson
snertir, og að nokktið fleiri kvæði eptir
Þorstein Erlingsson, svo sem kvæði hans:
Vor, Lóur og Sólskríkjan mundu hafa
sómt sér vel í safninu.
Höf. dylst ekki að það er mikill vandi
að þýða íslenzk kvæði á önnur mál, svo
að vel sé, og gerir mæta vel grein fyrir
erfiðleikum þessum í formálanum. Hann
tekur fram, hversu skáldamál vort er opt
og einatt frábrugðið hversdagsmálinu og
segir að dýr kveðandi, kenningar, skír-
skotanir til fornra goðsagna og þjóðsagna
valdi þýðandanum opt og einatt svo mik-
illa erfiðleika, að hann geti ekki yfirstigið
þá og þvf verði mörg okkar fegurstu og
frumlegustu kvæði ekki nema svipur hjá
sjón í þýðingum, ef þau á annað borð
verði þýdd á önnur mál. Hann ætlar
jafnvel, að sakir þessara erfiðleika muni
útlendingar sem skilja ekki íslenzku vart
rtokkru sinni kunna að meta íslenzk Ijóð,
eins og þau eigi skilið.
Þýðingar höf. bera yfirleitt vott um
mikla vandvirkni og smekkvísi. Einstaka
eru svo snildarlega gerðar, að ætla mætti
að þær væru frumkveðnar á þýzku, má
sem dæmi nefna »Sleðaferð“ Jóns Olafs-
sonar. Ef ekki kæmi fyrir f þýðingunni
orðið „Kári" mundi engum, sem ekki veit
það, detfa í hug að kvæðið væri þýðing.
Prýðilega þýdd eru og kvæði Bjarna Thor-
arensens: „Kysstu mig aptur” og Sveinn
Pálsson: „Söknuður og „Dalvísur" eptir
Jónas Hallgrímsson, „Svanasöngurá heiði”
eptir Steingr. Thorsteinsson og kvæði
Matthiasar Jochumssonar: „Sorg“ og
„Eggert Olafsson" mega og teljast snild-
arlega vel þýdd. Yfirhöfuð má segja, að
höf. hafi tekizt bezt þýðingar á kvæðum
þeim, sem eru ekki sérstaklega ís-
lenzk að efni eða búningi. I einstöku
kvæðum hefur' höf. í þýðingunni fellt úr
eitt erindi eða svo, er vel mátti missa sig
svo sem í kvæði Matthíasar: „Hallgrímur
Pétursson" erindið: sLangt með Pétri
sástu kvalakvöld«.
Aptur á móti virðast sum rammíslenzk
kvæði svo sem „Oddur Hjaltalín", „Skjald-
breiður", „Gunnarshólmi". „A Glæsisvöll-
um“ og „A Sprengisandi,, hafa sett dálítið
ofan í þýðíngum höf. I stöku þýðingum
er orðfærið nokkuð hversdagslegt, ef það
er borið saman við íslenzka frumkvæðið,
og líkast því sem kvæðin hafi farið úr
faldbúningnum íslenzka og í útlendan
slopp eða sirskjól, en þess eru aðeins ör-
fá dæmi; í svipinn dettur oss aðeins í
hug „Þú bláfjallageimur! með heiðjökla
hring" eptir Steingr. Thorsteinsson og
3. og 4. vísan úr »Sjóferð“ Hannesar Haf-
steins.
Höf. á mikla þökk skilið af oss Islend-
ingum fyrir bók þessa og vér þorum að
fullyrða, að þetta safn ber af öllum öðrum
þýðingum íslenzkra ljóða, sem hingað til
hafa birzt.
Þorleifur H. Bjarnason.
Rángár-smjörbuið m. m.
Við Eystri Rangá hjá Hofi var á síð-
astliðnu vori sett á stofn smjörbú af 15
Rangvellingum, 18 Hvolhreppingum og
15 Landeyingum, alls 48 manns, er sam-
eiginlega tóku lán kr. 5000 — úr lands-
sjóði kr. 2,500 og landsbankanurn kr.
2,500 — til húsbyggingar, smjörgerðar-
áhalda, vagna- og hestakaupa. Húsið er
13 X 10 ál. auk geymsluskúrs 4 X 10,
allt ur timbri járnvarið, vandlega stoppað,
traust að viðum og frágangur allur hinn
vandaðasti af smjðanna hendi. Gólfið er
allt gert úr sementssteypu og virðist gott.
Kiefi til smjörgeymslu er einnig gerður
úr steypu, tekur aðeins jafnhátt grunni
hússins, með einfaldri hurð fyrir dyrum
inn 1 húsinu og reynist nógu kaldur og
rakalaus. Að öðru leyti er aðalhúsinu
skipt í 3 herbergi: svefnherbergi, vigtar-
eða móttökuherbergi, og smjörgerðarher-
bergi, sem er innri helmingur hússins
yfir þvert.
Byggingarkostnaður með vatnsleiðslu
varð kr. 2,370,43. (Grjótið ca. 800 hesta,
varð allt að reiða 2 kl.st. ferð, enda lagt
í það 250 krónur). Starfstími búsins var
frá 6. júlí til ii. sept.. Kúgildatala 360.
Smjörframleiðsla alls þennan tíma 12,701
pd. Rjómi fluttur til búsins 46,296 pd.,
er þá 3,65 pd rjómi til 1 pd. smjörs.
3/-t hluta smjörsins seldi J. V. Faber
í Newcastle til jafnaðar 73 au. pr. pd.
nettó, 4 tunnur A. Albrectsen í Man-
chester 68J/» eyrir nettó, þá afganginn
Copland & Berrie Leith fyrir 70 au. pr.
pd.. einnig nettó. Að öllum kostnaði
frádregnum, var smjöreigendum úthlutað
68 au. pr. pd. Forstöðukona búsins var
ungfreyja Ingunn Stefánsdóttir frá Glúms-
stöðum í Norðurmúlasýslu, í fyrsta sinn
við þann starfa það ár og álízt sínu verki
vel vaxin.
Yfirleitt eru menn vel ánægðir með
gang búsins þetta ár, og halla sér ein-
dregið til þeirrar skoðunar, að smjörbúin
séu eitt af þeim fáu framfarasporum, er
sveitamönnum sé mögulegt að stíga á
þessum tímum, með það eðlilega jafnframt
fyrir augum, að eigi bregðist vonir um
sömu og batnandi kjör, er stóru varða
smjörbúin, svo ung sem þau öll eru enn,
sömu kjör, að því er snertir verðlaun
smjörsins úr landssjóði; batnandi kjör á
útflutningi og sölu smjörsins á Englandi
og einnig samgöngubætur innanhéraðs,
þ. e. akvegir á ýmsum stöðum, en eink-
um brýr á þau vatnsföll, sem ávalt eru
vögnum til hindrunar og einatt öllum,
sem ferðast þurfa.
Verðlaun þessi á smjörið, samkvæmt
núgildandi lögum, telja ýmsir menn ó-
ósanngjörn — koma í bága við jafnrétti
almennings — miðað við sjávarmanninn
og vilja jafnvel afnema þau með öllu.
Það hygg eg að séu eigi orð á réttum
tíma töluð. Smjörbúin hafa lagt út í
sína kostnaðarsömu, en jafnframt nauð-
synlegu starfsemi, sjáandi það vel, að án
landsjóðs tilhlutunar gætu þau eigi borið
sig eins og tilhagar enn. Þau væm því
beint leidd út 1 ófæru, ef nú strax ætti
aptur að afnema verðlaunin, nema því
að eins landsjóður á annan veg styrkti
þau drjúgum, t. d. með því að leggja til
ákveðna upphæ? í stofnkostnaðinn án
endurgjalds frá búanna hálfu, Af eigin
kröptum standa þau ekki og fjölga naum-
ast undir þannig vöxnum kringumstæðum,
sem annars virðist þó til sannra framfara,
og Iíti maður í þessu sambandi til sjáv-
arplássanna, fiskiveiðanna, verður fyrst
fyrir að spyrja af hverju dragist aðalafl
landbúnaðarins rir höndum hans, sem sé
vinnukrapturinn, einmitt þangað? Auð-
vitað aí því margviðurkenda, að fiski-
veiðarnar bjargast betur með sínum gæð-
um en sveitirnar eins og stendur, en þá
þarf líka að leggja meir á léttari skálina
svo betur »ballanceri« og við það ættu
menn ætíð að geta sætt sig. Að öðru leyti
skírskota eg til ritgerðar hr. Ág. Helga-
sonar »Smjörverðlaunin« í »ísafold« nr.
13 þ. á., sem er skrifuð af þékking og
sanngirni. Frumvarp landbúnaðarnefnd-
arinnar um verðlaun á útfluttu smjöri
mundu að líkindum margir sætta sig við,
ef breyting skyldi endilega verða, sem mjög
er hætt við að sé ofurhæpið þetta fljótt,
bæði vegna starfandi og fyrirhugaðra
smjörbúa, enda hefur nefndin kannast
drengilega við að hægt verði í sakir að
fara fyrst um sinn.
Stærsta atriðið til hindrunar flutningi
smjörsins til Reykjavíkur héðan, er Rangá
hin ytri. Svo lengi sem eigi fæst brú á
hana, kostar hvert bú, austan hennar, að
minnsta kosti 1 eyri pr. smjörpund fram
yfir það sem annars þyrfti.
Fjórhjólaðir vagnar komast henhar
vegna alís eigi lengra en að Ægissíðu,
verður því smjörkeyrslumaður að hitta
þar aukapóst frá búunum og einatt bíða
með vagn og hesta, er annars gætu ým-
ist komist alla leið, ýmist átt stutta leið
eptir til búanna heim og með því sparað
aðra hesta, sneitt hjá verri meðferð á
smjörtunnunum og létt á forstöðumönn-
um ýmsum umsvifum m. m. Vonandi
er, allra flutninga og ferðamanna vegna,
að eptir næsta þing sjáist viss merki þess,
að brú á Rangá sé í nánd, en frá raönn-
um takist tafir og tjón, sem áin or-
sakar einatt, einkum nú hina síðustu
tíma, þar sem alfaravað árinnar spillist
tilfinnanlega í hvert sinn, er í henni vex
til muna.
Á aðalfundi Rangárbúsins þetta ár
bættust því 22 nýir meðlimir, með sam-
tals um 190 kúgildi. Lýsir það áhuga
og góðum vonum með framtíð þessarar
stofnunar; væri óskandi að reyndin gæti
samsvarað því hvorutveggja, bæði að þvt
er hver sérstakur hluthafi getur í sjálfs-
valdi haft, sem sé þrifnaður og reglusemi
og eins því, er til æðra ráðaneytis ber
að leita með þarfar, en ennþá óuppfyllt-
ar óskir.
Geldingalæk 5. mat 1905.
Einar Jónsson.
Hollt er heima hvað,
t ______
„Þegar pabbi og mamma eru dauð, þá
verð eg flugrík og þá kemur danskur
maður og biður mfn", sagði stelpan, —
Hér var lengi allt kallað danskt, sem ekki
var íslenzkt og þótti mikið í varið að
geta tjaldað einhverju dönsku, sem allt
þótti mikið betra en íslenzkt. Nokkuð
mun vera til af þessum hugsunarhætti enn,
þó er nú meira kallað „útlent" en danskt,
og mun það vera síðan verzlunin var gefin
frjáls við aðrar þjóðir en Dani, því með-
an Danir verzluðu hér einir var eðlilegt,
að fólkið kallaði allt danskt, sem kom
utanlands frá. Því er opt svo varið, og
kalla eg það illa farið, að menn sækjast
meira eptir því útlenda en því innlenda,
þó íslenzka varan sé ef til vill allt eins
góð, eða jafnvel betri að minnsta kosti
frá praktiskri hlið skoðað. Stefnan ersú,
að við sækjum alltaf meira og meira til
útlanda, og sníðum æ meir og meir stakk
vorn eptir útlendu sniði. Aldrei hefur
heldur meira verið talað um framfarir hér
hjá oss en nú, og er það gott og gleði-
Iegt, þó framkvæmdirnar séu auðvitað
minni en vér hefðum helzt óskað. Oss
er það mjög gott og nauðsynlegt, þegar
við erum að feta okkur áfram eptir fram-
farabrautinni, að hafa fyrir okkur útlend-
ar fyrirmyndir, og aðgæta, hvernig aðrar
þjóðir hafa komizt svo langt á undan oss,
við getum þá og verðum að reyna að
komast fram hjá þeim blindskerjum, sem
þær hafa rekist á, og taka af okkur þá
óþarfa króka, sem þær hafa farið; þá er
frekar von að við einhverntíma náum því
takmarki að standa öðrum þjóðum jafn-
fætis að siðmenningu. Það er þannig
stórmikið gagn fyrir oss að hafa fyrir oss
reynslu erlendra þjóða, ef við kunnum að
hagnýta okkur hana á réttan hátt. Við
verðum alvarlega að varast að apa eptir
útlendingum alla mögulega siði, næstam
umhugsunarlaust. Þeir góðu rnenn og
konur, sem farið hafa til útlanda, og starfa
nú að því hér að innleiða og útbreiða hér
erlenda háttu verða að hugsa sig vel um,
hvort sá eða sú á við hjá oss, og ef ekki
er svo algerlega, þá að umbreyta og laga
sem mögulegt er eptir eðli lands og þjóð-
ar. Dæmi þessa sjáum vér á rjómabúun-
um íslenzku. Fyrst þegar talað var um
rjómabústofnanir hér, töldu flestir það ó-
framkvæmanlegt, af því menn hugsuðu
sér rjómabúin með algerlega útlendu (helzt
dönsku) sniði, en svo sýnir Sigurður ráða-
nautur fram á, hvernig fyrirkomulag
rjómabúanna þarf að vera til þess að ís-
lendingar geti haft gagn af þeim. Síðan
var byrjað, og má nú segja, að rjómabú-
in standi með blóma ekki eldri en þau
eru,
Mér duttu þessi orð í hug út af því sem
ritað hefur verið og rætt um „umgangs-
kennslu þá í hússtjórn", sem ungfrú Jón-
inna frá Draflastöðum hefur haft hér í
vetur, og Búnaðarfélag íslands hefur styrkt.
Um þessa kennslu hefur dálítið verið tal-
að í blöðum, og hefur henni hvarvetna
verið hælt. Ætla eg ekki að mótmæla
því á neinn hátt, en eg vil alvarlega
minna ungfrú Jóninnu á það, og alla þá,
sem starfa að því að kenna hér útlenda
siðu, að ekki á allt hið sama við hér og
í Danmörku, sem nú er mest höfð til
fyrirmyndar.
Við Þingeyingar viljum ekki að ungu
stúlkurnar okkar verði danskar frúr. Við
viljum að þær verði islenzkar húsfreyjur,
sein þekkja sína köllun ®g kunna að
standa i stöðu sinni. Við erum og verð-
um íslenzkir, það játum við án kinnroða.
Pingeyingur.